Αλλαγή ώρας: Προκαλεί προβλήματα στην υγεία; – Τι λένε οι ειδικοί

Η επιστροφή του ρολογιού για τον χειμώνα είναι πολύ λιγότερο ενοχλητική από την εαρινή μετατόπιση, η οποία έχει συνδεθεί με αιχμές σε καρδιακές προσβολές και τροχαία ατυχήματα.

Κάθε χρόνο, καθώς τα ρολόγια επιστρέφουν τον Οκτώβριο, εκατομμύρια άνθρωποι γιορτάζουν μια «επιπλέον ώρα» ύπνου.

Αλλά πόσο επηρεάζει πραγματικά αυτή η μικρή μετατόπιση το σώμα μας, τον ύπνο μας και τη διάθεσή μας;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η φθινοπωρινή μετάβαση είναι πολύ πιο ήπια από την εαρινή αλλαγή – αλλά δεν είναι εντελώς ακίνδυνη. Η μετατόπιση διαταράσσει διακριτικά τον κιρκάδιο ρυθμό μας, το εσωτερικό 24ωρο ρολόι που ρυθμίζει τον ύπνο, την εγρήγορση, την παραγωγή ορμονών και τη διάθεση.

Οι επιπτώσεις της αλλαγής ώρας έχουν τις ρίζες τους στους κιρκαδικούς ρυθμούς μας – το εσωτερικό 24ωρο ρολόι του σώματος που ρυθμίζει τον ύπνο, την εγρήγορση, την παραγωγή ορμονών και τη διάθεση.

«Υπάρχει ένα κιρκάδιο ρολόι σε κάθε κύτταρο του σώματος, αλλά υπάρχει και ένα κύριο ρολόι: μια ομάδα νευρώνων στον εγκέφαλο που ακολουθεί αυτόματα το φως, την αυγή, το σούρουπο και το σκοτάδι μέσω σημάτων από τα μάτια», δήλωσε o Timo Partonen, αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι.

«Το πόσο καλά λειτουργεί αυτό το ρολόι επηρεάζει το πόσο καλά κοιμόμαστε και πόσο καλή ή κακή είναι η διάθεσή μας. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό», πρόσθεσε.

Τι είναι η θερινή ώρα;

Η θερινή ώρα (DST) είναι η πρακτική της μετακίνησης των ρολογιών κατά μία ώρα μπροστά την άνοιξη και πίσω το φθινόπωρο για να παραταθεί το βραδινό φως της ημέρας. Το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής, μέρη της Αφρικής και της Ασίας ακολουθούν αυτό το σύστημα.

Φέτος, τα ρολόγια θα γυρίσουν πίσω την Κυριακή 26 Οκτωβρίου.

Ενώ πολλοί καλωσορίζουν την επιπλέον ώρα, η αλλαγή εξακολουθεί να επηρεάζει τον εσωτερικό μας χρόνο – και κάποιοι άνθρωποι την αισθάνονται περισσότερο από άλλους.

«Γενικά, παρά τα παράπονα ότι τα βράδια σκοτεινιάζουν, το φθινοπωρινό συνήθως θεωρείται λιγότερο επώδυνο», δήλωσε ο καθηγητής Malcolm von Schantz, χρονοβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Northumbria.

«Όσοι αντιπαθούν την αλλαγή του φθινοπώρου παραπονιούνται κυρίως ότι ξαφνικά σκοτεινιάζει όταν φεύγουν από τη δουλειά. Υπάρχουν όμως δύο σημεία σε αυτό. Πρώτον, απλώς αντανακλά το πού ζούμε: εκείνη την εποχή του χρόνου, δεν υπάρχουν αρκετές ώρες ημέρας για να διατηρούνται τόσο τα πρωινά όσο και τα βράδια φωτεινά. Αυτό δεν είναι αποτέλεσμα της αλλαγής της ώρας, απλώς γεωγραφίας.

«Δεύτερον, και λιγότερο διαισθητικά, είναι ότι βιολογικά και φυσιολογικά, το φως το πρωί είναι πολύ πιο σημαντικό για εμάς», είπε.

Ο Partonen συμφώνησε, λέγοντας ότι «η αλλαγή της ώρας του φθινοπώρου είναι πιο εύκολο να προσαρμοστούμε επειδή μας δίνει μια επιπλέον ώρα στην ημέρα μας». Είναι πιο εύκολο για το κύριο κιρκάδιο ρολόι να προσαρμοστεί σε αυτό το νέο πρόγραμμα”.

Ωστόσο, προειδοποίησε ότι αρχικά, ο ύπνος μπορεί να μην είναι τόσο αναζωογονητικός όσο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

“Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος οι άνθρωποι να μην χρησιμοποιούν την επιπλέον ώρα για ύπνο – αντίθετα, να μένουν ξύπνιοι αργότερα και να συνεχίζουν να δημιουργούν χρέος ύπνου. Η αλλαγή θα μπορούσε να είναι μια ευκαιρία να καλύψουν την ξεκούραση, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τη χρησιμοποιούν με αυτόν τον τρόπο”, είπε.

Πώς η αλλαγή της ώρας μπορεί να επηρεάσει το σώμα μας

Η αλλαγή της ανοιξιάτικης ώρας – η οποία κλέβει μια ώρα ύπνου – έχει συνδεθεί με βραχυπρόθεσμες αυξήσεις στα τροχαία ατυχήματα, την απώλεια ύπνου και τις καρδιακές προσβολές (μια μελέτη που αναφέρθηκε από το Αμερικανικό Ίδρυμα Καρδιάς διαπίστωσε ότι υπήρξε αύξηση 24% στις καρδιακές προσβολές την ημέρα που ακολουθεί τη μετάβαση στη θερινή ώρα).

Αλλά η αλλαγή του Οκτωβρίου μπορεί να έχει ακόμα πιο ανεπαίσθητες επιπτώσεις.

Μια μελέτη του 2025 από το Πανεπιστήμιο Liverpool John Moores και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης διαπίστωσε ότι οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό από τους άνδρες να αναφέρουν αυξημένη ανησυχία, σύγχυση και άγχος τις ημέρες μετά την αλλαγή της ώρας. Οι διαταραχές στις ρουτίνες των παιδιών, όπως οι καθυστερημένες ώρες ύπνου και η δυσκολία στο ξύπνημα, συνέβαλαν επίσης στο άγχος μέσα στα νοικοκυριά.

Ευρύτερη έρευνα για την υγεία υποδηλώνει ότι οι συχνές αλλαγές ώρας μπορούν να ενέχουν πιο σοβαρούς, μακροπρόθεσμους κινδύνους.

Μια πρόσφατη ανάλυση από επιστήμονες του Stanford Medicine διαπίστωσε ότι οι εξαμηνιαίες αλλαγές ώρας μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερα ποσοστά εγκεφαλικού επεισοδίου και παχυσαρκίας. Η μελέτη συνέκρινε τρεις πολιτικές – τη μόνιμη επίσημη ώρα, τη μόνιμη θερινή ώρα και την τρέχουσα εξαμηνιαία αλλαγή – και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εποχιακές αλλαγές ώρας είναι η χειρότερη επιλογή.

Μοντελοποιώντας την έκθεση στο φως, την κιρκαδική ευθυγράμμιση και τα αποτελέσματα υγείας σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ερευνητές εκτίμησαν ότι η υιοθέτηση της μόνιμης επίσημης ώρας θα μπορούσε να αποτρέψει περίπου 300.000 εγκεφαλικά επεισόδια ετησίως και να μειώσει την παχυσαρκία σε 2,6 εκατομμύρια ανθρώπους. Η μόνιμη θερινή ώρα θα επιτύγχανε περίπου τα δύο τρίτα αυτού του οφέλους, σύμφωνα με την έρευνα.

Πώς να διατηρήσετε ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου

Η διατήρηση ενός σταθερού προγράμματος ύπνου είναι μια από τις πιο σημαντικές – και συχνά παραβλεπόμενες – πτυχές της μακροπρόθεσμης υγείας μας.

«Γνωρίζουμε ότι είναι σημαντικό και γνωρίζουμε επίσης ότι το σώμα μας μπορεί να αντιμετωπίσει κάποια ακανόνιστη κατάσταση. Αλλά από επιδημιολογικά δεδομένα, γνωρίζουμε ότι για τη μακροπρόθεσμη υγεία είναι καλύτερο να ελαχιστοποιήσουμε τις διακυμάνσεις», εξήγησε ο Schantz.

Περιέγραψε τη σύγχρονη συνήθεια να αναπληρώνουμε τον ύπνο τα Σαββατοκύριακα – γνωστή ως «κοινωνικό jet lag» – ως βιολογικά ανατρεπτική.

«Πολλοί από εμάς ξυπνάμε νωρίς κατά τη διάρκεια της εβδομάδας και μετά κοιμόμαστε τα Σαββατοκύριακα – ουσιαστικά αλλάζοντας το πρόγραμμά μας σαν να ταξιδεύουμε σε άλλη ζώνη ώρας την Παρασκευή και πίσω τη Δευτέρα. Αυτό το μοτίβο έχει τις ίδιες μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις με τη συχνή έκθεση στο jet lag», είπε.

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Epidemiology & Community Health διαπίστωσε ότι άτομα με ακανόνιστους κύκλους ύπνου-αφύπνισης είχαν 26% υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν σοβαρά καρδιαγγειακά επεισόδια, όπως καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια, ακόμη και αν κοιμόντουσαν τις συνιστώμενες 7-9 ώρες ύπνου ανά νύχτα.

Χρειάζεται να επανεξετάσουμε την θερινή ώρα;

Πολλοί επιστήμονες και οργανισμοί ύπνου – συμπεριλαμβανομένης της Βρετανικής Εταιρείας Ύπνου, η οποία έκανε επίσημη δήλωση για το θέμα πέρυσι – υποστηρίζουν τον τερματισμό των εξαμηνιαίων αλλαγών ώρας υπέρ της μόνιμης επίσημης ώρας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρότεινε τον τερματισμό των εποχιακών αλλαγών ώρας το 2018, και ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την υποστήριξε κατ’ αρχήν, τα κράτη μέλη δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν για το αν θα υιοθετήσουν μια μόνιμη επίσημη ώρα ή μια θερινή ώρα.

Προς το παρόν, το ρολόι συνεχίζει να χτυπάει μπρος-πίσω κάθε χρόνο.

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η χρήση της επιπλέον ώρας για πραγματική ξεκούραση – αντί να μένετε ξύπνιοι αργότερα – μπορεί να βοηθήσει στην ομαλή μετάβαση.

«Πηγαίνετε για ύπνο αρκετά νωρίς», συμβουλεύει ο Δρ Partonen.

«Εάν η αλλαγή ώρας γίνει τη νύχτα μεταξύ Σαββάτου και Κυριακής, πηγαίνετε για ύπνο στη συνήθη ώρα σας – ή λίγο νωρίτερα – το Σάββατο. Με αυτόν τον τρόπο, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την επιπλέον ώρα για ύπνο και να μειώσετε τυχόν στέρηση ύπνου».

Πηγή: Euronews