Συμπληρώθηκαν χθες 44 χρόνια από το μαύρο χιλιανό φθινόπωρο του 1973, όταν ο στρατιωτικός Αουγκούστο Πινοσέτ με τα στρατεύματά του και την εμπλοκή της CIA, ανατρέπουν τον σοσιαλιστή πρόεδρο Αλιέντε.
Τον Σεπτέμβριο του 1973, ενώ ο πληθωρισμός ήταν πλέον ανεξέλεγκτος και η οικονομία επιβαρύνονταν με απεργίες διαρκείας η Χιλή. Το πραξικόπημα του Πινοσέτ ήρθε να συγκλονίσει την χώρα, ξεκινώντας μία μακρά περίοδο νεοφιλελεύθερης διαχείρισης, η οποία τότε χαρακτηρίστηκε… “παράδειγμα” για τις υπόλοιπες χώρες τις λατινικής Αμερικής. Σήμερα εξακολουθεί να βρίσκει υποστηρικτές των νεοφιλελεύθερων πολιτικών του. Απλώς πλέον δεν αναφέρουν -τουλάχιστον όχι ανοιχτά- το όνομα του δικτάτορα.
Το χρονικό κι η εμπλοκή της CIA
Κατά την διακυβέρνηση Φρέι, η Αριστερά στην Χιλή κερδίζει σε λαϊκή απήχηση. Παρά τις συντονισμένες προσπάθειες της CIA να αναστρέψει το κλίμα, η Αριστερά συνεχίζει να αντιστέκεται στην προπαγάνδα και καταφέρνει, με επικεφαλής τον Αλιέντε, να συσπειρωθεί κερδίζοντας τελικά τις εκλογές του 1970.
Στα αρχεία της CIA, τα οποία δόθηκαν στη δημοσιότητα το 2000, φαίνονται βήμα προς βήμα οι παρεμβάσεις της αμερικανικής υπηρεσίας, διαβόητης για την εμπλοκή της σε στρατιωτικά πραξικοπήματα, που ξεκινούν από την απλή προπαγάνδα κατά του Λαϊκού Μετώπου, μέχρι και τις παρεμβάσεις στο στράτευμα ώστε να βρεθούν “όργανα” για το πραξικόπημα.
«Τo 1962 η CIA έλαβε την εξουσιοδότηση να προχωρήσει μια μυστική επιχείρηση στήριξης του Ριζοσπαστικού και του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος της Χιλής. Αυτά τα προγράμματα ήταν σχεδιασμένα αρχικά να βοηθήσουν τα δυο αυτά κόμματα να έλξουν περισσότερους ψηφοφόρους, να βελτιώσουν την οργάνωση και την αποτελεσματικότητα τους και να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους, για να στηρίξουν τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Δευτερευόντως το πρόγραμμα είχε στόχο να στηρίξει τις προσπάθειες διάσπασης του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Με αίτημα της αμερικανικής πρεσβείας στη Χιλή, και με τη στήριξη του State Department, το 1963 η «ομάδα 5412» ενέκρινε ένα κονδύλι προς το “Δημοκρατικό Μέτωπο», αναφέρουν τα αρχεία.
Και συνεχίζοντας: ” (…) Καθώς όμως οι προεδρικές εκλογές του 1970 πλησίαζαν, ο Αλιέντε έμοιαζε φαβορί. Αρκετά αριστερά κόμματα έμπαιναν στη συμμαχία της Λαϊκής Ενότητας. (Unidad Popular).
Ο σταθμός της CIA χρησιμοποίησε δράσεις που προαναφέρθηκαν αλλά και πολιτικές δράσεις και προπαγάνδα για να δυσφημίσει την Αριστερά. Η “Επιτροπή 40” συνέστησε στη CIA, να επιτεθεί στην Λαϊκή Ενότητα, αλλά να μην υποστηρίξει συγκεκριμένο υποψήφιο. Στόχος ήταν η διαίρεση της Αριστεράς και η δημιουργία συνθηκών για έναν μη μαρξιστή υποψήφιο να κερδίσει τις εκλογές. Στις 27 Ιουνίου 1970, ο σταθμός πήρε οδηγία να επικεντρώσει την επιχείρηση ενάντια στην υποψηφιότητα του Αλιέντε. Το σχέδιο ήταν να προειδοποιήσουν τους Χιλιανούς για τους κινδύνους ενός «μαρξιστικού καθεστώτος» υπό τον Αλιέντε”.
Τι έκανε, όμως, η CIA αμέσως πριν και μετά το πραξικόπημα; “Οι αξιωματούχοι της CIA είχαν πλήρη γνώση ήδη από το 1973 ότι ο στρατηγός Πινοσέτ και οι δυνάμεις που ανέτρεψαν τον Αλιέντε είχαν εξαπολύσει διώξεις κατά των αριστερών αλλά και όλων των πολιτικών τους αντιπάλων στους πρώτους κιόλας μήνες μετά το πραξικόπημα.
Αμέσως μετά το πραξικόπημα του Σεπτεμβρίου του 1973, η CIA σταμάτησε τις μυστικές επιχειρήσεις, αξιοποίησε όμως κάποια από τα προγράμματα που είχε ήδη ξεκινήσει. Προσπάθησε να φιλοτεχνήσει μια θετική εικόνα για του πραξικοπηματίες. Χιλιανοί που είχαν συνεργαστεί με τη CIA το προηγούμενο διάστημα, ετοίμασαν το «Λευκό Βιβλίο» ένα κείμενο που είχε στόχο να αποδείξει ότι η ανατροπή Αλιέντε ήταν επιβεβλημμένη. Περιείχε μεταξύ άλλων τον ισχυρισμό πως οι αριστεροί είχαν ένα «Σχέδιο Ζ» σύμφωνα με το οποίο θα δολοφονούσαν αξιωματούχους στους μήνες πριν το πραξικόπημα και το οποίο η CIA πίστευε πως ήταν απλά κατασκευασμένες πληροφορίες της Χούντας”.
Η νύχτα του πραξικοπήματος κι ο αποχαιρετισμός του Αλιέντε στον λαό
“Σίγουρα αυτή θα είναι η τελευταία ευκαιρία για μένα να απευθυνθώ σε εσάς. Η Πολεμική Αεροπορία έχει βομβαρδίσει τις κεραίες των Radio Portales και Radio Corporación”.
Μόλις 18 ημέρες πριν το πραξικόπημα, ο Πινοσέτ διορίζεται από τον Αλιέντε αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων. Την ημέρα του πραξικοπήματος, αποστάτες του στρατεύματος βομβαρδίζουν το προεδρικό Μέγαρο. Ο Αλιέντε αρνείται να παραδοθεί. Απευθύνει τον τελευταίο του λόγο προς τον χιλιανό λαό.
“Εργάτες της χώρας μου: Θέλω να σας ευχαριστήσω για την αφοσίωση που είχατε πάντα, την εμπιστοσύνη που εναποθέσατε σε έναν άνθρωπο που ήταν μόνο ένας διερμηνέας της μεγάλης λαχτάρας για τη δικαιοσύνη, ο οποίος έδωσε το λόγο του ότι θα σεβαστεί το Σύνταγμα και το νόμο και έκανε ακριβώς αυτό. Σε αυτή την καθοριστική στιγμή, την τελευταία στιγμή που μπορώ ακόμα να απευθύνομαι σε εσάς, σας εύχομαι να επωφεληθείτε από το μάθημα: το ξένο κεφάλαιο, ο ιμπεριαλισμός, σε συνδυασμό με την αντίδραση, δημιούργησαν το κλίμα στο οποίο οι Ένοπλες Δυνάμεις έσπασαν την παράδοσή τους, την παράδοση που διδάχθηκαν από το στρατηγό Schneider και επιβεβαίωσαν με τον διοικητή Araya, θύματα του ίδιου κοινωνικού τομέα που σήμερα ελπίζει, με την ξένη βοήθεια, να κατακτήσει εκ νέου τη δύναμη να συνεχίσουν να υπερασπίζονται τα κέρδη τους και τα προνόμιά τους.”
(…)”Οι άνθρωποι πρέπει να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους, αλλά δεν πρέπει να θυσιαστούν. Οι άνθρωποι δεν πρέπει να αφεθούν να καταστραφούν ή να διατρηθούν από σφαίρες, αλλά δεν ούτε και να ταπεινωθούν.
Εργάτες της χώρας μου, έχω πίστη στη Χιλή και το πεπρωμένο της. Άλλοι άνδρες θα ξεπεράσουν αυτή τη σκοτεινή και πικρή στιγμή προδοσίας που προσπαθεί να επικρατήσει. Να πηγαίνετε προς τα εμπρός γνωρίζοντας ότι, αργά ή γρήγορα, οι μεγάλες λεωφόροι θα ανοίξουν και πάλι και οι ελεύθεροι άνθρωποι θα περπατούν μέσα από αυτές για να χτίσουν μια καλύτερη κοινωνία.
Ζήτω η Χιλή! Ζήτω οι άνθρωποι! Ζήτω οι εργαζόμενοι!
Αυτά είναι τα τελευταία λόγια μου, και είμαι βέβαιος ότι η θυσία μου δεν θα είναι μάταια, είμαι βέβαιος ότι, τουλάχιστον, θα είναι ένα μάθημα ηθικής που θα τιμωρήσει το κακούργημα, δειλία και προδοσία”.
Λίγο μετά, θα στρέψει εναντίον του το περίστροφό του και θα πέσει νεκρός.
Ο τύραννος Πινοσέτ
Η διακυβέρνηση Πινοσέτ φάνταζε ιδανική στα μάτια του νεοφιλελεύθερου μπλοκ. Εξάλλου, πάντοτε το επιχείρημα ήταν πως στις χούντες “γίνονται έργα”.
Ο λαός της Χιλής, όμως, υπέφερε. Αμέσως μετά την εγκαθίδρυση της χούντας, ιδρύεται το “Καραβάνι του Θανάτου”, μια επίλεκτη ομάδα κρούσης από στρατιωτικούς, που αναλαμβάνουν να “ξεβρωμίσουν την χώρα”. Φυσικά, από τους υποστηρικτές του Αλιέντε. Ή και από οποιονδήποτε άλλο δημοκρατικό μυαλό.
Μέσα σε τρεις ημέρες σκότωσαν 68 πολιτικά στελέχη είτε με βασανιστήρια μέχρι θανάτου, είτε πυροβολώντας εν ψυχρώ. Τα πτώματα θάφτηκαν πρόχειρα σε μέρη που δε θα μπορούσαν να εντοπιστούν. Ο ρόλος τους σύμφωνα με τις οδηγίες του Πινοσέτ ήταν να εγκαθιδρύσουν κλίμα τρομοκρατίας στον πληθυσμό και στο στράτευμα, ώστε να αυτομολήσουν όσοι στρατιώτες ή στρατιωτικοί δεν ασπάζονταν το νέο καθεστώς.
Έπειτα ήρθε η DINA. Μια παραστρατιωτική ομάδα η οποία συνέλεγε πληροφορίες αξιοποιώντας… ευγενείς μεθόδους, όπως ας πούμε εξαφανίζοντας ανθρώπους πετώντας τους από ελικόπτερα. Τουλάχιστον 12 μηχανικοί παραδέχθηκαν ότι έκαναν περισσότερες από 40 πτήσεις πάνω από τον Ειρηνικό με πτώματα ή ζωντανούς, κλεισμένους σε σακιά. Για να σιγουρευτούν ότι θα έμεναν στον πάτο της θάλασσας και δεν θα τους έβρισκε κανείς τους έδεναν με σιδερένιες μπάρες.
Τα βασανιστήρια της DINA έγιναν ο φόβος και ο τρόμος. Άνθρωποι εξαφανίστηκαν “μυστηριωδώς”, οδηγήθηκαν στην διαβόητη βίλα Γκριμάλντι, δέθηκαν στο πάτωμα και πέρασαν από πάνω τους φορτηγά…
Νεοφιλελευθερισμός και ευλογίες Θάτσερ
Το 1998 η Μάργκαρετ Θάτσερ θα αποστείλει μία επιστολή στους Times, ζητώντας να τερματιστεί η κράτηση του αιμοσταγούς δικτάτορα. Αναφέρει δε ότι η συμβολή Πινοσέτ στον πόλεμο των Φόκλαντς έσωσε την ζωή πολλών Βρετανών στρατιωτών.
Με τη δραστηριότητά του την περίοδο της κρίσης στα Φόκλαντ, ο πόλεμος τερματίστηκε νωρίτερα και έτσι πολλές ζωές Βρετανών σώθηκαν», αναφέρει. Αν και η Χιλή δε συμμετείχε στον πόλεμο, ωστόσο είχε επιτρέψει στην βρετανική αντικατασκοπεία να χρησιμοποιήσει ως βάση της το χιλιανό έδαφος.
Και φυσικά, η πολιτική σύγκλιση των δύο αρκούσε για να γεννηθεί μία φιλία. Ο Πινοσέτ εφάρμοζε έναν άκρατο οικονομικό φιλελευθερισμό που είχε εξαγγείλει ο Μίλτον Φρίντμαν, ο οποίος επίσης επηρέασε πολύ την πολιτεία της Θάτσερ.
Έτσι, η Θάτσερ, παρ’ όλο που γνώριζε τις συνεχείς παραβιάσεις του Πινοσέτ στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην επιστολή της αναφέρεται σε «βιαιότητες που έγιναν και από τις δύο πλευρές».
Ο Πινοσέτ, ο στρατιωτικός ηγέτης και προεδρεύων δικτάτορας, καθιέρωσε τον φασισμό στη χώρα, και στη συνέχεια εισήγαγε οικονομολόγους από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, προκειμένου να εφαρμόσουν τις πολιτικές που πρότειναν για γρήγορη οικονομική ανάπτυξη. Η Σχολή του Σικάγο, που εισήγαγε τον όρο “νεοφιλελευθερισμός”, δηλαδή την «επαναπελευθέρωση» της αγοράς –την επιστροφή στις μέρες του «laissez-faire», όταν η κυβέρνηση υποτίθεται ότι δεν ρύθμιζε και δεν περιόριζε τις επενδύσεις, τις τιμές και την αγορά εργασίας, στην οποία λειτουργούσε μια επιχείρηση.
Ωστόσο, ένα φασιστικό καθεστώς διαθέτει και άλλα μέσα. Πέρα από την ωμή εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων μέτρων, την κατασπατάληση πόρων προς ευχαρίστηση των επενδύσεων και την ακραία πολιτική “αναγένωησης” που κινήθηκε αποκλειστικά προς όφελος τς χιλιανής και της εξωτερικής καπιταλιστικής μπάντας, ο Πινοσέτ χρησιμοποίησε και τα υπόλοιπα μέσα που διέθετε για να καταφέρει αυτά που αποζητούσε. Έτσι, ο στρατός και η αστυνομία συνέβαλαν -φυσικά, όχι αναίμακτα-στο να επιβληθούν μισθοί και συνθήκες εξαθλίωσης στους εργάτες και τους αγρότες. Ταυτόχρονα, διέλυσε τις επικερδής κρατικές επιχειρήσεις για να παραδώσει τον ανταγωνισμό στους ξένους επενδυτές.
Και κάπως έτσι, το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα του αιμασταγούς δικτάτορα έδειξε πώς η ανατροπή μιας προοδευτικής κυβέρνησης είναι ο πιο εύκολος δρόμος για να εγκαθιδρύσεις πολιτικές θανάτου.
Η τυραννία Πινοσέτ διήρκεσε 17 χρόνια. Υπολογίζεται ότι δολοφονήθηκαν ή εξαφανίστηκαν 3.065 άτομα και συνολικά, βασανίστηκαν περισσότεροι από 40 χιλιάδες Χιλιανοί. Εξαθλιώθηκε ανυπολόγιστος αριθμός πολιτών. Για τα εγκλήματά του δεν τιμωρήθηκε ποτέ.
