Η παράσταση «Εμείς, οι ημιάνθρωποι του πουθενά» είναι βασισμένη στο τελευταίο μυθιστόρημα της σπουδαίας διανοούμενης Μιμίκας Κρανάκη
Το 1945 ένα καράβι με νέους από την Ελλάδα –οι περισσότεροι ήταν οργανωμένοι στο ΕΑΜ και απειλούνταν με διώξεις– έφυγε για τη Γαλλία με το πρόσχημα μιας υποτροφίας από το γαλλικό κράτος. Ανάμεσά τους βρίσκονταν οι Iάννης Ξενάκης, Κώστας Αξελός, Κορνήλιος Καστοριάδης, Νίκος Σβορώνος, Ελλη Αλεξίου και Μιμίκα Κρανάκη. Το βιβλίο «Φιλέλληνες: Είκοσι τέσσερα γράμματα μιας Οδύσσειας» αποτελείται από είκοσι τέσσερα γράμματα, όσα και οι ραψωδίες του ομηρικού έπους. Οι αφηγητές είναι εξόριστοι, μετανάστες, διανοούμενοι, άνθρωποι της διασποράς που γράφουν από το Παρίσι, την Αθήνα ή από τόπους εξορίας όπως η Μακρόνησος.
Με φόντο τη μεταπολεμική Ελλάδα
Οι ιστορίες διατρέχουν τη σύγχρονη ιστορία της χώρας από τον Δεκέμβρη του 1944 έως τη χούντα, τη μεταπολίτευση και την πτώση του Tείχους του Βερολίνου. Οι ήρωες αναπολούν, νοσταλγούν, αναζητούν τις ρίζες και την ταυτότητά τους σε έναν κόσμο όπου τα όνειρα αρχίζουν να ξεθωριάζουν και οι ιδεολογίες να ξεφτίζουν. Το βιβλίο μελετάει την έννοια της «ξενικότητας», της διασποράς, της μετανάστευσης και της εξορίας.
Το έργο της Κρανάκη «Φιλέλληνες» πρωτοκυκλοφόρησε με τη μορφή αυτοβιογραφικού κειμένου, σε πρώτο πρόσωπο, το 1950 στο περιοδικό «Les Temps Modernes» και αργότερα στα ελληνικά με τίτλο «Σελίδες από την ξενητειά», στον τόμο «Ελληνικά χρονικά». Στην ολοκληρωμένη του μορφή κυκλοφόρησε μόλις το 1992 από τις εκδόσεις Ικαρος και μια δεύτερη φορά κυκλοφόρησε το 1998 από το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
«Εμείς, οι ημιάνθρωποι του πουθενά» (Philellines #21ος) είναι ο τίτλος της παράστασης που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία της Ελένης Μποζά, από τις 27 Απριλίου, στο Από Μηχανής Θέατρο. Οι ιστορίες του βιβλίου μεταφέρονται στη σημερινή εποχή και διαδραματίζονται σε ένα δυστοπικό σκηνικό. Οι ήρωες διαπραγματεύονται κομμάτια του παρελθόντος τους, προσπαθώντας να πιστέψουν σε ένα μέλλον.
«Το βιβλίο αποτελείται από 24 γράμματα μυθοπλασίας τα οποία βασίζονται σε αφηγήσεις ανθρώπων που έφυγαν από την Ελλάδα. Οι περισσότεροι δεν επέστρεψαν ποτέ. Είναι επίκαιρο γιατί ζούμε σε έναν κατακερματισμένο κόσμο όπου ακόμη προσπαθούμε να διαπραγματευτούμε την έννοια της ρίζας και του τόπου. Ο λόγος της Μιμίκας Κρανάκη είναι πλούσιος και προφητικός. Στο τελευταίο κεφάλαιο η συγγραφέας προφητεύει ακόμη και την κλιματική αλλαγή. Οι συνθήκες της μετακαπιταλιστικής κοινωνίας συχνά μας κάνουν να αισθανόμαστε αποξενωμένοι ακόμη και από τον ίδιο μας τον εαυτό» λέει η Ελένη Μποζά.
Η ηθοποιός Σεραφίτα Γρηγοριάδου τονίζει τα εξής: «Αυτό το βιβλίο ανοίγει μπροστά μας έναν ολόκληρο κόσμο. Θυμίζει τον τρόπο γραφής του Φερνάντο Πεσσόα. Σε κάθε γράμμα, σε κάθε ραψωδία, εμφανίζονται διαφορετικά πρόσωπα που μοιράζονται κομμάτια από τη ζωή τους. Η αφήγηση ξεκινάει από το 1945 με το “Ματαρόα” –την “υποτροφιάδα” όπως χαρακτηρίζει το ταξίδι η συγγραφέας– και συνεχίζεται με γέλια, τραγούδια και τεράστια όνειρα. Περιγράφει το πολιτικό κλίμα της εποχής, την εξορία και τις διώξεις αλλά και τη μεταπολίτευση που ακολουθεί, τα ιδανικά που ξεθωριάζουν. Οσο πλησιάζει η εποχή του ΠΑΣΟΚ και της πτώσης του Tείχους οι ήρωες γερνάνε, κουράζονται, κάποιοι από αυτούς συμβιβάζονται».
Το βιβλίο παρουσιάζει θραύσματα από ζωές ανθρώπων οι οποίοι βιώνουν την «ξενικότητα» και τη νοσταλγία με διαφορετικό τρόπο. Μια ολόκληρη γενιά χωρίς τόπο. «Ο κάθε χαρακτήρας ακολουθεί τη δική του διαδρομή. Μια γυναίκα δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στη νέα συνθήκη και αυτοκτόνησε. Μια άλλη κατάφερε να σταθεί στα πόδια της και να φτιάξει τη δική της οικογένεια στο Παρίσι. Διαλέξαμε κομμάτια από τις αφηγήσεις του βιβλίου που μας συγκίνησαν περισσότερο» προσθέτει η Σεραφίτα Γρηγοριάδου.
Oι χαμένες ταυτότητες και οι προσωπικές ιστορίες
Το έργο ξεδιπλώνει μια σειρά από ερωτήματα γύρω από την έννοια της ταυτότητας. Τι σημαίνει να είμαι ξένος στην πατρίδα μου; Να αισθάνομαι ξένος ιδεολογικά και ξένος σε έναν κόσμο που μιλάει άλλη γλώσσα; Οπως λέει η Σεραφίτα Γρηγοριάδου: «Το βασικό θέμα είναι το ανήκειν, το ζήτημα της ταυτότητας, ο χώρος που αναζητούμε για να υπάρξουμε. Το κείμενο δεν περιγράφει μόνο το μεταναστευτικό κομμάτι και τη δυσκολία της ένταξης. Πηγαίνει πιο βαθιά και επεξεργάζεται ένα γαϊτανάκι ιστοριών που σχετίζονται με τα προδομένα ιδανικά και με την ιδεολογία. Με την απογοήτευση που αισθανόμαστε όταν οι ιδέες τελειώνουν και μένουμε γυμνοί. Οι προσωπικές ιστορίες έχουν πολιτική χροιά. Κάποιοι από τους πρωταγωνιστές βρέθηκαν στην εξορία, κάποιοι άλλοι εκτελέστηκαν. Είναι όμως και επίκαιρο. Ακόμη και σήμερα όλοι καιγόμαστε για μια ταυτότητα».
Η παράσταση μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα το έργο που άφησε πίσω της η συγγραφέας. Η Μιμίκα Κρανάκη υπήρξε μια σημαντική Ελληνίδα διανοούμενη (και αδίκως παραγνωρισμένη) από την ομάδα φιλοσόφων του «Ματαρόα», η οποία συμμετείχε ενεργά στην εξέγερση του Μάη του ’68. «Ποτέ δεν ασπάστηκε συγκεκριμένες γραμμές, πάντοτε αναζητούσε τον πυρήνα και την ουσία των καταστάσεων. Η γλώσσα της είναι εξαιρετικά πλούσια και προφητική. Υπήρξε προσωπικότητα με τεράστιο κύρος, φιλόσοφος και μουσικός. Δίδασκε Γερμανική Φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο. Δεν τη χωρούσε όμως ούτε η Ελλάδα ούτε η Γαλλία» εξηγεί η Ελένη Μποζά. Οπως έλεγε και η ίδια η Κρανάκη: «Ποιος δε φέρνει μέσα του κάτι ανέφικτο κι αρχαίο, πιο ζωτικό κι απ’ την καρδιά; Φιλέλληνας είναι ο καθένας μας και τι άλλο είναι η ιστορία του ανθρώπου παρά ο αγώνας του να βρει το άλφα της αρχής…».
