Με αφορμή την συμπλήρωση των τριάντα ετών από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι (23 Οκτωβρίου 1925 – 15 Ιουνίου 1994) ο Αντώνης Μποσκοΐτης γράφει και επιμελείται μια σειρά άρθρων για το έργο του μεγάλου συνθέτη
Η σχέση του Μάνου Χατζιδάκι με το τραγουδιστικό δίδυμο Γιώργος Νταλάρας – Χάρις Αλεξίου, ενώ δεν ήταν στενή, οδήγησε σε δύο προσωπικούς δίσκους των τραγουδιστών υπό την εποπτεία του συνθέτη από τις παραστάσεις στον «Σείριο», στο ΖΟΟΜ της Πλάκας τη σαιζόν 1987 – 88. Η γνωριμία, όμως, μαζί με την αλληλοεκτίμηση που τους ένωνε, πηγαίνει αρκετά χρόνια πίσω και συγκεκριμένα στην περίοδο 1972 – 73 με τον Χατζιδάκι άρτι αφιχθέντα από τις ΗΠΑ. Σε συνέντευξη του από τον Δεκέμβριο του 2015 ο Γιώργος Νταλάρας μου είχε μιλήσει για την πρώτη γνωριμία του με τον συνθέτη:
Τον πρωτοσυνάντησα μια μέρα στον «Μαγεμένο Αυλό», το ’72, είχε μόλις επιστρέψει από Αμερική. Συστηθήκαμε, «τι κάνεις τώρα;» με ρωτάει. «Είχα πάει να πάρω ένα μαγνητόφωνο». Μόλις είπα «μαγνητόφωνο», γυάλισαν τα μάτια του! Του άρεσε πολύ η τεχνολογία κι αρχίσαμε να μιλάμε για nagra, μαγνητόφωνα, κασετόφωνα κ.λπ. Πήγα απ’ το σπίτι του, μου έπαιζε κάποια τραγούδια στο πιάνο, ο Χατζιδάκις όμως ανήκε σε διαφορετική εταιρεία απ’ τη δική μου. Θα μπορούσαμε, βέβαια, να κάνουμε κάτι αν το ήθελε ο ίδιος κι αν εγώ, φυσικά, το ζητούσα από τον Μάτσα. Διότι, ποτέ δεν έκανα του κεφαλιού μου και πάντα ρωτούσα την εταιρεία μου: «Κύριε Μάτσα, θα το κάνετε αυτό ή να πάω να το κάνω αλλού;». Ποτέ δεν έκανα κρυφά πράγματα, δεν θα ήταν καλό από δεοντολογικής και επαγγελματικής άποψης. Σαφώς, λοιπόν, και με μάγεψε ο Χατζιδάκις. Τον άκουγα να μιλάει κι έλεγα «αυτός ο άνθρωπος ξέρει τα πάντα κι εγώ δεν ξέρω τίποτα»!.
Η Χάρις Αλεξίου είναι γνωστό πως στο ξεκίνημα της καριέρας της ηχογράφησε δύο τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι στην εταιρεία ΜΙΝΟΣ, εν τη απουσία του συνθέτη στο εξωτερικό, το «Χασάπικο 40» και το «Αγάπη μέσα στην καρδιά» σε στίχους του Νίκου Γκάτσου και με την ενορχηστρωτική επιμέλεια του Θόδωρου Δερβενιώτη. Η Αλεξίου μιλάει στον γράφοντα σε συνέντευξη από τον Μάρτιο του 2016:
Σε δεύτερη εκτέλεση, μετά τη Δήμητρα Γαλάνη, είχα πει το «Ήλιε μου – ήλιε μου, βασιλιά μου» («Χασάπικο 40») και το «Αγάπη μέσα στην καρδιά». Ήταν κόλπο των εταιρειών αυτό: Μάζευαν τις επιτυχίες της χρονιάς, τις έδιναν σε νέους τραγουδιστές που δεν είχαν ακόμη δισκογραφία και μετά κυκλοφορούσαν τους λεγόμενους τουριστικούς δίσκους.
Από την ίδια συνέντευξη της Αλεξίου αντλούμε και την εξής πληροφορία:
Ο Χατζιδάκις είχε τους δικούς του τραγουδιστές, τα δικά του παιδιά. Είχε κάνει όμως κάτι άλλο: Εγώ ήδη είχα γίνει γνωστή τη δεκαετία του 1970, τότε που εκείνος δούλευε δισκογραφικά με τη Γαλάνη και τον Μητσιά. Ήξερα ότι με εκτιμούσε ως τραγουδίστρια. Με φώναξε, λοιπόν, κάποια στιγμή για να διαλέξω δέκα τραγούδια δικά του και δέκα του Μίκη, να μπω στο στούντιο να τα γράψω, για να τα παίζει από το Τρίτο Πρόγραμμα. Έτρεξα, το έκανα, αλλά δεν πρόλαβαν να γραφτούν όλα τα κομμάτια με ένα deadline, θυμάμαι, στα τέλη Μαρτίου. Το πάγωσε, λοιπόν, ο Χατζιδάκις και τα έπαιξε δύο μήνες μετά, στις 21 Μαΐου. Όταν ρώτησα «γιατί αυτή η ημερομηνία;», μου απάντησαν «για κάποιο πολύ υψηλό πρόσωπο». Τελικά, αυτό ήταν το δώρο του Χατζιδάκι στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ο Καραμανλής με θαύμαζε κι έτσι ο Χατζιδάκις, που είχε στενή σχέση μαζί του, ήθελε να του κάνει δώρο τα ωραιότερα δικά του τραγούδια και του Θεοδωράκη με τη φωνή μου. Κάπου πρέπει να τις έχω αυτές τις ηχογραφήσεις…
Όταν η Αλεξίου μιλάει για τα «δικά του παιδιά» του Χατζιδάκι αναφέρεται προφανώς στη Φλέρυ Νταντωνάκη και τον Ευτύχιο Χατζηττοφή, τους δύο τραγουδιστές, για τους οποίους ο ίδιος ο Χατζιδάκις θα δήλωνε πώς ήταν για τη μουσική του στη δεκαετία του 1970 ότι θα ήταν για την επόμενη δεκαετία οι Βασίλης Λέκκας, Νένα Βενετσάνου, Ηλίας Λιούγκος και Έλλη Πασπαλά. Η ιστορία λέει πως εν έτει 1977, ενόσω ο Νταλάρας και η Αλεξίου τραγουδούσαν μαζί στη «Διαγώνιο» στην Πλάκα, ο Χατζιδάκις έστειλε τον Γιώργο Μητρόπουλο να τους βρει και να τους ζητήσει μια χάρη: Να τραγουδήσουν οι δυο τους σε μια συναυλία στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, στο Ηράκλειο της Κρήτης, για τη Μουσική Ακαδημία του νησιού. Η Αλεξίου δεν απάντησε καν, αφού μόνο ο Νταλάρας είπε στον Μητρόπουλο πως κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο λόγω του φόρτου εργασίας τους, δηλαδή των διπλών παραστάσεων που έδιναν καθημερινά στη μπουάτ.
Μία δεκαετία αργότερα κι ενώ, πράγματι, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Νταλάρα, είχαν γίνει προσπάθειες από την εταιρεία του για μια ολόκληρη δισκογραφική δουλειά με τον Χατζιδάκι, ο συνθέτης καλεί και τους δυο τους να συμμετάσχουν στις παραστάσεις του στο ΖΟΟΜ με γενικό τίτλο «Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά». Πέρα από την εκτίμηση που τους είχε, ο Χατζιδάκις χρειαζόταν τη συμμετοχή δύο τόσο ηχηρών ονομάτων (ήταν πραγματικοί σταρ εκείνη την περίοδο ο Νταλάρας και η Αλεξίου) ώστε ο κόσμος να έβλεπε και τους άλλους «προτεινόμενους» μουσικούς και τραγουδιστές, από τον Λουδοβίκο των Ανωγείων και τον Ανδρέα Καρακότα μέχρι τους Χάνομαι Γιατί Ρεμβάζω και τη Θέμιδα Μαρσέλλου. Για τις παραστάσεις του Νταλάρα έβαλε το όνομα του με μικρά γράμματα απ’ έξω, τόσο μικρά που ο τραγουδιστής πίστεψε πως δεν θα το δει κανείς και δεν θα έχουν κόσμο. Λόγια του Γιώργου Νταλάρα από το 2019:
Είχε μια ποιητική διάσταση, αλλά εκείνο που έγραψε και που μου άρεσε περισσότερο ήταν ότι «ο Νταλάρας τραγουδάει για τα άστρα»! Ήταν ιδιαίτερα τιμητικό το ’87, που μόλις είχαμε τελειώσει τα «Latin» με την τεράστια επιτυχία που είχαν, και εκείνος με κάλεσε να τραγουδήσω υπό τη διεύθυνσή του στον Σείριο. Δεν έβαλε ούτε αφίσες, ούτε τίποτα, μόνο «Το ελληνικό πρόσωπο του Γιώργου Νταλάρα» με μικρά γράμματα κάπου στην είσοδο. Την πρώτη μέρα παίξαμε και δεν είχε κόσμο, ήμασταν λίγοι, αφού δεν το πίστευαν ότι θα πήγαινε εκεί ο Νταλάρας. Πανευτυχής ο Χατζιδάκις! «Μείνε ήσυχος», μου έλεγε, «θα τραγουδήσεις εδώ για μας απόψε!». Και είχε πολύ δίκιο! Τραγούδησα εκπληκτικά γι’ αυτόν και τους φίλους του. Την επόμενη μέρα, Αντώνη, όμως, το μάθανε και γέμισε τόσο η αίθουσα, που δεν χωρούσαν στο τέλος. Έβγαινα και τραγουδούσα μόνο με δυο κιθάρες και σε ένα κομμάτι πιάνο ο Κοτεπάνος! Ήταν πάρα πολύ ζεστά και όμορφα! Ο Χατζιδάκις με έκανε να καταλάβω πως όταν το τραγούδι, αλλά και ο τραγουδιστής γίνονται μόδα, τότε κινδυνεύεις να ξεφύγεις κι εσύ απ’ τον εαυτό σου.
Ο Νταλάρας αναφέρεται και στο ένθετο κείμενο του Μάνου Χατζιδάκι μέσα στη δισκογραφική έκδοση «Το ελληνικό πρόσωπο του Γιώργου Νταλάρα», όπου, μεταξύ άλλων, διαβάοζυμε τα εξής: «Τον κάλεσα στον Σείριο κι ένα βράδυ εκεί που τραγουδούσε, νομίζω ήταν το τρίτο ή το τέταρτο, έμεινε ολόγυμνος, όπως τον γέννησε η μάνα του και τα τέσσερα πρόσωπα του γίναν ένα. Είχε γίνει άστρο…Από τότε τραγούδησε εικοσιδύο βραδιές χωρίς διάλειμμα και διακοπή».
Το ίδιο διάστημα στις παραστάσεις του Σείριου συμμετείχε και η Χάρις Αλεξίου. Το βασικό πρόγραμμα ήταν δικό της και αμέσως μετά απ’ αυτήν έβγαιναν η Νένα Βενετσάνου στον «Επιτάφιο» των Ρίτσου – Θεοδωράκη και η Έλλη Πασπαλά στον «Ματωμένο Γάμο» των Lorca/ Γκάτσου – Χατζιδάκι. Απ’ αυτές τις εμφανίσεις επίσης προέκυψε ένας ολόκληρος δίσκος με την επιμέλεια του Μάνου Χατζιδάκι. Λεγόταν «Η Χάρις Αλεξίου σε απρόβλεπτα τραγούδια» και ιδού ένα μέρος από το κείμενο του συνθέτη στο οπισθόφυλλο της έκδοσης: «Με αιχμαλώτισε και την απήλαυσα όσο γινόταν πιο πολύ, σχεδόν ”ιδιωτικά”, είκοσι μέρες τραγουδώντας μες στο χώρο μου, τον φωτεινό Σείριο… Γι’ αυτό και θέλησα να τη ”διευθύνω” σ’ αυτό το δίσκο…Κι εγώ δηλώνω πλέον φίλος της».
Αυτό που έγραψε χαρακτηριστικά για την Αλεξίου ο Χατζιδάκις, η φράση «την απήλαυσα», ίσχυε απόλυτα, αφού μία άλλη τραγουδίστρια, που έτυχε να περάσει από τον Σείριο εκείνο τον καιρό, μου το επιβεβαίωσε σε δική της συνέντευξη. Αναφέρομαι σε μαρτυρία της Αλέκας Κανελλίδου από τον Οκτώβριο του 2019:
Όταν πήγα και βρήκα τον Χατζιδάκι στο «ZOOM», έκανε πρόβα η Χάρις Αλεξίου. Καθόμουν πίσω, έρχεται και αφού λέμε τα βασικά, με ρωτάει συνωμοτικά: «Σας αγέσει η Χαγούλα;» Δεν μπορώ να το ξεχάσω (γέλια) Το είπε τόσο γλυκά, με μιαν αυθεντικότητα, μια παιδικότητα! Ήθελε ν’ ακούσει τη γνώμη μου, περισσότερο όμως ήθελε να συμφωνήσω μαζί του που του άρεσε που άκουγε τη Χαρούλα να τραγουδάει.
Και οι δύο χατζιδακικοί δίσκοι του Νταλάρα και της Αλεξίου κυκλοφόρησαν στα 1987 – 88, του Νταλάρα από την ετικέτα ΣΕΙΡΙΟΣ ενώ της Αλεξίου από την εταιρεία ΜΙΝΟΣ. Κατά προσωπική εκτίμηση μέχρι σήμερα είναι από τους σημαντικότερους δίσκους που μας κληροδότησαν οι δύο ερμηνευτές, κυρίως από την άποψη του σπάνιου ρεπερτορίου τους, που έφερε την υπογραφή του Μάνου Χατζιδάκι. Πάντως, ενώ η Αλεξίου απέδιδε δύο παλιά τραγούδια του συνθέτη μες στο δικό της δίσκο, το «Μανούλα μου» και τη «Μαριάνθη των Ανέμων», ο Νταλάρας είχε την τύχη να ερμηνεύσει σε πρώτη εκτέλεση ένα και μοναδικό πρωτότυπο τραγούδι σε μουσική Χατζιδάκι και σε στίχους Γκάτσου, το περίφημο «Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά». Και όχι μόνο: Την επόμενη χρονιά ο Νταλάρας θα συμμετείχε στη δισκογραφική έκδοση της «Λαϊκής Αγοράς» του Χατζιδάκι δίπλα στους Λέκκα, Πασπαλά, Λιούγκο με την ενορχήστρωση του Νίκου Κυπουργού.
Διαβάστε επίσης
Ανασχηματισμός: Υπουργοποιήθηκαν 4 μέλη της εξεταστικής για τη συγκάλυψη του εγκλήματος των Τεμπών
Παναθηναϊκός – Ολυμπιακός 87-82: «Πράσινος» πρωταθλητής διά πυρός και σιδήρου (Videos)
Ραγδαίες εξελίξεις: Οι όροι Πούτιν για άμεση κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία
