7 Οκτωβρίου 1571: 454 χρόνια από τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου
Στις 7 Οκτωβρίου 1571 καταγράφηκε στα βιβλία της ιστορίας η Ναυμαχία της Ναυπάκτου.
Στις 7 Οκτωβρίου 1571 καταγράφηκε στα βιβλία της ιστορίας η Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Μια ιστορική μάχη, η οποία αποτελεί ενδεχομένως την τελευταία, μεγάλης εντάσεως, σύγκρουση, μεταξύ της (Καθολικής) Χριστιανικής Δύσης και του Ισλάμ. Η Ναυμαχία αποτέλεσε ένα ιστορικό ορόσημο για μια σειρά από γεγονότα.
Ιστορικό και σημασία της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου
Το 2025 συμπληρώνονται 454 χρόνια από την 7η Οκτωβρίου 1571, την ημέρα όπου η Δύση συγκρούστηκε με την Ανατολή, με τη Δυτική Ιερά Συμμαχία (Sacra Lega) να συντρίβει στα νερά του Ιονίου τον μέχρι τότε αήττητο στόλο του σουλτάνου Σελήμ Β.
Ειδικότερα, στις εκβολές του Αχελώου και τη μικρή Οξειά των Εχινάδων, που ευρίσκεται στην είσοδο του Πατραϊκού κόλπου, καταποντίστηκε ο οθωμανικός στόλος, με το γεγονός να αποτυπώνεται στην παγκόσμια ιστορία ως η «μεγαλωτάτη βιτώρια των χριστιανών». Ο όρος αναφέρεται στη νίκη/θρίαμβο των χριστιανών.
Σαν σήμερα, η Ναυμαχία της Ναυπάκτου ή Lepanto (ονομασία που χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς λόγω του μεσαιωνικού ονόματος της πόλης) αποτέλεσε μια σημαντική μάχη, καθώς, με αυτή, κορυφώθηκε η σύγκρουση των ενωμένων χριστιανικών στόλων – κατά βάση Βενετίας και Ισπανίας – με αυτούς των Οθωμανών, με «λάβαρο» την κυριαρχία της ανατολικής Μεσογείου.
Ως προς τις δυνάμεις που αντιπαρατάχθηκαν, ο χριστιανικός στόλος περιλάμβανε 206 γαλέρες και 6 γαλεάσσες υπό τον Δον Χουάν της Αυστρίας. Από την άλλη πλευρά, ο οθωμανικός στόλος περιλάμβανες 222 γαλέρες και 56 γαλιότες, υπό τον Μουεζίν Ζαπέ Αλή πασά. Αναφορικά με το ανθρώπινο δυναμικό που έλαβε μέρος στη μάχη, στα αντίπαλα πλοία υπηρετούσαν και ελληνικά πληρώματα, Κρητικοί και Επτανήσιοι με την Ιερά Συμμαχία αλλά και αρκετοί χριστιανοί σκλάβοι στα τουρκικά.
Οι δύο στόλοι συγκρούστηκαν στην είσοδο του Πατραϊκού κόλπου, με τη ναυμαχία να καταλήγει σε θρίαμβο των χριστιανών. Αποτελεί την τελευταία καταγεγραμμένη κωπήλατο ναυμαχία σύμφωνα με το Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας, με τον δημοφιλή Ισπανό συγγραφέα Μιγκέλ ντε Θερβάντες να γράφει: «Την ημέρα εκείνη διαλύθηκε στον κόσμο η πεποίθηση ότι οι Τούρκοι είναι αήττητοι».
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου ή του Lepanto, αποτέλεσε τη μάχη που διέκοψε την οθωμανική διείσδυση στη νοτιοδυτική Ευρώπη, αποτελώντας την τελευταία κωπήλατη ναυμαχία της παγκόσμιας ιστορίας.
Το προπαρασκευαστικό στάδιο
Ο διάδοχός του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, Σελίμ ο Β΄, είχε ανάγκη για να κάνει μια επίδειξη δύναμης στη Μεσόγειο, γι’ αυτό έθεσε ως πρώτο στόχο την κατάληψη της βενετοκρατούμενης Κύπρου, την οποία κατέλαβε το 1570. Ένα χρόνο αργότερα και συγκεκριμένα στις 26 Σεπτεμβρίου 1571, τα πλοία της Ιεράς Συμμαχίας που έπλεαν στην Κέρκυρα, πληροφορήθηκαν για την πτώση της τελευταίας βενετικής εστίας αντίστασης στην Κύπρο (Αμμόχωστος), όπου καταγράφηκαν φρικαλεότητες εναντίον των κατοίκων.
Καθώς ο κίνδυνος απειλής μιας Οθωμανικής κυριαρχίας στη Μεσόγειο ήταν εμφανής, ο Πάπας Πίος Ε΄ κατόρθωσε, μετά από πολλά χρόνια, να ενώσει τους Χριστιανούς της Δύσης εναντίον των Οθωμανών, συγκροτώντας ένα πανίσχυρο στόλο. Πιο συγκεκριμένα, σχηματίστηκε η «Ιερά Συμμαχία», η οποία διοικείτο από τον Δον Χουάν τον Αυστριακό και περιλάμβανε: τη Γένοβα, τους Ιωαννίτες Ιππότες της Μάλτας, τη Βενετία και την Ισπανία.
Αναφορικά με τον στόλο, το μεγαλύτερο ποσοστό προήλθε από τη Βενετία, η οποία πρόσφερε 109 γαλέρες και 6 μεγάλες μετασκευασμένες με τεράστια δύναμη πυρός. Παράλληλα, 80 γαλέρες προσέφερε η Ισπανία (μαζί με τις υποτελείς Νάπολη και Σικελία). Τα υπόλοιπα κράτη προσέφεραν 17 γαλέρες. Ως προς το ανθρώπινο δυναμικό των στόλων, 13.000 ναύτες επέβαιναν στα πλοία και υπήρχαν ακόμη 28.000 στρατιώτες.
Τα γεγονότα της Ναυμαχίας της 7ης Οκτωβρίου 1571
Το πρωί της 7ης Οκτωβρίου 1571 η θάλασσα στις Εχινάδες νήσους είχε κατακλειστεί από πλοία. Ένας τεράστιος αριθμός από γαλέρες είχε παραταχθεί με σκοπό τη σύγκρουση. Οι Χριστιανοί είχαν πλεονέκτημα σε ισχύ πυρός, καθώς διέθεταν περισσότερα από 1.300 πυροβόλα, σχεδόν διπλάσια από τους Τούρκους.
Η Ναυμαχία ξεκίνησε περί τις 11:00 με κανονιοβολισμό των Χριστιανών στο μέσο της οθωμανικής παράταξης. Το πρώτο διάστημα της συμπλοκής έδειχνε μια αμφίρροπη αναμέτρηση, αλλά στο κέντρο της παράταξης, ο Δον Χουάν και ο Αλή Πασά είχαν εμπλακεί σε μια ναυτική «μονομαχία» ανάμεσα στις δυο ναυαρχίδες. Οι Τούρκοι αναρριχήθηκαν πρώτοι στη «Ρεάλ», τη ναυαρχίδα του Δον Χουάν, με τους Ισπανούς όμως να επικρατούν του Αλή Πασά, ο οποίος έπεσε νεκρός από μια σφαίρα στο κεφάλι. Μάλιστα, ένας στρατιώτης τον αποκεφάλισε και ύψωσε το κεφάλι του σε ένα δόρυ, ενώ έπεφτε σε χριστιανικά χέρια και η χρυσοκέντητη σημαία του. Εκείνη τη στιγμή, η συνοχή του Οθωμανικού στόλου διαλύθηκε και οι τουρκικές γαλέρες προσπαθούσαν να διαφύγουν μέσα σε ένα κλίμα πανικού.
Στις 15:30 η Ναυμαχία της Ναυπάκτου είχε τυπικά ολοκληρωθεί. Οι απώλειες των Τούρκων καταλογίζονταν σε 25.000 άνδρες και των Χριστιανών σε 15.000. Παράλληλα, οι Τούρκοι έχασαν 84 γαλέρες και γαλιότες, ενώ 127 γαλέρες πέρασαν στους Χριστιανούς ανέπαφες.
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου αποτέλεσε μια μάχη ορόσημο, ωστόσο, δεν προσέφερε μακροπρόθεσμα οφέλη. Επί της ουσίας λειτούργησε ως ένα μέσο αναχαίτισης της επεκτατικής πολιτικής των Οθωμανών, οι οποίοι αν επικρατούσαν, θα άλλαζαν τη ροή της ιστορίας, ειδικότερα της Βενετικής. Συμπληρωματικά, ως προς τους ναυτικούς αγώνες, υπήρξε μια ακόμα σημαντική τομή. Διαπιστώθηκε ότι η ισχύς πυρός αποτέλεσε σημαντικό μέσο στις ναυτικές συγκρούσεις, με πλοία τα οποία είχαν στο οπλοστάσιο τους πυροβόλα, να αποκτούν σημαντικό πλεονέκτημα. Αυτή η αλλαγή «έφερε» και την κατάργηση των κουπιών, τα οποία έδωσαν σταδιακά τη θέση τους στην ιστιοφορία.
Ιστορικά πρόσωπα της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου αποτέλεσε ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, καθώς ανέδειξε σημαντικά πρόσωπα, τα οποία έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην έκβαση της μάχης και του αντίκτυπου αυτής. Στους πρωταγωνιστές συγκαταλέγονται: ο Δον Χουάν ο Αυστριακός, ο Μουεζινζάντε Αλή Πασά κι ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες.
Δον Χουάν ο Αυστριακός
Ο Δον Χουάν ο Αυστριακός συγκαταλέγεται από τους δυτικούς λογοτεχνικούς κύκλους ως ο «τελευταίος αληθινός ιππότης της Ευρώπης». Από νεαρή ηλικία ήταν εμφανής η κλίση του στη θάλασσα, όπου η πρώτος του αγώνας καταγράφεται στην πολιορκία της Μάλτας από τους Οθωμανούς το 1565. Το 1568 ανέλαβε την αρχηγία του ισπανικού στόλου της Μεσογείου.
Η σημαντικότερη, ενδεχομένως, συμβολή του Δον Χουάν του Αυστριακού έγινε κατά τη Ναυμαχία της Ναυπάτου, όταν ως επικεφαλής της «Ιερής Συμμαχίας» συνέτριψε τον οθωμανικό στόλο. Στα χρόνια που ακολούθησαν, έδωσε το παρόν σε αρκετές πολεμικές συγκρούσεις. Την 1η Οκτωβρίου 1578, ο Δον Χουάν ο Αυστριακός έφυγε από τη ζωή λόγω τύφου.
Μουεζινζάντε Αλή Πασά
Ο Ναύαρχος Αλή Πασά, αποτέλεσε τον ηττημένο ναύαρχο της ιστορικής Ναυμαχίας της Ναυπάκτου. Ήταν έμπειρος αξιωματούχος με εμπειρία στο ναυτικό πόλεμο, όπου έχαιρε της εμπιστοσύνης του σουλτάνου. Πριν τον απόπλου του οθωμανικού στόλου σε μια επιχείρηση που είχε πάρει τον χαρακτήρα «ιερού πολέμου», ο Σουλτάνος του παρέδωσε το περίφημο «Λάβαρο των Χαλιφών», μια τεράστια πράσινη σημαία με κεντημένους στίχους από το Κοράνι και χρυσοκέντητο το όνομα του Θεού («Αλλάχ») 28.900 φορές.
Μιγκέλ ντε Θερβάντες
Ο συγγραφέας του πασίγνωστου δημιουργήματος «Δον Κιχώτης» και για πολλούς ο μεγαλύτερος συγγραφέας που «γέννησε» η Ισπανία, ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες βρέθηκε στο πλήρωμα της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου. Πιο συγκεκριμένα, βρισκόταν στη γαλέρα «Μαρκησία». Από τη γαλέρα έχασαν τη ζωή τους σχεδόν όλοι οι επιβαίνοντες, εκτός από 12, εκ των οποίων ο ένας ήταν ο Θερβάντες.
Ο Θερβάντες ζήτησε και πολέμησε, παρόλο που ήταν κλινήρης. Στη μάχη, χτυπήθηκε στο στήθος και το αριστερό χέρι, το οποίο και έχασε. Μάλιστα, λόγω του περιστατικού, έλαβε και το προσωνύμιο «EL MANCO DE LEPANTO», στα ελληνικά «ο μονόχειρας της Ναυπάκτου», για το οποίο ο ίδιος συνήθιζε να αναφέρει ότι σ’ αυτή τη μάχη έχασε το αριστερό του χέρι προς δόξαν του δεξιού.
Τι αλλαγές σηματοδότησε η Ναυμαχία της Ναυπάκτου;
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου αποτέλεσε αδιαμφισβήτητα ένα σπουδαίο ιστορικό γεγονός, το οποίο, είτε σηματοδότησε νέες αλλαγές, είτε απέτρεψε δραματικές αλλαγές στην παρούσα ιστορίας της εποχής. Όπως επισημαίνεται στον επίσημο ιστότοπο Lepanto 1571, η Ναυμαχία, σηματοδότησε το τέλος των επεκτατικών επιδιώξεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για πλήρη έλεγχο της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, των γαλλικών και ισπανικών ακτών.
Παράλληλα, αποτέλεσε την αρχή του τέλους μιας εποχής, όπου η ναυτική ανδρεία και το χαρακτηριστικό της μάχης «σώμα με σώμα» κυριαρχούσε μέχρι πρότινος. Τα κωπηλατικά πλοία αντικαταστάθηκαν από τα νέα μεγάλα πλοία των στόλων της Ιερής Συμμαχίας των Δυτικών δυνάμεων, οι γαλεάσσες, ανέδειξαν την ισχύ τους στη μάχη λόγω της ύπαρξης πυροβολικού, με τα κανόνια, στη συνέχεια, να καθιερώνουν τα πολεμικά πλοία ως τα πλέον απαραίτητα σε κάθε ναυτική σύγκρουση.
Ως προς τους Οθωμανούς, παρατηρήθηκε άμεση ανασυγκρότηση, καθώς η ύπαρξη σημαντικών κεφαλαίων συνέβαλε στην αναπλήρωση του χαμένου στόλου. Συμπληρωματικά, τα κράτη που συνέθεσαν την Ιερή Συμμαχία, προσπάθησαν να συνάψουν συνθήκες ειρήνης με τους Οθωμανούς, διασπώντας επί της ουσίας το ενιαίο μέτωπο που είχαν συγκροτήσει. Βασική τους επιδίωξη ήταν η αποφυγή των επιπτώσεων στην εμπορική δραστηριότητα και τις οικονομικές τους συναλλαγές.
Πρακτικά, ο παράγοντας «οικονομία», όπως και σήμερα, αποτελεί σημαντικότερο παράγοντα από αυτόν της ιδεολογίας.
Πηγές: lepanto1571.com, elinis.gr
