Black Monday (1987): Πως προήλθε η κατάρρευση του χρηματιστηρίου και ποιος ο αντίκτυπος της;

Η Δευτέρα της 19ης Οκτωβρίου 1987, πέρασε στα βιβλία της ιστορίας ως «Black Monday». Αποτέλεσε τη μέρα όπου παρατηρήθηκε η παγκόσμια κατάρρευση των χρηματιστηρίων. Μέχρι τη Μαύρη Δευτέρα του Οκτωβρίου 1987 είχαν παρουσιαστεί κι άλλες «Μαύρες Δευτέρες» στην ιστορία που συνδέονται με κατάρρευση χρηματιστηρίων, η χειρότερη, όμως, προήλθε το 1987, σύμφωνα με τον επίσημο ιστότοπο της Britannica.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, η 19η Οκτωβρίου ήταν η ημέρα που οι παγκόσμιες χρηματιστηριακές αγορές βρέθηκαν σε συλλογική κατάρρευση, καταστρέφοντας σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πλούτου σε χαρτιά.

Πως επήλθε η κατάρρευση των χρηματιστηρίων

Η παγκόσμια κατάρρευση των χρηματιστηρίων δεν αποτέλεσε ένα μεμονωμένο γεγονός. Σύμφωνα με τη Britannica, η ραγδαία ανάπτυξη που παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ είχε αρχίσει να μειώνεται και ο Dow Jones Industrial Index, αντανακλούσε μια φθίνουσα αισιοδοξία, καθώς υποχωρούσε σταδιακά από τα ιστορικά υψηλά ποσοστά του Αυγούστου. Παράλληλα, τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου ήταν ήδη σε κλίμα ανασφάλειας, όταν ο δείκτης Hang Seng του Χονγκ Κονγκ κατέρρευσε.

Ο αντίκτυπος έφτασε μέχρι την Ευρώπη, με την κατάσταση να εκτροχιάζεται, λόγω του βομβαρδισμού σε ιρανικές πλατφόρμες πετρελαίου, σημαίνοντας «συναγερμό» στη Wall Street.
Με την απώλεια του 10% περίπου της αξίας του την προηγούμενη εβδομάδα, ο Dow Jones υποχώρησε κατά 508 μονάδες ή 22,6% τη Μαύρη Δευτέρα, εξαφανίζοντας 500 δισεκατομμύρια δολάρια σε αυτό που ήταν, εκείνη την εποχή, η μεγαλύτερη ημερήσια απώλεια χρηματιστηρίου μέχρι σήμερα.

Πιθανές αιτίες πρόκλησης του γεγονότος

Αρκετοί έχουν προσπαθήσει να δώσουν μια σαφή απάντηση στο ερώτημα για το τι μπορεί να έφταιξε και να ήρθε αυτό το φαινομενικά αδύνατο κραχ. Ορισμένες πιθανές αιτιολογίες περιγράφηκαν στην προηγούμενη ενότητα. Σύμφωνα με το Forbes, διάφοροι παράγοντες συνέβαλαν στην οικονομική καταστροφή:

1. Η οικονομική ανάπτυξη παρατήρησε μείωση τα πρώτα τρία τρίμηνα του 1987 ενώ ο πληθωρισμός αυξανόταν. Δεδομένης της πρόσφατης εμπειρίας του στασιμοπληθωρισμού από τη δεκαετία του 1970, οι επενδυτές ήταν ανήσυχοι.
2. Η χρηματιστηριακή αγορά είχε υποχωρήσει σχεδόν 10% την εβδομάδα πριν από τη Μαύρη Δευτέρα, γεγονός που αύξησε τους φόβους των επενδυτών.
3. Η αυτοματοποιημένη αγορά ή πώληση μετοχών και τίτλων μέσω υπολογιστών (program trading) βρισκόταν σε πρώιμο στάδιο. Οι απώλειες την εβδομάδα πριν από τη Μαύρη Δευτέρα και οι απώλειες στο άνοιγμα πυροδότησαν τη συγκεκριμένη διαδικασία με ελάχιστη ή καθόλου ανθρώπινη παρέμβαση.

Παράλληλα, σημαντικό ρόλο έπαιξε η λεγόμενη στρατηγική «ασφάλισης χαρτοφυλακίου» (“portfolio insurance” strategy). Η ασφάλιση χαρτοφυλακίου περιελάμβανε τη χρήση puts και calls για την αντιστάθμιση ενός χαρτοφυλακίου έναντι ζημιών, επιτρέποντάς του παράλληλα να απολαμβάνει κέρδη. Η διατήρηση της ασφάλισης χαρτοφυλακίου απαιτούσε από τους διαχειριστές χαρτοφυλακίων να προσαρμόζουν τις αντισταθμίσεις καθώς υπήρχαν διακυμάνσεις στην αγορά.

Η χρήση της ασφάλισης χαρτοφυλακίου κέρδισε δημοτικότητα τα χρόνια που προηγήθηκαν της Μαύρης Δευτέρας και μέχρι τον Οκτώβριο του 1987, δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια διαχειρίζονταν στο πλαίσιο αυτού του συστήματος. Για κάθε μεμονωμένο επενδυτή, η χρήση ασφάλισης χαρτοφυλακίου για την αντιστάθμιση ζημιών ήταν απολύτως ορθολογική, καθώς φάνταζε ιδεατό να επωφελείται κάποιος από τα κέρδη, με παράλληλο περιορισμό των ζημιών. Σε επίπεδο συστήματος, όμως, η ανάπτυξη τόσο υψηλού κεφαλαίου, με τη χρήση πανομοιότυπης στρατηγικής, είχε καταστροφικά αποτελέσματα.

Καθώς η αστάθεια της αγοράς κλιμακωνόταν τις προηγούμενες εβδομάδες, η στρατηγική ασφάλισης χαρτοφυλακίου ανάγκασε τους διαχειριστές χαρτοφυλακίων να προβούν στην πώληση μετοχών και να αυξήσουν τα αντισταθμιστικά τους ασφάλιστρα. Οι ζημίες που προέκυψαν από την πώληση σε μια φθίνουσα αγορά ώθησαν τους αλγόριθμους ασφάλισης χαρτοφυλακίου να πουλήσουν ακόμη περισσότερα περιουσιακά στοιχεία για να τοποθετήσουν περισσότερα αντισταθμιστικά ασφάλιστρα.

Αυτός ο φαύλος κύκλος ανατροφοδότησης ζημιών δημιούργησε ακόμη περισσότερες πωλήσεις, δημιουργώντας ακόμη περισσότερες ζημίες, μέχρι τα καταστροφικά αποτελέσματα της Black Monday. Ως συνέπεια, όλοι βρέθηκαν μπροστά σε μια κατάρρευση της αγοράς που έφτασε στο 23%.

Ο αντίκτυπος της Black Monday στα χρηματιστήρια

Ως φυσική απόληξη της κατάρρευσης του αμερικάνικου χρηματιστηρίου των ΗΠΑ, υπήρξε σημαντικός αντίκτυπος τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και στον υπόλοιπο πλανήτη.

Ο αντίκτυπος στα χρηματιστήρια των ΗΠΑ

Σύμφωνα με το Library of Congress, μέσα σε μία μόνο ημέρα, χάθηκαν πάνω από 500 δισεκατομμύρια δολάρια από τον δείκτη Dow Jones. Όταν οι άνθρωποι άκουσαν τι συνέβαινε στη Wall Street, προσπάθησαν να επικοινωνήσουν με τους χρηματομεσίτες τους, αλλά δεν μπόρεσαν να επικοινωνήσουν μαζί τους λόγω της τεράστιας εισροής τηλεφωνημάτων. Μέσα σε μερικές ώρες εξαφανίστηκαν εκατομμύρια.

Παράλληλα, επηρεάστηκε και ο NASDAQ (National Association of Securities Dealers Automated Quotations), καταγράφοντας επίσης αρνητικό ρεκόρ απώλειας της τάξεως 11,35% και δεν ανέκαμψε πολύ γρήγορα. Ο S&P 500 έχασε 58 μονάδες, ή το 30% της αξίας του.

Ο αντίκτυπος στα χρηματιστήρια του κόσμου

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν η μόνη χώρα στην οποία οι χρηματιστηριακές αγορές κατέρρευσαν, όπως σημειώνει ο ιστότοπος. Οι αγορές στην Αυστραλία, το Χονγκ Κονγκ, τη Σιγκαπούρη και το Μεξικό δέχτηκαν επίσης ισχυρό πλήγμα.

Σε παγκόσμια κλίμακα, οι χρηματιστηριακές αξίες κατρακυλούσαν, προκαλώντας έναν αχαλίνωτο φόβο ότι αυτό το γεγονός θα μιμούνταν το κραχ της χρηματιστηριακής αγοράς στις 28 Οκτωβρίου 1929, το οποίο συνέβαλε στη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930. Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη κατάσταση άρχισε σταδιακά να αποκλιμακώνεται, όπου σε λιγότερο από δύο έτη ο Dow Jones να ξεπερνά το ιστορικό υψηλό του στις 25 Αυγούστου 1987.

Διδάγματα από την Black Monday

Όπως σημειώνει το Forbes, η Black Monday του 1987, μας διδάσκει ότι απίθανα γεγονότα μπορούν να συμβούν, όπως ακραίες καταστροφές, πανδημίες αλλά και κατάρρευση του χρηματιστηρίου, μια κατάσταση που έχει συμβεί πολλάκις. Παρόλα αυτά, ένα μάθημα σημαντικό αποτελεί πως η ανθρωπότητα ανακάμπτει από αυτές τις κρίσεις. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί ότι η χρηματιστηριακή αγορά έχει αυξηθεί πάνω από 20 φορές από τη Black Monday. Αυτό, όμως, προϋποθέτει υιοθέτηση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής, η οποία είναι απαραίτητη για αποφυγή του μεγέθους αυτής της ζημιάς που προκλήθηκε το 1987.

Το τρίτο δίδαγμα από το Forbes σημειώνει ότι η απρόβλεπτη φύση των ακραίων γεγονότων δεν απαιτεί εξάρτηση από προβλέψεις για το μέλλον που θα οδηγήσουν σε βιαστική λήψη επενδυτικών αποφάσεων, καθώς αυτή η πρακτική δεν ενδείκνυται. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, οι ειδικοί σε θέματα επενδύσεων δεν προέβλεψαν τη Μαύρη Δευτέρα, τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ή την πανδημία, έτσι ώστε να πραγματοποιηθούν ανάλογα μέτρα πρόληψης.

Πηγές: britannica.com, guides.loc.gov, forbes.com