Εγώ δεν επλανήθηκα σε δάση απάρθενα,
βουερά,μηδέ η ριπή μ’ εχτύπησε του ωκεανίου ανέμου.
Σκλάβο πουλί, τ’ ανώφελα πηγαίνω σέρνοντας φτερά
και δε θα ιδώ τους ουρανούς που νοσταλγώ, ποτέ μου.
Κώστας Καρυωτάκης : «Επιστροφή»
Ο Αλέξης Τσίπρας είναι: ένα πρόσωπο θεσμικό, δεν είναι ένας πρώην πρωθυπουργός απλώς . Είναι ένας πολιτικός ηγέτης που κατάφερε να περάσει από τα αμφιθέατρα της Αριστεράς στο Μέγαρο Μαξίμου και να διαχειριστεί στιγμές βαριάς ιστορικής σημασίας, της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η συζήτηση για το αν επανέρχεται στο πολιτικό προσκήνιο δεν είναι απλώς φήμη. Είναι πολιτική πραγματικότητα που χτίζεται μέσα από διαρροές, συναντήσεις, σιωπές και συμβολισμούς.
Η θεσμική παρακαταθήκη και οι εσωτερικές αντιφάσεις
Ο Τσίπρας υπήρξε ο νεότερος πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης, με έργο που περιλαμβάνει τόσο ιστορικές αποφάσεις όσο και σοβαρές πολιτικές αντιφάσεις. Υπέγραψε μνημόνιο λίγους μήνες μετά το δημοψήφισμα του “ΟΧΙ”, αναγνώρισε τις ευρωπαϊκές ισορροπίες, υπέγραψε τη Συμφωνία των Πρεσπών, αλλά δεν κατάφερε να συγκροτήσει ένα διαρκές κυβερνητικό αφήγημα. Η αποχώρησή του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ μετά την εκλογική ήττα του 2023 συνοδεύτηκε από ένα κλίμα παραίτησης αλλά και εσωτερικής αμφιθυμίας. Παρότι είχε δηλώσει ξεκάθαρα ότι αποσύρεται, διατηρεί ακόμα τη θέση του στη Βουλή των Ελλήνων και (;) στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ, γεγονός που θέτει ηθικά και πολιτικά ερωτήματα.
Νέο κόμμα ή νέο προσωπικό αφήγημα;
Οι διαρροές περί νέου πολιτικού φορέα που φέρει την υπογραφή Τσίπρα πολλαπλασιάζονται. Εν μέσω σιωπών και υπαινιγμών, το ερώτημα είναι σαφές: εάν πράγματι δημιουργεί νέο κόμμα, ποιο είναι το πολιτικό του περιεχόμενο; Είναι μια στρατηγική τομής με το “παλιό” ή μια προσωπική επιχείρηση ανασύστασης; Σε αυτό το σημείο, η απορία είναι ουσιαστική και μαζική: «πώς είναι δυνατόν να ανήκεις ακόμη στον ΣΥΡΙΖΑ και να ετοιμάζεις νέο κόμμα;»
Πώς νοείται πολιτική και ηθική συνέπεια σε αυτό το διπλό ταμπλό;
Επανατοποθέτηση στην πολιτική αγορά – ο Κύκλος Ζωής του Προϊόντος/Πολιτικού (ΚΖΠ)
Στο πεδίο του μάρκετινγκ, κάθε προϊόν – ή υπηρεσία – διανύει έναν Κύκλο Ζωής, που περιλαμβάνει τα στάδια:
- Εισαγωγή,
- Ανάπτυξη,
- Ωρίμανση,
- Πτώση.
Οι πολιτικές καριέρες – ιδίως ηγετών με ισχυρό brand όπως ο Αλέξης Τσίπρας – υπακούν συχνά σε αυτή τη λογική. Μεταφέροντας το μοντέλο στον χώρο της πολιτικής, βλέπουμε:
- Εισαγωγή (2008–2012): Ο Τσίπρας εμφανίζεται ως η νέα, ριζοσπαστική φωνή, σε αντίστιξη με το κατεστημένο. Νεότητα, ενέργεια, αντισυστημικότητα – το προϊόν πρωτολανσάρεται με δυναμισμό.
- Ανάπτυξη (2012–2015): Εκτόξευση του ΣΥΡΙΖΑ, πρωταγωνιστική παρουσία στα media, κινηματική ταύτιση με την κοινωνική δυσαρέσκεια. Ο “πολιτικός Τσίπρας” γίνεται mainstream, διατηρώντας αντισυστημικό αφήγημα.
- Ωρίμανση (2015–2019): Κυβέρνηση. Εμπεδώνεται ηγετικά, αλλά το προϊόν αρχίζει να μετασχηματίζεται: από ριζοσπαστικός σε θεσμικός. Συμβιβασμοί, φθορά, νέα κοινά-στόχοι.
- Πτώση (2019–2023): Εκλογικές ήττες, φθίνουσα επιρροή, απομάκρυνση από τη νεανική βάση, κούραση του brand. Το κοινό έχει πια “καταναλώσει” την πολιτική ταυτότητα Τσίπρα και αποζητά νέο προϊόν ή νέα πρόταση.
Σε αυτό το σημείο, μια πολιτική προσωπικότητα έχει δύο επιλογές:
- Αποχώρηση : Δηλαδή το «κλείσιμο του κύκλου», όπως είχε φανεί το 2023 με την παραίτηση από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ.
- Επανατοποθέτηση (Repositioning): Μια στρατηγική ανανέωσης, επαναπροσδιορισμού της ταυτότητας και των στόχων του. Το προϊόν δεν “πεθαίνει”, αλλά επιχειρεί επανείσοδο στην αγορά με νέο περιτύλιγμα, αφήγημα και κοινό στόχο (target group).
Ο Αλέξης Τσίπρας φαίνεται να επιλέγει το δεύτερο. Και η διαδικασία έχει ξεκινήσει μέσα από σημειολογικές κινήσεις: ξέπλυμα των μελανών σημείων , είτε αυτά είναι πραγματικά μελανά σημεία είτε έχουν εντυπωθεί έτσι στο θυμικό των πολιτών λόγω επικοινωνιακών αφηγημάτων, εμφανίσεις με παλιούς συνοδοιπόρους, αποστασιοποίηση από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, ενδεχόμενη δημιουργία νέου πολιτικού φορέα, επανασύνδεση με κοινωνικά στρώματα που τον ανέδειξαν.
Μία από αυτές τις κινήσεις είναι και η αναφορά στα πρακτικά του συμβουλίου των αρχηγών των κομμάτων υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με θέμα τα του δημοψηφίσματος, μια αναφορά η οποία κατέληξε σε διαρροή και δημοσίευση τους. (Παρεμπίπτοντος πως διαρρέουν πρακτικά από την Προεδρία της Δημοκρατίας ( ; )
Αυτή η φάση αποτελεί τυπικό παράδειγμα προσπάθειας επανατοποθέτησης ενός προϊόντος στην αγορά, με στόχο:
- Την αναβίωση του brand Τσίπρα μέσω συναισθηματικής φόρτισης και συμβολισμών.
- Την επανενεργοποίηση παλιών πελατών/ψηφοφόρων.
- Την απόκτηση νέου ακροατηρίου, ιδίως στη βάση της απογοήτευσης από την παρούσα ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ.
Όμως, για να πετύχει η επανατοποθέτηση, απαιτούνται:
- Σαφές αφήγημα, όχι απλώς διατύπωση ρευστών προσδοκιών.
- Διαφοροποίηση από το παρελθόν χωρίς άρνησή του.(Πολύ δύσκολο)
- Πολιτικό περιεχόμενο με συνέπεια, και όχι απλώς προσωπική ανακύκλωση.
Χωρίς να λάβει υπόψη του τα παραπάνω η επανατοποθέτηση κινδυνεύει να μετατραπεί σε ανακύκλωση και όχι σε πραγματική πολιτική.
Να σημειώσουμε εδώ ότι αυτό που δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανένας είναι η ικανότητα του ΣΥΡΙΖΑ και η παράδοση του «κανιβαλισμού των ηγετών»
Η ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει πως καμία ηγεσία δεν μένει ανέγγιχτη. Από την εσωκομματική πίεση που υπέστησαν πρόσωπα όπως ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, η Μαρία Δαμανάκη, ο Αλέκος Αλαβάνος, ο Στέφανος Κασσελάκης και ο Αλέξης Τσίπρας.( Ας ετοιμάζεται και ο Σωκράτης Φάμελος) . Το κόμμα φάνηκε ότι δεν διαθέτει αλλά και δεν θέλει να δημιουργήσει θεσμικούς μηχανισμούς ενσωμάτωσης των διαφορών.
Το ρήγμα με τον Κασσελάκη και οι σημειολογικές αποστάσεις
Εκείνο που μένει είναι να δούμε πως θα ξεπλύνει, ο Αλέξης Τσίπρας , το μελανό σημείο « Άδειασμα Στέφανου Κασσελάκη».
Ο Στέφανος Κασσελάκης εμφανίστηκε ως αντισυστημικός πολιτικός με όλα τα χαρακτηριστικά αυτού , επιλέχθηκε ως πρόεδρος από τη βάση, αλλά ουδέποτε έγινε αποδεκτός από τον σκληρό κομματικό πυρήνα. Ο Τσίπρας φρόντισε να το δείξει ανοιχτά, τόσο με τα «δημόσια αδειάσματα», τα «επικοινωνιακά αδειάσματα» και την ενορχήστρωση όλης της παρασκηνιακής οργάνωσης του έκτακτου συνεδρίου του μπουζουξίδικου». Εδώ να αναφέρουμε σημειολογικά ότι το έκτακτο συνέδριο πραγματοποιήθηκε σε ένα κέντρο διασκεδάσεως (sic),απέναντι από τη λέσχη κόμικς και γειτνιάζοντας με ένα κατάστημα πώλησης ερωτικών βοηθημάτων ( sex shop), ενώ οι σύνεδροι εισέρχονταν με κωδικό από το γκαράζ. Όλα τελικά έχουν τη σημασία τους
Τα δύο συνέδρια του ΣΥΡΙΖΑ ήταν αποκαλυπτικά. Ο Τσίπρας ωσεί παρών, αποστασιοποιημένος, σαν να παρακολουθεί ένα κόμμα που πια δεν του ανήκει. Το “άδειασμα” προς τον Κασσελάκη ήταν σαφές: ούτε στήριξη, ούτε καν ουδέτερη αποδοχή. Το παρασκήνιο πολλαπλασιάζεται: φήμες για νέα κόμματα, μυστικές συναντήσεις, πολιτικοί σχεδιασμοί χωρίς ακόμη ιδεολογικό περίγραμμα, η φράξια σε όλες τις πτώσεις.
Οι χειρισμοί του παρελθόντος και η νέα αβεβαιότητα
Πώς σκοπεύει ο Τσίπρας να απαντήσει στα “μελανά σημεία” της διακυβέρνησής του; Θα ενστερνιστεί τις αρχές του δημοκρατικού καπιταλισμού; Θα επαναφέρει την αφήγηση του αντιμνημονίου; Θα αγκαλιάσει το μεταρρυθμιστικό κέντρο; Ή θα επιχειρήσει μια επιστροφή σε ριζοσπαστικές φόρμες, με βάση την απογοήτευση του εκλογικού σώματος;
Οι πολιτικές του αντιφάσεις τον ακολουθούν. Η αποχώρηση του Γιάνη Βαρουφάκη και των λοιπών, η σύγκρουση με την “Ομάδα των 53”, η μνημονιακή στροφή, η αποξένωση από κοινωνικά κινήματα που τον ανέδειξαν: όλα αυτά είναι ενεργά σημεία πολιτικής μνήμης. Η πολιτική του αξιοπιστία θα κριθεί στο κατά πόσο μπορεί να εξηγήσει, να επαναδιατυπώσει ή να υπερβεί αυτά τα σημεία.
Επιστροφή με ρίζες ή με προσωπικές φιλοδοξίες;
Η κίνηση Τσίπρα προς τη δημιουργία νέου φορέα μοιάζει να στηρίζεται περισσότερο σε προσωπική παρακαταθήκη και λιγότερο σε συλλογική ανάγκη. Χωρίς πολιτικό περιεχόμενο, χωρίς ξεκάθαρη θέση, χωρίς αναγνώριση των ευθυνών του παρελθόντος, μια τέτοια απόπειρα μοιάζει περισσότερο με επιχείρηση αυτοεπιβεβαίωσης παρά με πολιτικό σχέδιο.
Επίλογος
Ο Αλέξης Τσίπρας επιστρέφει. Ή, καλύτερα, δεν έφυγε ποτέ. Το ερώτημα δεν είναι αν έχει δικαίωμα στην πολιτική παρουσία. Το ερώτημα είναι αν έχει ακόμα την πολιτική αξιοπιστία να εμπνεύσει, να ενώσει και να χτίσει κάτι πέρα από τον εαυτό του.
Σε διαφορετική περίπτωση, το «νέο προϊόν» θα μοιάζει υπερβολικά με το παλιό – και η αγορά δύσκολα συγχωρεί την ανακύκλωση χωρίς προστιθέμενη αξία.
Θα κατορθώσει να ενσωματώσει προσωπικότητες- κλειδιά, να δώσει ιδεολογική συνοχή και να εστιάσει στην παραγωγή πολιτικής σκέψης. τότε ενδεχομένως να αποτελέσει ένα νέο κεφάλαιο της πολιτικής ζωής αλλά διατυπώνω πολλές αμφιβολίες αν θα είναι και νέο κεφάλαιο της «προοδευτικής παράταξης».
Όσο έγραφα το άρθρο από το You Tube ακουγόταν το τραγούδι «Πώς έφυγες» του Σταμάτη Κραουνάκη.
*Επικοινωνιολόγος- Συγγραφέας