Ενα έργο με προϋπολογισμό που φτάνει τα 2,4 εκατομμύρια ευρώ και που υποτίθεται ότι θα φέρει «καινοτομία» και «μεταφορά τεχνογνωσίας» στην αποκατάσταση μνημείων κρύβει πίσω του περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις. Ο τίτλος του, τόσο μακροσκελής όσο και θολός –«Πρότυπη Διεπιστημονική Ανάπτυξη και Μεταφορά Τεχνογνωσίας στην Αποκατάσταση Εμβληματικών Μνημείων και Ανάδειξη Αξιών του Χριστιανισμού σε Διάλογο με την Κοινωνία»–, δίνει την εντύπωση ότι όλα χωράνε σε αυτό το «πακέτο». Ψηφιακές πλατφόρμες, βιβλία, τυποποίηση, δίκτυα, εργαστήρια… Ολα μαζί, χωρίς να ξεκαθαρίζονται το πώς και το γιατί.
Η ασαφής αυτή εικόνα γίνεται πιο θολή αν κοιτάξει κανείς τις ημερομηνίες και τις διαδικασίες. Οι ανάδοχοι ανακοινώθηκαν επίσημα στις 14 Μαρτίου 2025, ενώ η προθεσμία υποβολής αιτήσεων έληγε δέκα μέρες αργότερα, στις 24 Μαρτίου. Μάλιστα, η επιστημονικά υπεύθυνη του ΕΜΠ, του ενός από τους αναδόχους, Αντωνία Μοροπούλου στο παρελθόν είχε βρεθεί στο επίκεντρο της δημοσιότητας μετά την αποκάλυψη του Documento, ήδη από το 2019, ότι λάμβανε παράνομη σύνταξη για επτά χρόνια, κάτι που οδήγησε στην υποχρεωτική επιστροφή 71.000 ευρώ και την παραίτησή της τότε από το ψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας.
Τα παράξενα δεν τελειώνουν εδώ. Παρεμφερές έργο είχε ήδη χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ το 2021 με ένα εκατομμύριο ευρώ με στόχο – όπως και τώρα– την ψηφιακή τεκμηρίωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και είχε ανατεθεί μεταξύ άλλων και στο ΕΜΠ.
Η επανάληψη της χρηματοδότησης, με διπλάσιο σχεδόν προϋπολογισμό και πανομοιότυπη στοχοθεσία, γεννά εύλογες υποψίες ότι, αντί για πρόοδο, παρακολουθούμε έναν ακριβοπληρωμένο κύκλο ανακύκλωσης ιδεών και φορέων.
Με απλά λόγια: τα πάντα ήταν αποφασισμένα προτού όλοι οι ενδιαφερόμενοι να έχουν την ευκαιρία να δηλώσουν συμμετοχή.
Μεταφορά τεχνογνωσίας ή… χρημάτων;
Στις 27 Φεβρουαρίου 2025 προκηρύχθηκε από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας το πρόγραμμα «Πρότυπη Διεπιστημονική Ανάπτυξη και Μεταφορά Τεχνογνωσίας και Συνεργασίας στην Αποκατάσταση Εμβληματικών Μνημείων και Ανάδειξη Αξιών του Χριστιανισμού σε Διάλογο με την Κοινωνία» –ή πιο απλά το «Εύλογον»– ύψους 2,4 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Συνοχής (ΕΣΠΑ).
Στόχος του, βάσει της πρόσκλησης, να αξιοποιήσει παλαιότερες μελέτες και παρεμβάσεις του Πολυτεχνείου (Πανάγιος Τάφος, Αγια-Σοφιά, Παναγία Βαρνάκοβα), να δημιουργήσει ψηφιακά αποθετήρια, να εκδώσει βιβλία, να τυποποιήσει πρότυπα διαδικασιών, να καταρτίσει οδικούς χάρτες, να στήσει εθνικά δίκτυα και εργαστήρια. Μάλιστα, στην προκήρυξη, ως δυνητικοί τελικοί δικαιούχοι της δράσης κατονομάζονται το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας αλλά και η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης.
Κι όμως, παρά τον πακτωλό των λέξεων, το αντικείμενο παραμένει θολό, ασαφές, δυσανάγνωστο – ένα συνονθύλευμα εννοιών που μοιάζουν να κρύβουν το πραγματικό του νόημα. Η διατύπωση δείχνει να καλύπτει τα πάντα και ταυτόχρονα να μην αποσαφηνίζει τίποτα: πώς συνδυάζονται αρχαιολογία, θεολογία, τεχνικές επιστήμες και κοινωνικές επιστήμες μέσα σε ένα και μόνο πρόγραμμα; Ποια ακριβώς τεχνογνωσία θα μεταφερθεί και με ποιον τρόπο; Και τι σημαίνει ο πολυσυζητημένος «διάλογος με την κοινωνία»; Πρόκειται για ουσιαστική αλληλεπίδραση ή για προσχηματικό αφήγημα;
Στην πράξη, το «Εύλογον» μοιάζει περισσότερο με ακριβό σλόγκαν παρά με ξεκάθαρη δράση. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι, παρά την επιτηδευμένα γενικόλογη και θολή της διατύπωση, η προκήρυξη δείχνει να έχει ήδη βρει τους «εκλεκτούς». Οι όροι της, κομμένοι και ραμμένοι θαρρείς στα μέτρα συγκεκριμένου φορέα, αφήνουν έντονα την αίσθηση μιας φωτογραφικής διαδικασίας, μιας πρόσκλησης που περισσότερο νομιμοποιεί εκ των υστέρων τον ήδη επιλεγμένο παρά προκαλεί πραγματικό ανταγωνισμό.
Οι ανάδοχοι βγήκαν πριν κλείσουν οι αιτήσεις
Η υπόθεση όμως γίνεται ακόμη πιο ενδιαφέρουσα αν δει κανείς τα χρονικά περιθώρια και τις καταληκτικές προθεσμίες. Οι ημερομηνίες των διαδικασιών μοιάζουν να επιβεβαιώνουν ότι η όλη υπόθεση είχε κριθεί πολύ νωρίτερα, πριν καλά καλά κλείσει η προθεσμία υποβολής των αιτήσεων. Εχουμε και λέμε λοιπόν.
Η ανάθεση του έργου έγινε στις 14 Μαρτίου 2025 , ενώ η καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή των αιτήσεων για τη συμμετοχή στο εν λόγω έργο ήταν η 24η Μαρτίου, δηλαδή επιλέχθηκαν οι ανάδοχοι δέκα μέρες πριν από τη λήξη της προθεσμίας.
Ποιοι «επωφελήθηκαν» όμως από το πολυσυζητημένο «Εύλογον» των 2,4 εκατ. ευρώ; Στην κορυφή της λίστας το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ως συντονιστής της δράσης, μαζί με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας και την Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης. Από τα 2,4 εκατ. ευρώ οι 952.000 δόθηκαν στο ΕΜΠ.
Και τα παράδοξα δεν τελειώνουν εδώ.
Στις 20 Μαρτίου, τέσσερις μέρες δηλαδή πριν από τη λήξη της προθεσμίας, κατατίθεται αίτημα ανάληψης του έργου με επιστημονικά υπεύθυνη την Αντ. Μοροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και μέλος της διοικούσας επιτροπής του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. Με άλλα λόγια, το όνομα της υπεύθυνης για το ΕΜΠ είχε κλειδώσει πριν καλά καλά κλείσει η διαδικασία, επιβεβαιώνοντας ότι οι ρόλοι είχαν μοιραστεί από νωρίς.
Στη συνέχεια το σκηνικό γίνεται ακόμα πιο αποκαλυπτικό: ενώ το όνομα της επιστημονικά υπεύθυνης είχε ήδη κατατεθεί από τις 20 Μαρτίου, το αίτημα ανάληψης του έργου και ο ετήσιος προϋπολογισμός κατατέθηκαν μόλις… μία ώρα πριν από τη γενική συνέλευση του Τομέα ΙΙΙ της Σχολής Χημικών Μηχανικών στις 28 Μαρτίου 2025.
Στην πράξη, τα μέλη ΔΕΠ κλήθηκαν να ενημερωθούν για ένα έργο ύψους 2,4 εκατομμυρίων ευρώ χωρίς να έχουν καν τον χρόνο να διαβάσουν τα απαραίτητα αρχεία. Πρόκειται για διαδικασίες που, αν μη τι άλλο, δεν χαρακτηρίζονται από διαφάνεια, σαφήνεια ή στοιχειώδη ενημέρωση των αρμόδιων οργάνων.
Επισφράγιση όσων αποκαλύπτουμε είναι το εξής:
Από τις 18 Μαρτίου, δηλαδή πριν καν το ΕΜΠ εγκρίνει το έργο, είχε δημοσιευθεί το πρόγραμμα του συνεδρίου TMM-CH2025, το οποίο έχει ως χορηγό το «Εύλογον», γεγονός που καταδεικνύει ότι οι εμπλεκόμενοι φορείς και συντελεστές του έργου ήταν προφανώς γνωστοί πολύ πριν ολοκληρωθούν οι επίσημες διαδικασίες, επιβεβαιώνοντας για ακόμη μία φορά τον προσχηματικό χαρακτήρα της προκήρυξης.
Παράλληλα, η επίσημη ιστοσελίδα του «Εύλογον» (https:// toevlogon.ntua.gr/) είχε τεθεί σε λειτουργία πολύ νωρίτερα, με το τεχνικό δελτίο του έργου –δηλαδή το επίσημο κείμενο που περιγράφει το φυσικό αντικείμενο, τους στόχους και τον προϋπολογισμό του– να φέρει ως ημερομηνία την 5η Μαρτίου. Με δύο λόγια, το έργο είχε όχι μόνο ανάδοχο εκ των προτέρων, αλλά και πλήρη σχεδιασμό πολύ πριν κλείσει η πρόσκληση. Σύμπτωση ή… ευλογία;
Επαναλαμβανόμενη χρηματοδότηση;
Ενδιαφέρον όμως προκαλεί το γεγονός ότι δεν πρόκειται για την πρώτη φορά που το συγκεκριμένο αντικείμενο χρηματοδοτείται αδρά. Στις 30 Νοεμβρίου 2021 είχε ήδη ενταχθεί στο ΕΣΠΑ το έργο με τίτλο «Πρότυπο Πληροφορικό Σύστημα και Μεθοδολογία για την Ολιστική Διαχείριση, Ανάλυση και Διάχυση των Ψηφιακών Δεδομένων της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», συνολικού ύψους 998.520 ευρώ, στο οποίο συμμετείχαν για ακόμη μία φορά το ΕΜΠ, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς και η ιδιωτική εταιρεία Θ. Αλεξανδρίδης και Σία ΕΕ.
Αντικείμενο; Η ψηφιακή καταγραφή και ανάλυση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου στα Ιεροσόλυμα, δηλαδή πρακτικά το ίδιο πεδίο που καλείται να καλύψει και το νεότερο –κατά πολύ ακριβότερο– πρόγραμμα «Εύλογον». Και τα δύο προγράμματα υπόσχονται δηλαδή να προσφέρουν «τεχνογνωσία». Προς ποιον όμως, αλήθεια; Προς την κοινωνία, το ερευνητικό πεδίο ή τους ίδιους τους φορείς που ξαναπαίρνουν κονδύλια για να πουλήσουν το ίδιο αφήγημα; Οταν η πολυδιαφημισμένη «διάχυση» γίνεται συνώνυμο της αέναης ροής επιδοτήσεων, το ερώτημα είναι εύλογο: πρόκειται για πρόοδο ή για μία ακόμη ακριβοπληρωμένη επανάληψη;
Η απάντηση για το «Εύλογον»
Σε επικοινωνία που είχε το Documento με την Αντ. Μοροπούλου, μας ανέφερε: «Για τις ημερομηνίες δεν γνωρίζω κάτι. Η διαδικασία για προγράμματα είναι γνωστή στα πανεπιστήμια και ανταποκρίνεται σε ένα σύνολο νόμων και ελέγχων. Είναι μια αναγκαία και απαιτητική δράση με εμβληματικό χαρακτήρα. Αφορά μνημεία οικουμενικής αξίας με πολύ μεγάλα αποτελέσματα και της διεπιστημονικής συνεργασίας και της συνεργασίας. Στοχεύουμε αυτή η καινοτομία να μπορεί να μεταφερθεί σε ένα σύνολο έργων και για την πολιτιστική κληρονομιά και όχι μόνο. Θα φτιαχτεί ένα εθνικό δίκτυο του τεχνικού κόσμου που θα συζητήσει την εφαρμοσιμότητα αυτής της καινοτόμας μεθοδολογίας. Θα υπάρξουν δύο ψηφιακά αποθετήρια των δεδομένων αυτών των έργων που θα λειτουργούν και εκπαιδευτικά για την εφαρμογή αυτής της καινοτομίας, βίντεο, ψηφιακές αναπαραστάσεις. Στόχος, ένας επιστημονικός διάλογος που θα μπορεί να διευρύνει τον διάλογο των τεχνικών με τις ανθρωπιστικές επιστήμες και να εφαρμοστεί και στην πράξη. Δεν είναι ιδιαίτερο ποσό τα 2,4 εκατ. ευρώ».
Πορεία με σκιές
H Αντωνία Μοροπούλου υπήρξε ηγετικό στέλεχος του φοιτητικού κινήματος κατά της δικτατορίας, ενώ ήταν η πρώτη εκφωνήτρια του παράνομου ραδιοσταθμού Εδώ Πολυτεχνείο και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Κατάληψης το 1973.
Είναι πραγματικά αξιοπερίεργο πώς η Αντ. Μοροπούλου, που υπήρξε ενεργό μέλος του αντιδικτατορικού κινήματος, επέλεξε να πολιτευτεί με τη Νέα Δημοκρατία. Πώς μπορεί να πιστεύει ότι ένα κόμμα που φιλοξενεί στα υψηλά κλιμάκιά του προσωπικότητες με ακραίες δεξιές απόψεις –όπως ο Αδωνης Γεωργιάδης, ο Μάκης Βορίδης και ο Θάνος Πλεύρης– μπορεί να σταθεί ως αντίπαλο δέος στην ακροδεξιά;
Οταν ρωτήθηκε πώς μπορεί να συνυπάρχει με υποψηφίους που εκφράζουν ακραίες θέσεις, η Αντ. Μοροπούλου υποστήριξε πως η Νέα Δημοκρατία είναι «πολυφασματική» ώστε να χωρούν διαφορετικές απόψεις. Ξέχασε όμως να αναφέρει ότι μέσα σε αυτή την «πολυφωνία» βρίσκεται και το «θαμμένο» τσεκούρι του Βορίδη.
Οπως είχε αποκαλύψει και πάλι το Documento το 2019, η τότε «γαλάζια» υποψήφια Αντ. Μοροπούλου έπαιρνε παράνομα σύνταξη ως άγαμη θυγατέρα για επτά έτη, από το 2010 έως 2017. Ετσι, το δημόσιο απαίτησε την επιστροφή 71.051,43 ευρώ από την καθηγήτρια του ΕΜΠ. Η ίδια μάλιστα παραδέχθηκε ότι όντως έπαιρνε παράνομα τη σύνταξη, ωστόσο προσπαθώντας να αποποιηθεί τις ευθύνες της αναφέρθηκε σε ξαφνική αλλαγή της νομοθεσίας και στο ότι η ίδια δεν ενημερώθηκε και δεν αναρωτήθηκε ποτέ αν όντως έπρεπε να λαμβάνει τη σύνταξη αυτή. Μάλιστα, λίγες ώρες μετά την αποκάλυψη του Documento και την κατακραυγή που ακολούθησε η Αντ. Μοροπούλου με επιστολή της προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη ανακοίνωσε ότι παραιτείται από το ψηφοδέλτιο της ΝΔ. Και οι αποκαλύψεις δεν σταματούν εδώ. Το 2019 και πάλι το Documento έφερε στο φως άλλο ένα γεγονός που αφορούσε την Αντ. Μοροπούλου. Η ίδια καθηγήτρια του ΕΜΠ υπήρξε επιστημονικά υπεύθυνη σε ερευνητικό πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού το 2002, το οποίο είχε επιχορηγηθεί με 352.000 ευρώ. Το πρόγραμμα αυτό αποτέλεσε τη βάση για τη διδακτορική διατριβή του Βασίλη Χανδακά, ανώτερου υπαλλήλου του υπουργείου και συνεργάτη της Αντ. Μοροπούλου. Η διατριβή του Χανδακά είχε τίτλο «Κριτήρια και μεθοδολογία ελέγχου ποιότητας στα έργα συντήρησης – προστασίας ιστορικών μνημείων και κτιρίων» και χρησιμοποίησε δεδομένα από το εν λόγω πρόγραμμα.
Διαβάστε επίσης
«Ο Γρύλλος ας πάρει τον υπουργό του» – «Να στείλω στον πρόεδρο μουτζαχεντίν… να χ…στεί!»
Πρωθυπουργός παρατηρητής ο… ανήξερος Μητσοτάκης – «Προφανής ανεπάρκεια»
Τριγμοί και… αναδόμηση στην κυβέρνηση – Ποιες ποινές προβλέπονται στους εμπλεκόμενους
