Υπάρχουν γεγονότα που δεν χωράει το μυαλό πως συμβαίνουν. Αλλά συμβαίνουν. Το πολύνεκρο δυστύχημα στην Αθηνών-Λαμίας στο οποίο ανάμεσα στους τέσσερις νεκρούς ήταν και ένα τρίχρονο παιδάκι, είναι ένα από αυτά.
Το σοκ της είδησης απορροφήθηκε σταδιακά από την ελληνική κοινωνία. Αρχικά παγωμάρα και συναίσθηση. Τις επόμενες ημέρες άνοιξε ο ασκός του Αιόλου: μακροσκελείς «κοινωνικές» αναλύσεις περί ταξικότητας στα social media, εκδηλώσεις μίσους, ελαφρότητες, «εμπειρογνώμονες» κάθε είδους, συνωμοσιολογία, κανιβαλισμός, κουβέντες για την ταχύτητα των αυτοκινήτων Πόρσε, τις επιχειρήσεις Jumbo του πατέρα του οδηγού της Πόρσε. Ενας δημόσιος διάλογος σαφώς ανάξιος των περιστάσεων.
Το προφανές, το πώς δηλαδή θα περιοριστούν τα τροχαία δυστυχήματα, πλήρως εξοβελισμένο. Τι κι αν στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο ώστε να λειτουργεί Ειδική Επιτροπή Οδικής Ασφάλειας στη Βουλή; Τι κι αν τα θύματα είναι χιλιάδες κάθε χρόνο;
Η Πόρσε και το πλουσιόπαιδο
«Το κύριο κομμάτι των αντιδράσεων αφορούσε αυτό στο οποίο βασίζονται κατά κύριο λόγο οι αφηγήσεις των γεγονότων από τα media. Δηλαδή στην προσωποποίηση και τη δραματοποίηση» θα μας πει η Αφροδίτη Κουκουτσάκη, καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Μάλιστα, στο ερώτημά μας για το περίφημο «ταξικό στοιχείο» στην υπόθεση θα απαντήσει ξεκάθαρα: «Η Πόρσε και το πλουσιόπαιδο πρωταγωνίστησαν σε αυτή την ιστορία» και θα εξηγήσει: «Την υπόθεση του ταξικού εγώ τη βλέπω κάπως διαφορετικά. Δηλαδή το πώς αυτό το δράμα το οποίο συντελέστηκε και η αφήγησή του γίνεται μέσα από πρόσωπα. Δηλαδή το πλουσιόπαιδο με την Πόρσε το οποίο δεν σέβεται τη ζωή των άλλων διότι ταξικά ανήκει σε ομάδες οι οποίες θεωρούν ότι ο κόσμος τους ανήκει. Αυτό είναι ένας εύπεπτος τρόπος για να κλείσει η συζήτηση γύρω από το θέμα».
Αναζητώντας τις κοινωνικές ρίζες αυτού που είδαμε τις τελευταίες ημέρες, η Αφροδίτη Κουκουτσάκη θα κάνει ευθεία σύνδεση με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Η ιστορία «ανατροφοδότησε τον θυμό ο οποίος ενδημεί στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια. Τον θυμό για την αλλαγή της ζωής μας λόγω της κρίσης. Μια οργή που ξεσπάει με διαφορετικούς τρόπους και κυρίως χρειάζεται πρόσωπα στα οποία θα στραφεί γιατί είναι πραγματικά. Τα βλέπει. Η κοινωνία μπορεί να θυμώσει για απρόσωπους μηχανισμούς, δεν μπορεί όμως να αντιδράσει, ενώ εδώ το να κατηγορήσεις το πλουσιόπαιδο έρχεται σχεδόν αυθόρμητα. Αυτός ο θυμός εναντίον αυτών που όχι μόνο έχουν τη δυνατότητα να αντεπεξέλθουν στην κρίση αλλά και να συμβάλουν στη διαιώνισή της υπάρχει. Δεν προκάλεσε το συγκεκριμένο γεγονός, όμως το απορρόφησε».
Θα είναι ξεκάθαρα επικριτική σε σχέση με τη διαχείριση της υπόθεσης από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης: «Τα ΜΜΕ αναπαριστώντας την κοινωνική αντίδραση συντελούν στη διαμόρφωσή της» θα μας πει. Θα σχολιάσει πως ο θόρυβος που υπήρξε «επανέλαβε για μια ακόμη φορά τα στερεότυπα». Ετσι, «κανείς δεν έγινε σοφότερος. Θα γινόταν σοφότερος εάν ο άξονας της συζήτησης ήταν πώς θα αποφευχθούν αυτά τα πράγματα».
«Μάθαμε ότι ζούμε σε έναν άδικο κόσμο»
Για «ακραία θεατρικά στοιχεία που είχε το συγκεκριμένο συμβάν» θα μας μιλήσει ο Μάκης Προδρομίτης, καθηγητής Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας επίσης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Μεταξύ αυτών θα συμπεριλάβει τόσο την ίδια την υπόθεση του δυστυχήματος όσο και τον «ιερό δεσμό ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί» που περιλαμβάνει η αφήγησή του. Το δυστύχημα «μας έδειξε ότι ζούμε σε έναν άδικο κόσμο», αφού τα μέλη της άτυχης οικογένειας «δεν έκαναν τίποτε για να προκαλέσουν αυτό που τους συνέβη».
Ο κ. Προδρομίτης επισημαίνει πως το γεγονός που αντιμετωπίστηκε από τη σκοπιά της ταξικότητας «φαντασιακά στήνει την κοινωνική διαμάχη, τη σύγκρουση» και «μπορεί κάποιος να σκεφτεί τα στοιχεία της επίδειξης», που δεν είναι σπάνια στην ελληνική κοινωνία. «Ομως θα ήταν άδικο να αποδώσουμε το σύνολο των τροχαίων στο ότι τα προκαλούν οι πλούσιοι». Ισως «η αμετροέπεια να έχει ολέθριες συνέπειες», όμως πρόκειται για «ψυχοκοινωνικό στοιχείο που διατρέχει οριζόντια τα κοινωνικά στρώματα».
«Ανθρωπος είμαι και τίποτε το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο» έλεγε ο κλασικός Λατίνος Τερέντιος. Ως κωμωδιογράφος, κατά τεκμήριο μπορούσε να εμβαθύνει στην έννοια του ανθρώπινου δράματος. Τη φράση επαναλάμβανε συχνά στα έργα του ο Καρλ Μαρξ, κάποιος που σίγουρα μπορούσε να ξεχωρίσει τι είναι ταξικό.
Οι θλιβερές πρωτιές της Ελλάδας
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν κατατεθεί στην Επιτροπή Οδικής Ασφάλειας της Βουλής:
• Τα τελευταία 20 χρόνια 32.000 οικογένειες στην Ελλάδα έχουν χάσει άνθρωπο από τροχαίο. Πολύ περισσότερες έχουν ανάπηρο μέλος.
• Το 2015 στις εθνικές οδούς είχαμε 40 δυστυχήματα με 49 νεκρούς. Δείκτης θνησιμότητας 6,25% ανά δισεκατομμύριο οχηματοχιλιόμετρα. Επίσης, 327 ατυχήματα με 319 τραυματίες.
• Η Ελλάδα βρίσκεται στην 22η θέση στους δείκτες θνησιμότητας από τροχαία ανάμεσα στις 28 χώρες-μέλη της ΕΕ. Το 1914 καταγράφηκαν 375 νεκροί και το 2015 805 νεκροί.
• Στην Ελλάδα η κυκλοφοριακή αγωγή δεν είναι οργανικά ενταγμένη στο εκπαιδευτικό σύστημα.
• Το πρόστιμο για παράβαση ορίου ταχύτητας μέσα στην πόλη στην Ελλάδα είναι €20 (εφόσον πληρωθεί σε 10 ημέρες). Η αντίστοιχη παράβαση στην Ισπανία είναι €100, στη Φιλανδία €200, τη Σλοβενία €250, τη Σουηδία €293, την Πορτογαλία €300, τη Νορβηγία €595.
• Μελέτες σε ΗΠΑ-Ολλανδία-Ισραήλ δείχνουν ότι έπειτα από κάθε 1% αύξηση του ύψους των προστίμων για παραβίαση του κόκκινου ο αριθμός των παραβάσεων μειώθηκε κατά 0,20 έως 0,23%.
• Στις ΗΠΑ η αύξηση του προστίμου για μη χρήση ζώνης από 25 σε 60 δολάρια οδήγησε σε αύξηση της χρήσης της κατά 3 έως 4%. Η αύξηση πρόστιμου σε 100 δολάρια οδήγησε σε αύξηση της χρήσης κατά 6 έως 7%.
• Στην Αυστρία ο ορισμός της μη χρήσης συστημάτων ασφαλούς πρόσδεσης παιδιών ως παράβασης με πρόστιμο €5.000 είχε ως αποτέλεσμα η χρήση τους να αγγίξει το 99% το 2015, όταν 15 χρόνια πριν ήταν στο 74%.
