Από παιδί της άρεσε_x000D_
να είναι θεατής. Αγαπούσε τη λογοτεχνία, τη γλώσσα, τους επίπλαστους κόσμους.
Για το θέατρο έκανε την πρώτη επανάσταση της ζωής της, από το θέατρο έκανε την πρώτη της μεγάλη απόδραση (προς την ισπανική φιλολογία). Οταν τελικά αποφάσισε να παραδοθεί σε αυτό οριστικά ήταν η στιγμή που συνειδητοποιούσε πως μέσα από το θέατρο θα γνώριζε καλύτερα τον εαυτό της γιατί «εκεί συναντιέται ο κόσμος των ποιητών με το ανθρώπινο σώμα δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα. Μοιάζει με μεταφυσική εμπειρία». Εσχάτως, η Σοφία Μαραθάκη διαπιστώνει πως το θέατρο είναι και η μοναδική συλλογικότητα με πολιτικό έρεισμα στην οποία θέλει να δηλώνει παρούσα. Το επιβεβαιώνει ξανά τώρα που ανεβάζει στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση το «Ουγκώ: Μια ουτοπία», μια παράσταση για το απατηλό όνειρο της Ενωμένης Ευρώπης.
Συνέντευξη στη Στέλλα Χαραμή:
Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεστε με τους μεγαλύτερους οργανισμούς της χώρας. Αργησαν να σας δοθούν ευκαιρίες;
Δεν ξέρω αν άργησαν να μου δοθούν ευκαιρίες ή αν άργησα εγώ να δώσω ευκαιρίες στον εαυτό μου. Είναι εύκολο να αποδώσω ευθύνη στο σύστημα, σε ένα modus operandi, απέναντι στο οποίο συνειδητά ή ασυνείδητα κλότσησα. Ισως να το είδα, εκ προοιμίου, σαν ένα εχθρικό ή μεγάλο για τις δικές μου δυνάμεις σχήμα. Την ίδια ώρα, τουλάχιστον στο δικό μου ξεκίνημα, συνειδητοποιούσα πως η θέση της γυναίκας στο θέατρο είναι περίπλοκη υπόθεση· ότι στην ιεραρχία μιας παράστασης η γυναίκα ηθοποιός ήταν πάντα υπό. Κάποια στιγμή, όταν τα έβαλα όλα αυτά στην άκρη, όταν έπαψα να αισθάνομαι τοσοδούλα, άρχισα να βρίσκω τον εαυτό μου.
Ηθοποιός ή σκηνοθέτης; Εχετε καταλήξει;
Ως ηθοποιός θέλω να υπάρχω. Ακόμη και τη σκηνοθεσία προσέγγισα μέσα από την υποκριτική. Δεν ισχυρίζομαι ότι ένας σκηνοθέτης κατ’ ανάγκη πρέπει να έχει εμπειρία ηθοποιού, ωστόσο πιστεύω πως ο ηθοποιός είναι το πρώτο βήμα του θεάτρου.
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται να σας αφορά το πολιτικό κείμενο.
Ακόμη και ένα μπουλβάρ είναι πολιτικό έργο – με την έννοια ότι συμβαίνει τώρα, καλεί ανθρώπους να το παρακολουθήσουν και να το κοινωνήσουν σαν σε μια εκκλησία του δήμου. Ειδικά στις μέρες μας όπου ζούμε σε μια κοινωνία ατομικοτήτων.
Πώς φτάνετε στον Ουγκώ;
Ανακαλύπτω τον «Υμνο στην Ενωμένη Ευρώπη» από τις εκδόσεις Ποικίλη Στοά και στην ανάγνωσή του ενθουσιάζομαι.
Τι αντίκτυπο μπορεί να έχει αυτό το ανέβασμα σε μια ευρωπαϊκή εμπειρία κλειστών συνόρων;
Εχει σημασία η ειρωνεία: να μιλάς για το ευρωπαϊκό όραμα την ώρα που αναμετριέσαι με μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων. Το βρίσκω όσο ειρωνικό ήταν και στα χρόνια του Ουγκώ γιατί ο ίδιος εκφώνησε το κεντρικό κομμάτι του λόγου του στο Συνέδριο Ειρήνης το 1849 σε μια Ευρώπη – πεδίο μαχών. Ολα αυτά επιτέθηκαν στο θυμικό μου, στην ψευδαίσθηση της παγκόσμιας κοινωνίας που νομίζει πως πηγαίνει μπροστά ενώ στην πραγματικότητα χοροπηδάει ακριβώς στο ίδιο σημείο.
Είναι μικρή η απόσταση από το εθνικό στο εθνικιστικό μεγαλείο;
Στα χρόνια του Ουγκώ το εθνικό μεγαλείο εξυπηρετούσε τον αυτοπροσδορισμό των λαών και την ανάγκη να συσταθούν έθνη-κράτη. Ο Ουγκώ ωστόσο τοποθετεί το έθνος-κράτος της Γαλλίας μέσα σε ένα πανευρωπαϊκό ιδεώδες. Σήμερα φαίνεται πως έχουμε αποτύχει να συντηρήσουμε την εθνική μας ταυτότητα μέσα στο σύνολο μιας μεγαλύτερης κοινότητας κρατών. Η ρητορική του εθνικισμού ακουμπά στην πρωτόγονη ανάγκη του ανθρώπου να ενταχθεί σε μια φυλή. Και αυτό στις μέρες μας μεγεθύνεται όταν η φτώχεια δυναμώνει την αίσθηση πως η ζωή γλιστράει μέσα από τα χέρια μας. Συνεπώς ναι, η απόσταση είναι πολύ μικρή.
Πώς υποδεχθήκατε τα αποτελέσματα των γερμανικών εκλογών;
Δεν θα ήθελα να δω ένα δηλωμένο ακροδεξιό κόμμα να μπαίνει τρίτο στη γερμανική Βουλή. Από την άλλη, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει αυτό αφού ως φαινόμενο γιγαντώνεται εδώ και χρόνια στην Ευρώπη. Οι Ελληνες, δε, ήμασταν από τους πρώτους που δώσαμε χώρο σε ακροδεξιό μόρφωμα. Και μόνο ως εθνικό μαζοχισμό μπορώ να το αντιμετωπίσω αυτό.
Ο Ουγκώ καταφερόταν εναντίον της Ευρώπης των βασιλέων. Για ποια Ευρώπη μιλάμε σήμερα;
Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η νέα αυτοκρατορία – ένα οικονομικό μοντέλο φτιαγμένο για να καταπιέζει τον πολίτη. Συνεπώς μιλάμε για μια Ευρώπη που δεν βάζει στο κέντρο της ούτε τον άνθρωπο ούτε τη φύση, αλλά το κέρδος. Το δόγμα της Ευρώπης είναι το κέρδος.
«Θα ’ρθει μια μέρα που δεν θα υπάρχουν πια άλλα πεδία μαχών παρά οι αγορές που θα ανοίγουν στο εμπόριο και τα μυαλά που θα ανοίγουν στις ιδέες…» έλεγε ο Ουγκώ. Τι πήγε λάθος;
Νομίζω, χάθηκε μια προϋπόθεση την οποία επισημαίνει και ο Ουγκώ: οι άνθρωποι που θα ακολουθήσουν αυτές τις ιδέες θα είναι εκείνοι που θα σχετίζονται με την παιδεία, την τέχνη και την επιστήμη. Δεν κατακτήσαμε αυτό το φάσμα πολιτισμού, μια άρρηκτη σχέση με τη γνώση, την έκφραση άρα με την ελευθερία και τον σεβασμό.
Αυτή η προϋπόθεση αφορά και τις δυνάμεις διακυβέρνησης, φαντάζομαι.
Φυσικά. Οσοι φτάνουν σε ηγετικές θέσεις κάνουν ακόμη ένα λάθος: ταυτίζουν τη διακυβέρνηση με την εξουσία. Και η εξουσία λειτουργεί ισοπεδωτικά.
Πού εντοπίζετε το πυρηνικό λάθος των κυβερνήσεων της κρίσης στην Ελλάδα;
Στο ότι λειτουργούν στο πλαίσιο μιας ανήλικης συμπεριφοράς. Είναι ανίκανες να διαχειριστούν την κατάσταση και δεν μπορούν να διεκδικήσουν μια ισότιμη σχέση με τις κυβερνήσεις των άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Αποκλείεται να είναι μόνο δικό μου αίσθημα ότι ο Ελληνας είναι πολίτης Β΄ και Γ΄ κατηγορίας.
Εχοντας σπουδάσει και ζήσει στην Αγγλία και την Ισπανία, γιατί πιστεύετε πως η Ελλάδα δεν θα γίνει ποτέ Ευρώπη;
Η Ελλάδα θα γίνει Ευρώπη αν καταφέρει να ανακαλύψει τον εαυτό της. Από την άλλη, δεν πιστεύω πως υπήρξε ή υπάρχει μια ενιαία ευρωπαϊκή ταυτότητα γι’ αυτό και δεν μπορώ να καθορίσω ποιος είναι Ευρωπαίος και ποιος όχι. Δεν είμαι πολύ σίγουρη πως ο κάτοικος του Λονδίνου που δεν έχει πρόσβαση στο σύστημα υγείας ή ο Γάλλος που βλέπει το ισχυρό κοινωνικό κράτος της χώρας του να καταρρέει βιώνουν μια ιδανική Ευρώπη. Ισως μόνο κάποιες τάξεις, σε κάποια ευρωπαϊκά κράτη γεύονται στοιχεία αυτού του οράματος. Ωστόσο, το ευρωπαϊκό ιδεώδες προαπαιτεί μια πολύ ισχυρή μεσαία τάξη η οποία αυτή τη στιγμή διαλύεται.
INFO
«Ουγκώ: Μια ουτοπία»
13-22 Οκτωβρίου, 21.00.
Μικρή Σκηνή Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.
Σκηνοθεσία: Σοφία Μαραθάκη.
Παίζουν: Μιχάλης Βαλάσογλου, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου
