Με ταχύτητα φωτός πορεύεται ο ΕΦΚΑ προς τα βράχια. Ο λόγος είναι το ροκάνισμα των εσόδων του. Ηδη, όπως προκύπτει από το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Εισφορών (ΚΕΑΟ), οι οφειλές στο ασφαλιστικό σύστημα μέχρι το τέλος του 2021 ξεπέρασαν τα 41 δισ. ευρώ. Για το 2022, σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, το ταμειακό έλλειμμα του ΕΦΚΑ για το α΄ τετράμηνο ανήλθε στα 285 εκατ. ευρώ. Μάλιστα αυτό το δυσθεώρητο μέγεθος προκύπτει αφού το ελληνικό δημόσιο έχει καταβάλει –πάντα για το α΄ τετράμηνο 2022– περισσότερο από 1,6 δισ. ευρώ στον ΕΦΚΑ. Μόνο τον Απρίλιο καταγράφηκαν έσοδα από εισφορές μισθωτών 793 εκατ. ευρώ, περίπου 210 εκατομμύρια λιγότερα σε σχέση με τον Μάρτιο του 2022. Είναι χαρακτηριστικό δε ότι στο τέλος Μαρτίου οι ενεργείς και ολοκληρωμένες ρυθμίσεις στο ΚΕΑΟ άγγιξαν σε πλήθος τις 863.033, για οφειλές ύψους 6,6 δισ. ευρώ.
Σε αυτό το δυστοπικό περιβάλλον, που δεν θα αργήσει να φέρει καταστροφή ανάλογη των μνημονιακών χρόνων, το ΚΕΑΟ έχει ξεπαγώσει τη διαδικασία λήψης αναγκαστικών μέτρων είσπραξης (κατασχέσεις και πλειστηριασμοί). Αναμένεται λοιπόν «επίθεση» από τον Σεπτέμβριο σε περίπου 300.000 οφειλέτες, στους οποίους ήδη έχουν σταλεί ειδοποιητήρια.
Το «γιατί» της αύξησης
Το να μείνει κανείς στις καταγραφές είναι απλό και σίγουρα βολεύει. Ευρισκόμενοι σε δύσκολη θέση, οι Κωστής Χατζηδάκης και Παναγιώτης Δουφεξής ήδη περνούν στα συστημικά ΜΜΕ την άποψη ότι για τον ελλειμματικό ΕΦΚΑ φταίνε οι αλλεπάλληλες κρίσεις που ταλαιπωρούν την ελληνική οικονομία. Στην πράξη ρίχνουν τα βάρη στην ενεργειακή κρίση, αλλά είναι και η εκτίναξη του πληθωρισμού –την κύρια ευθύνη για την οποία έχει ο Κ. Χατζηδάκης με το target model που έθεσε σε εφαρμογή στο τέλος του 2020 στους λογαριασμούς ρεύματος– που έχει φέρει δυσκολίες στους εργοδότες, που αδυνατούν να καταβάλουν ακόμη και τις εισφορές τους προς τα ταμεία. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Ηταν Οκτώβριος του 2019 όταν η κυβέρνηση Μητσοτάκη ψήφιζε τον ν. 4635/2019. Ηταν το άρθρο 69 που έδωσε νέο άλλοθι και επανέφερε στην «ελίτ» των κατ’ επάγγελμα εισφοροφυγάδων το δικαίωμα στον παράνομο πλουτισμό. Η «απενεργοποίηση» του ΣΕΠΕ το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου ήταν το δεύτερο χτύπημα στα έσοδα της κοινωνικής ασφάλισης.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ηδη από την καθιέρωση των αναλυτικών περιοδικών δηλώσεων (ΑΠΔ) προβλεπόταν (εγκ. 5/2004 ΙΚΑ) ότι αναστολή υποβολής ΑΠΔ μέσω διαδικτύου γίνεται μόνο αν το ζητήσει ο εργοδότης ή κάνει διακοπή εργασιών η επιχείρηση. Αυτό είχε αποτέλεσμα να υποβάλλονται χιλιάδες πλαστές ΑΠΔ, αφού το ΙΚΑ δεν θα μπορούσε να κλειδώσει την ηλεκτρονική διαδικασία.
Το 2010 η κυβέρνηση Παπανδρέου, αντί να προσπαθήσει να λύσει το πρόβλημα (ύστερα από εκατοντάδες καταγγελίες ελεγκτών του ΙΚΑ), έδωσε δώρο στους στρατηγικούς κακοπληρωτές. Με το άρθρο 17 του ν. 3846/2010 καθιέρωσε: «Οι ΑΠΔ, οι οποίες υποβάλλονται για διαστήματα μισθολογικών περιόδων, για τα οποία δεν έχουν καταβληθεί οι οφειλόμενες ασφαλιστικές εισφορές, θεωρούνται ως μη υποβληθείσες». Στην πράξη αποδέχτηκε αφενός τη νόμιμη μη υποβολή ΑΠΔ, αφού δεν υποχρέωνε τον εργοδότη με διοικητικό πρόστιμο ή άλλες ενέργειες στην εμπρόθεσμη κατάθεσή της. Ετσι όμως ο εργαζόμενος εργαζόταν κανονικά, παρακρατούσαν από τη μισθοδοσία του ασφαλιστικές κρατήσεις, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν είχε ασφαλιστική ιστορία.
Τον Μάρτιο του 2019 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ καταργεί το δικαίωμα των εργοδοτών που χρωστούσαν στο ασφαλιστικό σύστημα να καταθέτουν ΑΠΔ (άρθρο 66 ν. 4603/2019). Στην πράξη τούς έπνιγε, αλλά από την άλλη έβαζε φραγή στους κακοπληρωτές, αφού από τη μία δεν απέδιδαν εισφορές, από την άλλη παρακρατούσαν και τα χρήματα του ασφαλισμένου που εκείνοι είχαν υποχρέωση να αποδώσουν στο ασφαλιστικό σύστημα.
Με το πρόσχημα των επενδύσεων η κυβέρνηση Μητσοτάκη τον Οκτώβριο του 2019 με τον ν. 4635 αποκατέστησε τη δυνατότητα των μπαταχτσήδων να παρακρατούν ασφαλιστικές οφειλές. Κατήργησε τη φραγή ΑΠΔ σε όσους χρωστούσαν στον ΕΦΚΑ. Αποτέλεσμα; Από τον Νοέμβριο του 2019 και έπειτα μεγάλη μερίδα εργαζομένων είχε το ίδιο πρόβλημα καταχώρησης ασφαλιστικής ιστορίας και φυσικά ωφελούνταν οι κακοπληρωτές, οι οποίοι συνέχισαν το ίδιο βιολί.
Πλέον επανήλθε το προηγούμενο καθεστώς και οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να προβαίνουν σε καταγγελίες προς τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΕΦΚΑ, με αποτέλεσμα εκτός από την καθυστέρηση έκδοσης απόφασης της καταγγελίας να καθυστερεί και η ασφαλιστική τους τακτοποίηση.
Επίσης οι ήδη απελπιστικά επιβαρυνόμενες υπηρεσίες του ΕΦΚΑ έρχονται να επιβαρυνθούν και με το θέατρο του παραλόγου, δηλαδή εργαζόμενοι που αποδεδειγμένα εργάζονται να υποχρεούνται για την ασφαλιστική τους τακτοποίηση να ταλαιπωρούνται με χρονοβόρες διαδικασίες.
Κάπως έτσι, με τη συνέργεια της κυβέρνησης Μητσοτάκη, άρχισαν πάλι να αυξάνονται οι ασφαλιστικές οφειλές. Κάπως έτσι οι εργαζόμενοι για να βρουν τις ημέρες ασφάλισης μπλέκουν σε χρονοβόρες διαδικασίες. Κάπως έτσι ο ΕΦΚΑ χάνει από όσα καρπώνονται οι στρατηγικοί κακοπληρωτές.
Τι μπορεί να γίνει;
Πέραν των κατασχέσεων και πλειστηριασμών, μπορούν εύκολα να θεσμοθετηθούν:
• Αυστηρές διατάξεις απόδοσης των υπεξαιρεμένων εργατικών εισφορών.
• Η σύσταση εξεταστικής επιτροπής που θα εξετάσει σε βάθος εικοσαετίας –και υπό τις προθεσμίες του κακουργήματος– τα κέντρα που με δόλιο τρόπο κατάκλεψαν τις εισφορές της κοινωνικής ασφάλισης, είτε μέσω της κατάθεσης εικονικών ΑΠΔ από ανύπαρκτες εταιρείες και εικονικούς εργοδότες είτε μην αποδίδοντας μεθοδευμένα τις εργατικές εισφορές είτε εισφοροδιαφεύγοντας τοποθετώντας ως υπεύθυνους των νομικών προσώπων άτομα υπερήλικα, φυλακισμένους, ακόμη και άτομα που δεν βρίσκονταν πια στη ζωή, χωρίς κανείς να τους ελέγχει.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που ήδη βρίσκεται σε… απορροή, αποδείχθηκε σύμμαχος των μπαταχτσήδων. Η επόμενη κυβέρνηση;