Ξεκινώντας από τους φτωχούς που έχουν ανάγκη και φτάνοντας έως τις θρησκείες και τις εταιρείες (µε τις λεγόµενες πρωτοβουλίες κοινωνικής ευθύνης), όλοι επευφηµούν την κοινωνική προσφορά. ∆εν πρόκειται µόνο για αναγνώριση του γεγονότος ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και λειτουργεί υγιώς µόνο µέσα στο σύνολο αλλά και για την καθιέρωση του «κοινωνικού» ως διαχρονικής και πανανθρώπινης αξίας. Αυτό που αποκαλούµε κοινωνικό συµφέρον αποτελεί υπέρτατο αγαθό και αξιολογείται πάνω από κάθε προσωπικό συµφέρον. Στα συντάγµατα, στις νοµικές προβλέψεις, στην αξιακή ιεράρχηση το κοινωνικό υπερτερεί του προσωπικού.
Ο άνθρωπος λειτουργεί, αλληλοεπιδρά και αναπτύσσεται µέσα στον δηµόσιο χώρο. Πολλές φορές µάλιστα είναι ανεκτό το προσωπικό να υποτάσσεται στους κανόνες της δηµόσιας συνύπαρξης. Η ανεκτικότητα αυτή σε ιδιαίτερες καταστάσεις φτάνει στα όρια της θυσίας για το κοινό καλό.
Στις πολιτισµένες κοινωνίες η κοινωνική οργάνωση πρέπει να εξασφαλίζει την πρόσβαση στα αγαθά για τις αδύναµες οµάδες. Στην πρωτόγονη µορφή του (και βολική ή υποκριτική) η προσφορά αυτή µπορεί να είναι φιλανθρωπία, ενώ στη σύγχρονη το επίπεδο του πολιτισµού άµεσα εκφράζεται από την οργανωµένη προσφορά και τη δηµιουργία ίσων ευκαιριών για όλους. Ακόµη και τα φορολογικά συστήµατα θεωρητικά έχουν δοµηθεί ώστε όσοι κατέχουν να φορολογούνται περισσότερο υπέρ των αδυνάτων. Ακόµη κι αν αυτή η πρόνοια ακυρώνεται µε διάφορα κόλπα φοροδιαφυγής ή φοροαποφυγής για τις ελίτ, η παραδοχή της αξίας του κοινωνικού αναγνωρίζεται έστω και υποκριτικά.
Ακόµη και οι πιο συντηρητικοί και αντιλαϊκοί ηγέτες ανεβαίνουν στην εξουσία υπερασπιζόµενοι τη δίκαιη και αλληλοϋποστηριζόµενη κοινωνία και το δηµόσιο συµφέρον.
Σήµερα ζούµε όµως µια αντίφαση. Η υπέρτατη αξία του δηµόσιου συµφέροντος και της ώριµης κοινωνίας που αλληλοϋποστηρίζεται, η οποία είναι σύµφυτη θεωρητικά µε τον δυτικό πολιτισµό, βρίσκεται σε απειλή. Η θεωρητικά αυτονόητη πορεία προς τον πολιτισµό µέσω της κοινωνίας µε πρόνοιες έχει υποταχθεί σε έναν αυθαίρετο κανόνα: «για να κερδίσει η κοινωνία αρκεί να κερδίζουν κάποιοι, οι οποίοι µοιραία θα σπρώξουν την κοινωνία προς την οικονοµική και πολιτιστική πρόοδο». Ο κανόνας προφανώς δεν ισχύει. Οι ελίτ σε όλο τον κόσµο πλουτίζουν συνεχώς, αλλά η µεγάλη µάζα οδηγείται στη φτώχεια. Το κίνητρο του κέρδους δεν αποφέρει κάτι στην κοινωνία. Οι µπροστάρηδες της οικονοµίας αυξάνουν τον πλούτο τους, αλλά αυτό δεν προσφέρει τίποτα στο σύνολο, εκτός ίσως από θέαµα για την παραµυθένια ζωή τους. Ο πλούτος του Ιλον Μασκ περισσότερο µετασχηµατίζει την κοινωνία κατά τα προσωπικά γούστα παρά την εξυπηρετεί. Πέντε πλούσιοι θα ορίσουν τις επόµενες δεκαετίες τον τρόπο που θα συµπεριφερόµαστε, που θα κινούµαστε, που θα ελεγχόµαστε, ακόµη και που θα κάνουµε έρωτα ή θα αποδεχόµαστε ερωτικά πρότυπα, γιατί θα έχουν την εξουσία πάνω στους ανθρώπους οι οποίοι (αυτό κι αν είναι κατάντια) θα θεωρούν ότι είναι αυτόβουλοι και ελεύθεροι.
Η αφορµή γι’ αυτό το άρθρο ήταν µια είδηση που επανήλθε πρόσφατα στην επικαιρότητα και αφορούσε τον κόσµο του βιβλίου. Ο εκδοτικός οίκος Γαβριηλίδη πτώχευσε. Μετά την πτώχευση, η τράπεζα η οποία κατέσχεσε τα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης πολτοποίησε τα βιβλία που υπήρχαν στις αποθήκες. Αν κάποτε στη ναζιστική Γερµανία (ή τη χουντική Ελλάδα) έκαιγαν βιβλία που θεωρούσαν βλαπτικά για την κυρίαρχη αντίληψη, σήµερα τα πολτοποιούν γιατί δεν ακολουθούν τη λογική του κέρδους. Η τράπεζα δεν τα δώρισε σε σχολεία ή βιβλιοθήκες, δεν κάλεσε έστω τους συγγραφείς να αγοράσουν τα αντίτυπα του έργου τους σε µια συµβολική τιµή, αλλά τα οδήγησε στην καταστροφή. Ηταν «ασύµφορη» η διαχείριση του υλικού και ασύµβατη µε την πρακτική των διεκπεραιώσεων υπέρ του κέρδους. Ούτε το αξιακό βάρος των βιβλίων ούτε η ιερότητα της γνώσης που κουβαλούν ούτε και ο αρνητικός συµβολισµός της καταστροφής τους απέτρεψαν το αποτέλεσµα.
Η τράπεζα (έτυχε να είναι τράπεζα, θα µπορούσε να είναι κάθε άλλος προσκυνητής του στυγνού κέρδους) εξέφρασε στο περιστατικό µικρής κλίµακας την αθλιότητα του νεοφιλελευθερισµού. Κάθε στάθµιση καταλήγει υπέρ του κέρδους έναντι του οποίου δεν υπάρχει κοινωνία ούτε και δηµόσιο συµφέρον.
Στην Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη το κέρδος των ιδιωτών εµφανίζεται συχνά πυκνά ως η λύση για να αναπτυχθεί η κοινωνία. Η πραγµατικότητα είναι ότι κάθε πρόνοια οδηγείται στην πολτοποίηση. Η συνταγή είναι διεθνής, αλλά οι Ελληνες σεφ που κατέχουν αστέρια Μητσοτάκη έχουν ανάψει το καζάνι και βράζουν.
Κάθε πρόβληµα που εµφανίζει ο παρατηµένος δηµόσιος τοµέας εµφανίζεται ως πρόβληµα του δηµοσίου και όχι όσων κυβέρνησαν και τον παράτησαν. Οσο το δηµόσιο σύστηµα καταρρέει (στην υγεία, την παιδεία, την πρόνοια γενικότερα) εµφανίζονται οι ιδιώτες-σωτήρες. Πολλές φορές αυτοί οι σωτήρες ιδιώτες είναι γνωστοί απατεώνες που ταλαιπώρησαν τη χώρα, που δανείστηκαν και δεν επέστρεψαν, που έκλεψαν και εµφάνισαν τον εαυτό τους ως ευεργέτη µέσα από την πληρωµένη και σκηνοθετηµένη εικόνα που δηµιούργησαν.
Ας πάµε σε ακόµη ένα µικρό παράδειγµα πρόσφατου ρεπορτάζ στην τηλεόραση. Οι ξαπλώστρες στις ελληνικές παραλίες στοιχίζουν από 20 έως 150 ευρώ κατέγραφε το ρεπορτάζ. Οι αντίστοιχες τιµές στην Κύπρο είναι µερικά ευρώ. Εδωσαν µε την ανοχή µας τις παραλίες σε ιδιώτες, εξαπλώθηκαν παντού και σήµερα πλέον, κυνηγώντας το κέρδος τους, ορίζουν πώς θα ζούµε σε µια χώρα ταϊλανδοποιηµένου τουρισµού. ∆εν έχουµε ούτε δικαίωµα ούτε ιδιοκτησία. Νοικιάζουµε απλώς αυτό που µας ανήκει και µαζί και πρότυπα τρόπου ζωής. Γιατί η αθλιότητα που κατασκευάζουν πλασάρεται ως η καλή µας µοίρα και η αισθητική, µε τον ίδιο τρόπο που η κατοχή των πάντων από τους λίγους εµφανίζεται ως αποτέλεσµα σκληρής δουλειάς.
Οτιδήποτε δηµόσιο καταστρέφεται αφού πρώτα ενοχοποιηθεί. Οι άνθρωποι έπειτα από αιώνες στον πλανήτη αντιλήφθηκαν την ανάγκη να ζουν σε ένα κράτος πρόνοιας και το δηµιούργησαν και τώρα το παραδίδουν σε αλαζόνες της εξουσίας, της κοκαΐνης και των ευτυχισµένων ηλιθίων. Σε λίγο δεν θα υπάρχουν όχι µόνο δηµόσια νοσοκοµεία, πανεπιστήµια ή παραλίες αλλά ούτε δηµόσια ουρητήρια. Για να επισκεφτείς τουαλέτα θα πρέπει να πληρώσεις.
Παραδίδουµε οικειοθελώς την κοινωνικότητα, την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και αλληλεγγύη σε παραµορφωµένα υποκατάστατα της συνύπαρξής µας. Το σύστηµα είναι αρκετά εφευρετικό. Εχει καλύψει τις ανάγκες κοινής δράσης µε οµάδες Viber όπου µπαµπάδες και µαµάδες µαθητών µετατρέπουν το «εγώ» τους και την παθολογική παιδοκεντρική ζωή τους σε κοινωνικό προβληµατισµό και µε κινήµατα όπου «ακτιβιστές» του παραλόγου επιχειρούν να κάνουν µια κοινωνία κατ’ εικόνα και καθ’ οµοίωση του προσωπικού τους προβλήµατος.
Ενώ ο νεοφιλελευθερισµός δείχνει κάθε µέρα πώς υπονοµεύει τη ζωή, η εναλλακτική λύση δεν έχει εµφανιστεί. Το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχει καν το κύµα της διαµαρτυρίας και της αντίδρασης που µπορεί να διαµορφώσει την αντίδραση. Στην Ευρώπη όπου πριν από δέκα χρόνια κόµµατα όπως οι Podemos ή ο ΣΥΡΙΖΑ φάνταζαν ότι µπορούν να γεννήσουν το νέο εξαφανίστηκαν σχεδόν από τον πολιτικό χάρτη, αφού πρώτα µετάλλαξαν την οραµατικότητά τους σε τεχνοκρατία, επιλογές του «αναγκαίου κακού» που κάλυπταν προσωπικές ανάγκες των ηγετών τους και κινήµατα του υπογαστρίου. Η υφήλιος δείχνει να είναι µε ένα µετέωρο βήµα χωρίς να ξέρει προς τα πού. Η Ελλάδα προτιµά την αυταπάτη.
Διαβάστε επίσης
Ισραήλ – Ιράν: Ολοταχώς προς γενικευμένη σύγκρουση – Ολονύχτια επίθεση με πυραύλους από την Τεχεράνη
ΔΟΑΕ: Το Ισραήλ χτύπησε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν – Παγκόσμια ανησυχία
Η κυβέρνηση πανηγυρίζει «νίκη» κατά της ακρίβειας, που όμως είναι επικράτηση των καρτέλ
Αφήνουν 12,δισ. ανεκμετάλλευτα – Αυτή την Κυριακή στο Documento
March to Gaza: Πώς οι αιγυπτιακές αρχές συνέλαβαν δικηγόρο πρώην μέλος του ΔΣ του ΔΣΑ (Video)
