Διεθνής Ημέρα Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών: Ιστορία, στοιχεία και το ελληνικό παράδειγμα

Η Διεθνής Ημέρα Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ το 1989 και τιμάται κάθε χρόνο στις 13 Οκτωβρίου. Η συγκεκριμένη Ημέρα είναι σημαντική, καθώς μας υπενθυμίζει τη «δύναμη» της φύσης και τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Η Ιστορία της Διεθνούς Ημέρας Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών

Η Διεθνής Ημέρα Μείωσης Φυσικών Καταστροφών, σύμφωνα με τον ιστότοπο των Ηνωμένων Εθνών, θεσπίστηκε το 1989, έπειτα από πρωτοβουλία της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού.

Σκοπός και Μηνύματα της Ημέρας

Η Διεθνής Ημέρα Μείωσης Φυσικών Καταστροφών θεσπίστηκε, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, με σκοπό τη δημιουργία μιας παγκόσμιας κουλτούρας πρόληψης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για τους κινδύνους που «εγκυμονούν» οι φυσικές καταστροφές. Ως εκ τούτου, κάθε χρόνο, στις 13 Οκτωβρίου, η συγκεκριμένη Ημέρα αναδεικνύει τις ανθρώπινες πρωτοβουλίες ανά τον κόσμο, που έχουν ως σκοπό τον περιορισμό της έκθεσης των ανθρωπίνων κοινωνιών σε καταστροφές, τονίζοντας παράλληλα τη σημασία της πρόληψης και της ετοιμότητας.

Πώς Τιμάται η Διεθνής Ημέρα Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών

Για το 2025, το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών (UNDRR) απηύθυνε κάλεσμα σε οργανισμούς, κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών, ομάδες νέων, τον ιδιωτικό τομέα και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν εκδηλώσεις προς υποστήριξη της Διεθνούς Ημέρας για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών (IDDRR) 2025, που θα λάβει χώρα στις 13 Οκτωβρίου 2025. Το φετινό θέμα είναι «Χρηματοδότηση για την Ανθεκτικότητα, Όχι για τις Καταστροφές».

Στατιστικά & Ενδιαφέροντα Στοιχεία

Τα Ηνωμένα Έθνη παρουσιάζουν ορισμένα ενδιαφέροντα δεδομένα, αναφορικά με τις φυσικές καταστροφές:

• Περίπου 1 δισεκατομμύριο παιδιά παγκοσμίως (UNICEF) διατρέχουν υψηλό κίνδυνο λόγω της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεων που έχει.
• Το 2022, ο αριθμός των παιδιών που επηρεάστηκε από πλημμύρες σε Τσαντ, Γκάμπια, Πακιστάν και Μπανγκλαντές, αποτέλεσε το υψηλότερο νούμερο που έχει καταγραφεί εδώ και πάνω από 30 χρόνια.
• Περίπου το 10% των σχολικών μονάδων στην Ευρώπη εντοπίζονται σε περιοχές ευάλωτες σε πλημμυρικά φαινόμενα (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2022).

Παράλληλα, στην Παγκόσμια Έκθεση Αξιολόγησης για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών 2025, που δημοσιεύτηκε στον επίσημο ιστότοπο της Διεθνούς Ημέρας, παρατίθενται εξίσου σημαντικά δεδομένα, σχετικά με τις φυσικές καταστροφές:

• Το διάστημα 1970-2000, το άμεσο κόστος των καταστροφών ήταν κατά μέσο όρο 70-80 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ενώ ραγδαία αύξηση παρατηρείται το διάστημα 2001-2020, όπου το κόστος αυτό ανήλθε στο ποσό των 180-200 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
• Το πραγματικό κόστος των καταστροφών υπερβαίνει πλέον τα 2,3 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, όταν λαμβάνεται υπόψη το κόστος των αλυσιδωτών καταστροφών και το κόστος των οικοσυστημάτων.
• Το 2023, η Βόρεια Αμερική παρουσίασε τη μεγαλύτερη οικονομική έκθεση σε καταστροφές, με 69,57 δισεκατομμύρια δολάρια σε άμεσες ζημιές, ενώ η Μικρονησία, υπέστη τη χαμηλότερη δυνατή, με δαπάνες μόλις 4,3 δισεκατομμύρια δολάρια.

Πώς Μπορείτε να Συμμετέχετε

Ο επίσημος ιστότοπος της Διεθνούς Ημέρας Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών έχει σχεδιάζει ολοκληρωμένο kit υλικού με graphics και βίντεο σχετικά με την Ημέρα, τα οποία είναι ελεύθερα προσβάσιμα στους χρήστες. Το κάλεσμα του ιστότοπου στοχεύει στη συμμετοχή των πολιτών στην παγκόσμια έκκληση που κάνει για χρηματοδότηση της ανθεκτικότητας, όχι των καταστροφών.

Παράλληλα, η 13η Οκτωβρίου γιορτάζεται με τα παρακάτω Social media hashtag της ημέρας: #DRRday #ResiliencePays.

Φυσικές καταστροφές στην Ελλάδα: ένας φαύλος κύκλος

Η Ελλάδα, λόγω της γεωμορφολογικής και κλιματικής της θέσης, αλλά και λόγω εσφαλμένων κυβερνητικών πολιτικών κατά καιρούς, βιώνει σε υψηλή συχνότητα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Kαταστροφικές πυρκαγιές, πλημμύρες και σεισμοί, έχουν «ξεγυμνώσει» τις εγχώριες υποδομές, με κατά καιρούς σοβαρές ανθρωπιστικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Για την καλύτερη κατανόηση της κατάστασης στην Ελλάδα, σε σχέση με τον αντίκτυπο των φυσικών καταστροφών, παρατίθενται στη συνέχεια δεδομένα από το paper της Βασιλικής Νεοφωτίστου (Dept. of Science and Technology, International Hellenic University), που φέρει τον τίτλο «Natural Disasters impact in Greece the last 10 years as revealed from EM-DAT».

Η ανάλυση περιλαμβάνει δεδομένα του διαστήματος 2014-2023, τα οποία καταλήγουν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τις φυσικές καταστροφές στην Ελλάδα:

• Από το 2018 έως το 2023, οι πυρκαγιές και οι σεισμοί κατατάχθηκαν ως οι πιο συχνές καταστροφές στην Ελλάδα.
• Στα στοιχεία θνησιμότητας για το 2022, το δεύτερο μισό της δεκαετίας σημείωσε την υψηλότερη ετήσια αναφορά ανθρώπινων θανάτων. Συμπληρωματικά, παρατηρήθηκε και σημαντική αύξηση των πληγέντων από τις φυσικές καταστροφές.
• Παρατηρήθηκε μια διακριτή ανοδική τάση των ετήσιων θανάτων τα τελευταία χρόνια, όπως κι ένα παρόμοιο μοτίβο εμφάνισης του ετησίου αριθμού τραυματισμένων ατόμων, τους πληγέντες πληθυσμούς και την έκταση των ζημιών.

Όπως επισημαίνεται στην έρευνα, οι συνεχείς αυξήσεις των ετήσιων θανάτων, τραυματισμών, πληγέντων πληθυσμών και ζημιών που παρατηρούνται κατά τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας, φέρουν ως πιθανές αιτιολογίες τα κλιματολογικά και μετεωρολογικά φαινόμενα.

Πως «αντιμετωπίζονται» οι φυσικές καταστροφές στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με τα δεδομένα του paper της Βασιλικής Νεοφωτίστου, βασικοί παράγοντες σε αυτές τις ανησυχητικές αυξήσεις αποτελούν τα έντονα καιρικά φαινόμενα. Ωστόσο, οι ανεπαρκείς υποδομές, έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού και μέτρα πρόληψης, αποτελούν εξίσου σημαντικούς παράγοντες στην αυξητική τάση των άνωθεν ποσοστών.

Μέσα σε λίγα χρόνια, σημαντικές φυσικές καταστροφές έχουν προκληθεί στον ελλαδικό χώρο, με το κράτος να ολιγωρεί στις ανάγκες των πληττόμενων πολιτών και περιοχών. Άρθρο της Ιωάννας Μαρτζούκου για το Documento, περιγράφει χαρακτηριστικά την εξαθλίωση που βιώνουν οι πληγέντες διαφόρων φυσικών καταστροφών των τελευταίων ετών. Ενδεικτικά, στο άρθρο με τίτλο «Μοντέλο ΟΠΕΚΕΠΕ και σε αποζημιώσεις από φυσικές καταστροφές», αναφέρονται:

• Αρκαλοχώρι, Δήμος Μινώα Πεδιάδας, Κρήτη. Οι πληγέντες του καταστροφικού σεισμού του 2021, που άφησε πίσω του χιλιάδες κατεστραμμένα σπίτια και επιχειρήσεις, δεν έχουν πρόσβαση σε άτοκο δάνειο που είχε προαναγγελθεί, με τις τράπεζες να αρνούνται να προχωρήσουν τις διαδικασίες, ενώ γίνεται και λόγος από τους κατοίκους για ύπαρξη «βασανιστικής γραφειοκρατίας».
• Φαρκαδόνα, Θεσσαλία. 2 χρόνια μετά τις καταστροφές που προκάλεσε η κακοκαιρία Ντάνιελ στη Φαρκαδόνα Θεσσαλίας, υπολογίζεται ότι πλέον έχουν απομείνει 800 κάτοικοι από τους 2.500. Παράλληλα, στην ίδια περιοχή, δεν έχει υπάρξει πρόοδος σχετικά με τη μετεγκατάσταση του χωριού Μεταμόρφωση.
• Βόρεια Εύβοια. Στις καταστροφικές πυρκαγιές στη Βόρεια Εύβοια του 2021, πριν από αυτό το διάστημα, όπως επεσήμανε ο Μπάμπης Τσιβίκας, πρόεδρος του Σωματείου Ρητινοκαλλιεργητών – Δασεργατών Εύβοιας, δίδονταν πενιχρές αποζημιώσεις, οι οποίες μετέπειτα κατατέθηκαν σε λογικά πλαίσια, μετά από διεκδικήσεις των ίδιων των πληγέντων.

Τα συγκεκριμένα παραδείγματα αποτελούν μερικά από τα πολλά, τα οποία φανερώνουν την κρατική ανεπάρκεια για αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, με τους πληττόμενους πληθυσμούς να εκπέμπουν SOS καθημερινά. Οι φυσικές καταστροφές μπορεί να αποτελούν μέρος των κλιματικών φαινομένων, ωστόσο, η ολιγωρία της πολιτείας, συμβάλλει στην περαιτέρω διαιώνιση του προβλήματος.

Πηγές: iddrr.undrr.org, unric.org, ihu.gr, documentonews.gr