Με επιτυχία έκλεισε αυλαία η φετινή Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ), η πρώτη που διοργάνωσε το νεοσύστατο Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ).
Η 21η ΔΕΒΘ διεξήχθη από τις από τις 8 έως τις 11 Μαΐου, στο εκθεσιακό κέντρο ΔΕΘ-Helexpo και ήταν το πρώτο μεγάλο –και κερδισμένο– στοίχημα του νέου φορέα (ιδρύθηκε μόλις πριν από λίγους μήνες) για το βιβλίο ο οποίος δημιουργήθηκε για να καλύψει το κενό που είχε αφήσει η κατάργηση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) το 2013.
Στη φετινή διοργάνωση, η οποία είχε μεγάλη προσέλευση ειδικά από το απόγευμα της Παρασκευής έως το κλείσιμο της Κυριακής, συμμετείχαν πάνω από 1.000 Έλληνες και ξένοι ομιλητές και περισσότεροι από 400 εκθέτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ προγραμματίστηκαν 450 εκδηλώσεις από εκδότες και πολιτιστικούς φορείς. Ο τίτλος της φετινής ΔΕΒΘ ήταν «Α(Ι)νθρώπινη Δημιουργικότητα» με συζητήσεις που αφορούσαν την εξέλιξη και την επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή μας αλλά και ο τρόπος που διαμορφώνει τη σύγχρονη λογοτεχνία. Από τη φετινή διοργάνωση την οποία ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ κ. Νίκος Μπακουνάκης χαρακτήρισε «μεταβατική» έλειπαν τα μεγάλα ονόματα της διεθνούς λογοτεχνίας, αναμενόμενο αν σκεφτεί κάποιος πόσο χρονικό διάστημα χρειάζεται για να μπορέσει να οργανωθεί η επίσκεψη συγγραφέων από το εξωτερικό.
Τιμώμενη χώρα ήταν η Ιταλία, μια ασφαλής επιλογή σε σχέση με πέρυσι, το Εμιράτο της Σάρτζα, για την οποία είχαν εκφραστεί πολλές διαφωνίες που αφορούσαν κυρίως τον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της φετινής έκθεσης πραγματοποιήθηκε τελετή υπογραφής του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και της Σάρτζα (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), ενόψει της συμμετοχής της Ελλάδας ως Τιμώμενης Χώρας στην 44η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Σάρτζα 2025. Το Πρωτόκολλο υπέγραψαν ο υφυπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, Ιάσονας Φωτήλας, ο εκπρόσωπος της Sharjah Book Authority, Ahmed Al Ameri, ενώ την εκδήλωση συντόνισε η Σίσσυ Παπαθανασίου, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.
Αθρόα προσέλευση αλλά και δυσλειτουργίες
Αθρόα ήταν και φέτος η προσέλευση στις συζητήσεις. Συγκεκριμένα, από το μεσημέρι και μετά πολύ δύσκολα έβρισκε κάποιος θέση στις περισσότερες αίθουσες ενώ σε πάρα πολλές περιπτώσεις υπήρχε κοινό που παρακολουθούσε όρθιο. Σαφώς λιγότερος κόσμος υπήρχε νωρίς το πρωί, με ό,τι αυτό σημαίνει και για τις παρουσιάσεις που είχαν προγραμματιστεί εκείνες τις ώρες. Ένα θέμα που συζητήθηκε πολύ μεταξύ των παρεών και τέθηκε από τους δημοσιογράφους στην ενημέρωση που έγινε από τον πρόεδρο του ΕΛΙΒΙΠ Νίκο Μπακουνάκη και τον αντιπρόεδρο, Παναγιώτη Κάπο, αφορά τη δομή των συζητήσεων. Και φέτος όπως και άλλες χρονιές κυριάρχησαν οι παρουσιάσεις βιβλίων, μια πρακτική που εδώ και χρόνια είναι ξεπερασμένη και αρκετά προσανατολισμένη στις πωλήσεις, σε βάρος της ουσιαστικής κουβέντας και της όσμωσης που μπορεί να οδηγήσει σε νέες ιδέες. Επίσης, για άλλη μια χρονιά κουραστήκαμε να βλέπουμε αρκετούς ομιλητές να διαβάζουν τα κείμενά τους από χαρτί, κάτι που επίσης δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να κρατήσει το ενδιαφέρον του κοινού.
Μεταξύ των δυσλειτουργιών που συζητήθηκαν ήταν και η χωροταξία του περιπτέρου 14. Ο ήχος από την αίθουσα Κόσμος συχνά καλυπτόταν από τις δράσεις του Poetry Box, με αποτέλεσμα συχνά ένα σουρεάλ αποτέλεσμα στο οποίο εμπλέκονταν δύο, τρεις ή και τέσσερις φωνές. Αυτό είχε ως συνέπεια να μην μπορεί κάποιος να εστιάσει πουθενά. Παρεμπιπτόντως, στο Poetry Box πραγματοποιήθηκαν μερικές από τις ωραιότερες και πιο πρωτοποριακές εκδηλώσεις του τετραημέρου. Στον αντίποδα, το πιο συντηρητικό κομμάτι της έκθεσης ανήκε στο σταντ των χριστιανικών εκδόσεων Εν Πλω στο κέντρο του περιπτέρου 15, από το οποίο γίνεται η πρόσβαση των περισσότερων επισκεπτών στην έκθεση.
Στο σταντ των εκδόσεων Εν Πλω το οποίο έχει διαμορφωθεί σε χώρο παρουσιάσεων (ο μόνος εκδοτικός που του επιτρέπεται να το κάνει, εξαιρούμενο από τον γενικό κανόνα) υπήρχαν σχεδόν συνέχεια συζητήσεις από ρασοφόρους. Μια από τις ενδεικτικές συζητήσεις στις οποίες σημειώθηκε κοσμοσυρροή, κόβοντας επί της ουσίας την κίνηση στα γύρω σταντ, είχε θέμα τον διάβολο. Ομολογουμένως εν έτει 2025 δεν περιμέναμε να δούμε σε διεθνή έκθεση βιβλίου μια συζήτηση αντίστοιχης θεματολογίας και περιεχομένου.
Για την παρέμβαση υπέρ της Παλαιστίνης
Πολλές ήταν οι κουβέντες που άνοιξαν στις παρέες σχετικά με την παρέμβαση υπέρ της Παλαιστίνης που έγινε σε προγραμματισμένη εκδήλωση της ισραηλινής πρεσβείας το απόγευμα του Σαββάτου. Ο διάλογος –αρκετά έντονος σε αρκετές περιπτώσεις– συνεχίζεται ακόμη στα social media. Για όσους ήμασταν στο σημείο, έχει ενδιαφέρον ο τρόπος που βλέπουμε να παρουσιάζεται από ανθρώπους που ούτε ήταν εκεί ούτε ακριβώς κατάλαβαν τι συνέβη, ωστόσο είναι γεμάτοι αλά καρτ ευαισθησίες και βεβαιότητες.
Η εκδήλωση της ισραηλινής πρεσβείας είχε θέμα «Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας». Προσκεκλημένος ήταν ο Ισραηλινός κριτικός λογοτεχνίας, μεταφραστής και συγγραφέας, Οντέτ Βολκστάιν, ο οποίος θα μιλούσε με τη μεταφράστρια Χρυσούλα Παπαδοπούλου, με συντονιστή τον δημοσιογράφο Γρηγόρη Μπέκο. Λίγο μετά τις 5 το απόγευμα μία ομάδα έφτασε στην αίθουσα Κόσμος στο περίπτερο 14 όπου είχε προγραμματιστεί να γίνει η εκδήλωση, ύψωσαν τη σημαία της Παλαιστίνης φώναξαν συνθήματα και μοίρασαν φυλλάδια στους παρευρισκόμενους. Υπογραμμίζεται πως μία ημέρα νωρίτερα, η Πανελλήνια Ένωση Εκδοτών και Βιβλιοχαρτοπώλων είχε εκφράσει τις ενστάσεις για τη φιλοξενία της εκδήλωσης στη ΔΕΒΘ ζητώντας τη ματαίωση της, αποκαλώντας το Ισραήλ «κράτος – δολοφόνο».
Στη συνέχεια και μετά την ακύρωση της προγραμματισμένης εκδήλωσης οι διαδηλωτές έμειναν στον χώρο και από μικροφώνου διάβασαν παλαιστινιακή ποίηση. Ξεκαθάρισαν πως δεν έχουν κανένα πρόβλημα με τους συγγραφείς αλλά με το ισραηλινό κράτος που, όπως είπαν, με τέτοιες εκδηλώσεις προσπαθεί να ξεπλύνει το έγκλημα κατά των Παλαιστινίων. Οι προθέσεις τους δεν είχαν να κάνουν με αντισημιτικά κίνητρα όπως διαρκώς λέγεται και γράφεται από εκείνη τη μέρα.
Το θέμα συζητήθηκε την Κυριακή το πρωί και στην ενημέρωση των δημοσιογράφων από τον κ. Μπακουνάκη και τον κ. Κάπο. Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ είπε ότι η έκθεση είναι «πλατφόρμα ελευθερίας για τη διακίνηση των ιδεών» και εξήγησε ότι από τη στιγμή που στην έκθεση συμμετέχουν πρεσβείες δεν θα μπορούσε να αρνηθεί το ΕΛΙΒΙΠ στην ισραηλινή πρεσβεία τη διοργάνωση εκδήλωσης. Εκ μέρους των δημοσιογράφων εκφράστηκε η άποψη ότι είναι προβληματική η συμμετοχή πρεσβειών ούτως ή άλλως και ότι θα έπρεπε η όποια πρωτοβουλία για εκδηλώσεις να γίνεται μέσω ιδρυμάτων και εκδοτικών οίκων.
Οι εικόνες που κρατάμε
Μια από τις όμορφες εικόνες που κρατάμε από την έκθεση είναι εκείνη από την προσέλευση μαθητών από 32 σχολεία της Θεσσαλονίκης και των γύρω νομών, οι οποίοι πλημμύρισαν την Παιδική και Εφηβική Γωνιά. Σημειώνεται πως φέτος μεταφέρθηκε στο περίπτερο 13 έπειτα από τα παράπονα που ακούστηκαν πέρυσι για «εξοστρακισμό» της στο απομακρυσμένο περίπτερο 12 των εγκαταστάσεων της ΔΕΘ-Helexpo. Σημειώνουμε πως προβλήματα στην επικάλυψη του ήχου είχαν και οι αίθουσες του περιπτέρου 12, κάτι που ελπίζουμε να λυθεί στην επόμενη διοργάνωση.
Σημαντικές ήταν οι επαγγελματικές συζητήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ και από τις πιο ουσιαστικές εκείνη μεταξύ των μεταφραστών σε ό,τι αφορά τις αμοιβές τους –πρώτη φορά μίλησαν με νούμερα– οι οποίες είναι σκανδαλωδώς μικρότερες από των Ευρωπαίων συναδέλφων τους.
Από το τετραήμερο κρατάμε τα συγκινητικά λόγια του Μάρκο Μορικόνε, γιου του συνθέτη Ένιο Μορικόνε, ο οποίος μίλησε για τον πατέρα του με αφορμή το βιβλίο του που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες, όσα είπε ο Ναντίμ Σαντέκ για τη νέα αισθητική που καλλιεργείται μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης, τα λόγια του Πέτρου Μάρκαρη για τη φιλία του με τον Αντρέα Καμιλέρι, τη γεμάτη αίθουσα για τον μάγο της τυπογραφίας Γιάννη Μαμάη, τη συνομιλία της ελληνίστριας Αντρέα Μαρκολόνγκο με τον διευθυντή του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθήνας, Φραντσέσκο Νέρι, τα στοιχεία που παρέθεσε ο Σπύρος Κουζινόπουλος για το Γεντί Κουλέ στην παρουσίαση του βιβλίου του, την ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα για τους «Δωσίλογους» του Μενέλαου Χαραλαμπίδη, τον πάντα απολαυστικό Γιάννη Ξανθούλη ο οποίος έκανε το κοινό να κρέμεται από τα χείλη του, το αφιέρωμα στον Μιχάλη Γκανά, την παρουσία της Ιωάννας Καρυστιάνη. Κρατάμε δεκάδες άλλες στιγμές και κυρίως τις ενθουσιώδεις συζητήσεις που άθελά μας ακούγαμε μεταξύ των επισκεπτών μέσα στις αίθουσες (την ώρα της αναμονής μέχρι να ξεκινήσουν οι εκδηλώσεις) και πάνω από τους πάγκους των βιβλίων.
