Το «Μπαρόκ» της Αμάντας Μιχαλοπούλου είναι ένα μυθιστόρημα «ανηλικίωσης» γεμάτο συμβολισμούς. Μια ιστορία στην οποία η ηρωίδα μικραίνει αντί να μεγαλώνει και μαζί της μικραίνει και ο κόσμος.
Στο «Μπαρόκ» η Ελλάδα ονειρεύεται την Ευρώπη, οι συνταγματάρχες επιστρέφουν και το κορίτσι μπουσουλάει σ’ ένα κτήμα που δεν δόθηκε ακόμα για αντιπαροχή. Τι θα γίνει μετά; Κι αν το σασπένς δεν βρίσκεται στο τέλος, αλλά στην αρχή των πραγμάτων;
Με αφορμή το βιβλίο η συγγραφέας απαντά στο Ερωτηματολόγιο του Docville.
Πού γεννηθήκατε και πού μεγαλώσατε;
Γεννήθηκα στα Βριλήσσια, μεγάλωσα στα Εξάρχεια, στην θρυλική Καλλιδρομίου.
Όταν ακούτε τη λέξη σπίτι τι σας έρχεται στο μυαλό;
Μαξιλάρια, παιδικό δωμάτιο, βαζάκια μπαχαρικών, αδέσποτες γάτες που μπαίνουν από την μπαλκονόπορτα και πρέπει να τις βγάλεις έξω σηκωτές.
Μια ανάμνηση από τα παιδικά σας χρόνια.
Φτιάχνω ένα σπίτι με τσιμεντόλιθους πίσω από το κοτέτσι της γιαγιάς. Παιδιά μου είναι οι κότες. Πιάτα τα άδεια κεσεδάκια του γιαουρτιού. Μαχαίρια οι πευκοβελόνες.
Πότε ήταν η πρώτη φορά που βυθιστήκατε σε ένα βιβλίο;
Πρέπει να ήμουν έξι χρονών; Ήταν ένα γαλλικό εικονογραφημένο. Μια οικογένεια έμενε στον κήπο, σε σκηνές, όσο καιρό έβαφαν το σπίτι τους. Θυμάμαι την κάτοψη του σπιτιού, με πόση αγαλλίαση παρακολουθούσα τα μέλη της οικογένειας να κυκλοφορούν σαν μυρμήγκια από το ένα δωμάτιο στο άλλο. Και το ζεστό πορτοκαλί φως στην κουζίνα τους στην τελευταία εικόνα.
Ποιος ήταν ο άνθρωπος που σας μύησε στο διάβασμα;
Μια ψυχολόγος, άθελά της, όταν ήμουν μαθήτρια Δημοτικού. Πρότεινε στην μητέρα μου να μου αγοράσει ένα βιβλίο της Άλκης Ζέη για να σταματήσουν οι εφιάλτες.
Τι σας ώθησε στη συγγραφή;
Ίσως το γεγονός ότι δεν ήξερα να λέω ανέκδοτα. Δεν ήμουν καλή στις προφορικές αφηγήσεις, χρειαζόμουν χρόνο και σκέψη. Είχα το «L’esprit de l’escalier» που λένε οι Γάλλοι, έβρισκα τη σωστή απάντηση λίγο αργότερα, κατεβαίνοντας τη σκάλα.
Η συγγραφή είναι τρόπος ζωής;
Κυρίως τρόπος σκέψης. Είναι μια ανελέητη παρατήρηση της ζωής.
Η ζωή του συγγραφέα είναι μοναχική;
Το γράψιμο είναι η πιο γλυκιά μοναξιά που υπάρχει, γεμάτη φωνές και σιωπές και τρομερές περιπέτειες. Στο γράψιμο δεν είμαι ποτέ μόνη: έχω τους ήρωες και τις ηρωίδες, τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες, συγγραφείς που ύψωσαν τον πήχη- ένα πολύβουο μελίσσι μέσα στο κεφάλι μου.
Υπάρχουν ιδανικές συνθήκες για τη συγγραφή ενός βιβλίου;
Η εναλλαγή της απόλυτης ησυχίας -τα πρωινά- και μιας σχετικής εξωστρέφειας – τα βράδια. Χρειάζομαι εκτόνωση για να επιστρέψω στο κελί μου.
Ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που σκεφτήκατε όταν ολοκληρώσατε το νέο βιβλίο σας;
Πάντα το ίδιο αίσθημα χαρμολύπης – εγκαταλείπεις κάτι για να το αφήσεις να υπάρξει.
Νιώσατε ποτέ φόβο έκθεσης;
Κυρίως στο τελευταίο μυθιστόρημα, το «Μπαρόκ», που βασίζεται σε αληθινές ιστορίες και ανήκει στο είδος της αυτομυθοπλασίας. Αναρωτήθηκα συχνά γύρω από τη φύση της εξομολόγησης, τον ναρκισσιστικό της χαρακτήρα. Άραγε γράφουμε εξομολογητικά όταν φοβόμαστε ότι θα πεθάνουμε και θέλουμε να ξαναδιηγηθούμε και να εξηγήσουμε την ζωή μας στον παιδικό εαυτό μας;
Συγγραφικό μπλοκάρισμα. Σας έχει τύχει;
Συνεχώς. Η μόνη απάντηση είναι το εβραϊκό «ribe tuchus», δηλαδή να τρίψεις τον πισινό σου στο ύφασμα της καρέκλας, να παλουκωθείς και να περιμένεις την επόμενη λέξη.
Ποιοι συγγραφείς έχουν «γράψει» μέσα σας;
Ο Ιταλό Καλβίνο, η Μαργαρίτα Καραπάνου, η Μέλπω Αξιώτη, ο Κάφκα, ο Τσέχωφ, ο Ναμπόκωφ, η Βιρτζίνια Γουλφ, η Ζέγκερς, ο Ντέιβιντ Μάρκσον, ο Δημήτρης Χατζής. Κι από ποιητές ο Καρυωτάκης, ο Κάμμινγκς, η Μάτση Χατζηλαζάρου, η Μαρία Λαϊνά. Κάπου εδώ σταματήστε με γιατί δεν θα σταματήσω από μόνη μου.
Το ποτήρι είναι μισοάδειο ή μισογεμάτο;
Μισοαδειογεμάτο.
Αύριο ξημερώνει μια καλύτερη μέρα;
Όπως έλεγε η συγγραφέας Άννα Μαρία Σελίνκο σε ένα από τα βιβλία που με καθόρισαν στην εφηβεία «Αύριο όλα θα πάνε καλύτερα». Από τρυφερή ηλικία είμαι θύμα του «πολυαννισμού», αυτής της διαταραχής που βλέπει παντού μια ευκαιρία. Έκανα ένα διάλειμμα απόλυτης μαυρίλας στην εφηβεία μου και περίπου ως τα 35 – όπου τέλειωσε και η εφηβεία μου με την απόφασή μου να γίνω μητέρα. Στην πανδημία είχα την τύχη να γνωρίσω τη Μάρα Καρβούνη, μια ψυχολόγο που θα μπορούσα να ονομάσω και καλή νεράιδα του πεπρωμένου, η οποία μου ξαναθύμισε ότι η ανεμελιά, το παιχνίδι, η ζωτικότητα είναι προσωπικές αποφάσεις.
Βασίζεστε στην καλοσύνη των ξένων;
Μου μιλάτε τώρα για την ποίηση της καθημερινής ζωής!
Η κόλαση είναι οι άλλοι;
Κόλαση και παράδεισος είμαστε εμείς. Εμείς αποφασίζουμε για την οπτική γωνία της αφήγησης. Δεν είπαμε; Μισοαδειογεμάτο!
Ποιο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης εκτιμάτε ιδιαιτέρως;
Την υπομονή και την καλή προαίρεση.
Ποιο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης σας απωθεί;
Ο εγωκεντρισμός. Οι άνθρωποι που μιλάνε μόνο για τον εαυτό τους και δεν ρωτάνε «εσύ τί κάνεις»;
Τι ρόλο παίζει η φιλία στη ζωή σας;
Ο Στάθης Τσαγκαρουσιάνος έγραψε πρόσφατα μια φράση που δεν θα ξεχάσω ποτέ: «Οι φίλοι είναι οι πιο αφοσιωμένοι εραστές μας· οι πιο αθώοι, οι πιο επίμονοι, οι πιο ανθεκτικοί». Μιλάμε για έναν έρωτα χωρίς κτητικότητα και ταυτόχρονα χωρίς όρια, μια εμπειρία μεταμορφωτική. Τον τελευταίο χρόνο είχα την τύχη να αποκτήσω μια αληθινή φίλη, την Τζούλη Αγοράκη, που έκανε την πανδημία ανεκτή με το πάθος της για ζωή, την τρυφερότητα, το χιούμορ και τη σοφία της.
Είναι σημαντικός για εσάς ο έρωτας;
Εγώ ξέρω πως όσοι δεν ερωτεύονται γερνάνε.
Τι είναι ευτυχία για εσάς;
Οι παλιές διαφημίσεις έχουν εικονοποιήσει την ευτυχία σαν ένα τρέιλερ για φρυγανιές ή για κύβους λαχανικών. Ευτυχία είναι ακόμη και η πίσσα που κολλάει στις πατούσες σου, επειδή σημαίνει πως κατάφερες να περάσεις μια μέρα στη θάλασσα – νάτος πάλι ο πολυαννισμός μου!
Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο;
Αν ο καθένας σώσει τον εαυτό του, τότε η ομορφιά θα μας σώσει όλους.
Πώς σκέφτεστε τον εαυτό σας σε δέκα χρόνια;
Σε ένα σπιτάκι στην Αίγινα, πάνω από την Κολώνα. Μέσα το γραφείο όπου θα γράφω ένα νέο μυθιστόρημα, έξω, στη βεράντα, να τιτιβίζουν οι άνθρωποι που αγαπώ.
Είστε ικανοποιημένη με όσα έχετε καταφέρει μέχρι σήμερα;
Απλώς ικανοποιημένη; Βαθιά ευγνώμων.
Info
Το μυθιστόρημα «Μπαρόκ» της Αμάντας Μιχαλοπούλου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
