Θλίψη σκόρπισε η είδηση του θανάτου του Διονύση Σαββόπουλου, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 81 ετών, το βράδυ της Τρίτης. Ο σπουδαίος δημιουργός, στιχουργός και ερμηνευτής άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στη μουσική και τον πολιτισμό, με φίλους και συνεργάτες να εκφράζουν τη θλίψη τους για την απώλειά του.
Άνθρωποι που τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του, αποχαιρέτισαν τον καλλιτέχνη, τον αγαπημένο Νιόνιο, μέσα από φωτογραφίες, μουσικές, στίχους, λόγια αγάπης και συγκίνησης που ανάρτησαν.
Φοίβος Δεληβοριάς: «Θα σου χρωστώ για πάντα όλο τον εαυτό μου»
Με μία μακροσκελή ανάρτησή του, ο Φοίβος Δεληβοριάς, αποχαιρετά τον «αγαπημένο του». «Θα σου χρωστώ για πάντα όλο τον εαυτό μου –κι αυτόν που λέω πως έχω κι εκείνον που δεν ξέρω ακόμα» σε μια συγκινητική και προσωπική εξομολόγηση.
«Μπορεί να προετοιμαζόμουν καιρό γι’ αυτή την αναχώρηση -τις τελευταίες μέρες κιόλας την αισθανόμουν κάτω από κάθε βήμα που άκουγα- να όμως που ήμουν εντελώς απροετοίμαστος» τονίζει.
«Ο Σαββόπουλος μας περιείχε όλους. Είπε ένα τραγούδι για τον καθέναν από μας. Αν αισθάνθηκαν κάποιοι άνθρωποι προδομένοι από κείνον, ήταν επειδή ήταν τόσο σίγουροι ότι τραγουδάει για κείνους μόνο –και, έκπληκτοι, την επόμενη μέρα, ανακάλυπταν πως το επόμενο τραγούδι του μιλούσε και για τον διπλανό τους, τον αντίθετό τους» αναφέρει σε άλλο σημείο.
Αναλυτικά η συγκινητική ανάρτηση του Φοίβου Δεληβοριά
«Αυτή τη νύχτα η καρδιά μου είναι βαριά, δεν υπάρχει ούτε μια λέξη να μου δώσεις». Γιατί μπορεί να προετοιμαζόμουν καιρό γι’ αυτή την αναχώρηση -τις τελευταίες μέρες κιόλας την αισθανόμουν κάτω από κάθε βήμα που άκουγα- να όμως που ήμουν εντελώς απροετοίμαστος. Κάθομαι, λοιπόν -με την καρδιά μου να «αιμορραγεί σαν τον ουρανό»- να βγάλω λίγο από το χρέος, να αγγίξω λίγη από την ομορφιά, να νιώσω κάτι απ’ την πληγή, ν’ αφουγκραστώ λιγάκι απ’ την μεγάλη γιορτή που σε τόσα τραγούδια του ονειρεύτηκε. Αυτήν που «ο Όλιβερ Τουίστ και ο Αδόλφος», «ο Μαρκήσιος Ντε Σαντ και ένας hippie», «η Παρθένα και ο Σατανάς» «πίνουν από το ίδιο το ποτήρι» και «πετούν αγκαλιασμένοι μακριά».
Ο Σαββόπουλος μας περιείχε όλους. Είπε ένα τραγούδι για τον καθέναν από μας. Αν αισθάνθηκαν κάποιοι άνθρωποι προδομένοι από κείνον, ήταν επειδή ήταν τόσο σίγουροι ότι τραγουδάει για κείνους μόνο –και, έκπληκτοι, την επόμενη μέρα, ανακάλυπταν πως το επόμενο τραγούδι του μιλούσε και για τον διπλανό τους, τον αντίθετό τους.
Παρέες παιδιών του 114, παρέες ροκάδων, γενναίοι του αντιδικτατορικού αγώνα, αριστεροί και πληγωμένοι απ’ την αριστερά, ιερείς, αποσυνάγωγοι του ’70 και φλώροι του ‘90, όλοι λίγο-πολύ (χώρια όμως ο ένας απ’ τον άλλον) περπάτησαν μια νύχτα μέχρι το ξημέρωμα, αναλύοντας κάποιον στίχο του, ταυτιζόμενοι ή διαφωνώντας με μιαν επιλογή του, αγγίζοντας για μια στιγμή το νόημα που πάντα υποψιάζονταν από μικροί, εκείνος όμως τους το είχε κάνει τόσο άμεσο.
Γιατί τι πιο άμεσο απ’ το «Φορτηγό», το «Περιβόλι», το «Βρώμικο Ψωμί», τους «Αχαρνής» και τη «Ρεζέρβα» και τα «Τραπεζάκια»; Όλα πράγματα σύνθετα και απρόσιτα, δύσκολα σαν τον τραυλό στον «Μπάλλο», σαν το «παραλήρημα της χώρας σου που αυξάνει» στο «Μυστικό Τοπίο», σαν τα ανάποδα φλάουτα στην «Μαύρη Θάλασσα», σαν τα ακόρντα και τα στοιχειωμένα στιχουργικά μέτρα στο «Μακρύ Ζεϊμπέκικο». Κι όμως, όλα να χτυπάνε κατ’ ευθείαν κέντρο. Ποιητικό κέντρο, μουσικό κέντρο, φιλοσοφικό, πνευματικό. Ανθρώπινο και πέρα από τον άνθρωπο.
Ένα ιερό αμφίβιο είναι το έργο του Σαββόπουλου, κάτι που ακουμπούσε και στην εδώ ζωή και στην επέκεινα. Κι αυτός ένας κανονικός τρελός, ο πιο τρελός άνθρωπος που γνώρισα ποτέ, ένας απρόσιτος με μάτια που δεν έβλεπαν εδώ, έτοιμος κάθε στιγμή να καταστρέψει τη ζωή, να τη ρεζιλέψει και να τη χάσει μέσα από τα χέρια του, για να τη λατρέψει το ίδιο βράδυ στη σκηνή, με ένα δόσιμο ακαταμάχητης τρυφερότητας και πάθους.
Είχα την περίεργη τύχη, 15χρονος, να δω την απόλυτη, σκληρή απογύμνωση και διαπόμπευσή του στο «Κούρεμα» στο ΖΟΟΜ της Πλάκας. Κόσμος ελάχιστος, ορκισμένων πρώην θαυμαστών του, που του πετούσε δεκάρικα και τον έβριζε, ενώ εκείνος, κουρεμένος, με μια εικόνα μέσου ανθρώπου περιέργως αποκρουστική στο ερωτευμένο με την τέχνη του ασυνείδητό μας, τραγουδούσε το «Εμείς του ‘60» και τους «Κωλοέλληνες» και έβαζε την Αρβανιτάκη με δυο όργανα να λέει αμέσως μετά το «Γεννήθηκα για να πονώ και για να τυραννιέμαι».
Εκεί τον αγάπησα ακόμα πιο πολύ, δεν αισθάνθηκα καμιά «προδοσία» στην συμπεριφορά του. Αντίθετα, αισθάνθηκα μιαν αποτρόπαιη τιμιότητα. Έδειχνε στους ανθρώπους του ποιος ήταν και ποιος είχε γίνει, ποιοι ήταν στο όνειρό τους και ποιοι ήταν στον καθρέφτη τους. Και δεν ήταν καθόλου ωραίο αυτό. Κυρίως γιατί μέσα στην βίαιη αυτή πράξη τα τραγούδια του είχαν γίνει λίγο σα δηλώσεις, σαν εκθέσεις ιδεών, μέσα σε όλα όσα είχε «κουρέψει» ήταν η ποιητική του απόλυτη ελευθερία.
Κι όμως και μέσα στο ύστερο έργο του, αυτό που έπεται του περίεργου αυτού «αποχαιρετισμού» στον νεανικό εαυτό του, υπάρχουν στιγμές που δεν γίνεται να συγκριθούν με τίποτε άλλο, κανενός άλλου. Η πρόζα στον «Μονομάχο», το «Φως στις 10 το πρωί» , ο «Χρονοποιός». Καθαρόαιμα, ουρανοπρεπή αριστουργήματα. Και φυσικά, καθόλου αταίριαστα με τη θυσία του.
Από μιαν άλλη «ευλογία που αγνοώ» τον έζησα πολύ κι από κοντά. Δουλέψαμε μαζί ολόκληρες σεζόν, μικρός συνοδοιπόρος του εγώ το ’96 στη «Σφεντόνα» και στην καλοκαιρινή του περιοδεία, καλεσμένος μου κι αυτός 3 σεζόν στην «Ταράτσα». Την 2η μάλιστα σεζόν του έδωσα τον χώρο για 6 Δευτέρες για να κάνει ό,τι πιο δικό του ήθελε. Μου λέει «Θα κάνω ό,τι πιο δικό μου: θα πω τραγούδια άλλων. Πάντα ήθελα να ήμουνα οι άλλοι. Ήταν όπως εγώ, αλλά ωραίοι». Κι έκανε ένα πρόγραμμα πραγματικά συγκινητικό, όπου τραγούδησε από Μάρκο σε Μίκη κι από Κραουνάκη σε Μάλαμα και Παπακωνσταντίνου με μια δική του, βραχνιασμένη παιδικότητα. «Όλα εκείνα που αγαπώ ειν’ αλλονών κι αλλιώς φαντάζουν».
Κι όμως , εμείς που γράψαμε ύστερα απ’ αυτόν, μάθαμε ότι είμαστε οι εαυτοί μας μέσα απ’ τα δικά του τραγούδια. Ήταν σαν κι αυτούς τους gamers που έχουνε φτάσει το παιχνίδι ως το τέλος και συναντάς τα χνάρια τους σε κάθε πίστα, και τους ρωτάς κάθε φορά πώς τα κατάφεραν. Όταν τον ρωτούσα, γινόταν ξαφνικά παιδί. Ήθελε, αίφνης, να μου τα χαρίσει όλα. Και πιστεύω το ίδιο θα έζησαν κι ένα σωρό «νεοι κανταδόροι», όπως υπέροχα αποκαλούσε τους νεαρούς συντρόφους του στους «Αχαρνής».
Διαφώνησα μαζί του; Μα φυσικά, πολλές φορές, όπως με όλους τους ανθρώπους που αγάπησα. Πολλά πράγματα στα οποία εκείνος έβλεπε μια ελπίδα, εγώ τα έβρισκα δυσοίωνα, κουμπωνόμουν. Δεν διανοήθηκα, όμως, ποτέ να τον κανιβαλίσω. Γιατί ήταν μια ιδιοφυία, ένας αληθινός καλλιτέχνης που έλεγε τη γνώμη του, πληρώνοντας το κόστος με τον ίδιο του τον θρόνο. Και γιατί το έργο του, το φωτεινό του έργο, δεν ήταν και δεν είναι μια εφήμερη γνώμη, δικιά του ή δικιά μας. Ήταν βγαλμένο απ’ το αίμα της καρδιάς, απ’ τον «ουρανό που αιμορραγεί» και «μας αθωώνει».
Έτυχε πριν δυο μέρες να αναρτήσω εδώ ένα κείμενο για τα 100χρονα του Μάνου Χατζιδάκι. Να, λοιπόν, που ο πανδαμάτωρ χρόνος με κάνει να αναρτώ δίπλα του ακριβώς ένα κείμενο για κείνον. Και είναι τόσο ωραία ταιριαστό να τους βλέπω ξανά δίπλα-δίπλα, τον έναν πλάϊ στον άλλον, όπως τους είδα κάποτε και ζωντανά. Και αυτή η κοινή ζωή που ένωσε κι εμένανε κι εσάς μ’αυτούς τους δύο και μ’όλους τους άλλους κρίκους της «χρυσής αλυσίδας» της μεταπολεμικής Ελλάδας, είναι αυτή που θα μου δώσει καύσιμα και για την υπόλοιπη ζωή, με τα σκοτάδια που μας κυκλώνουν, αυτά της ύπαρξης κι αυτά του πλανήτη, που ξεφορτώνεται τόσο εύκολα ό,τι τον έκανε για λίγο φωτεινό. Κι όμως, για να δανειστώ ξανά τα δικά του λόγια, «θα βρεθούμε κάποτε ξανά, με τα ίδια αυτά σώματα, με τα ίδια χαμόγελα», στο ίδιο τραπέζι, στο ίδιο περιβόλι. Και ο Διονύσης θα μας περιμένει εκεί, λυτρωμένος από τα βάρη της αρρώστιας μας, να «σμίξει παλιές κι αναμμένες τροχιές με το ροκ του μέλλοντός μας».
Γεια σου, ακριβέ κι αγαπημένε μου. Θα σου χρωστώ για πάντα όλο τον εαυτό μου –κι αυτόν που λέω πως έχω κι εκείνον που δεν ξέρω ακόμα.
Γιώργος Νταλάρας: «Τώρα μόνο σιωπή»
Ο Γιώργος Νταλάρας αποχαιρέτησε με τρόπο λιτό αλλά βαθιά συναισθηματικό τον Διονύση Σαββόπουλο, γράφοντας: «Θλίψη βαθιά… Τώρα μόνο σιωπή». Λίγες λέξεις, που όπως σημείωσαν πολλοί, αποτυπώνουν απόλυτα το μέγεθος της απώλειας και της συγκίνησης.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Ελευθερία Αρβανιτάκη: «Πονάει ο χαμός σου»
Η Ελευθερία Αρβανιτάκη, με την οποία τους συνέδεε χρόνια φιλίας και συνεργασίας, εξέφρασε τον πόνο της μέσα από ένα συγκινητικό μήνυμα: «Διονύση μου, δεν μπορώ να το συνειδητοποιήσω, πονάει ο χαμός σου. Σε ευχαριστώ για το καλωσόρισμα, για τη μαγεία που ζήσαμε, για όλα όσα μου έδωσες και μου έμαθες. Αντίο ήρωά μου, μάγε της σκηνής, σπουδαίε δημιουργέ».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Νίκος Πορτοκάλογλου: «Σήμερα μένω για τρίτη φορά ορφανός»
Συγκλονισμένος και ο Νίκος Πορτοκάλογλου, αποχαιρέτησε τον σπουδαίο καλλιτέχνη μέσα από ανάρτησή του στο Facebook, γράφοντας χαρακτηριστικά: «Έχω χάσει εδώ και χρόνια τους δύο γονείς μου. Σήμερα μένω για τρίτη φορά ορφανός».
Άλκηστις Πρωτοψάλτη:« Άδεια μου αγκαλιά…»
Η Άλκηστις Πρωτοψάλτη που επίσης είχε συνεργαστεί στο παρελθόν με τον Διονύση Σαββόπουλο, θέλησε να τον αποχαιρετήσει δημοσίως με μία συγκλονιστική ανάρτηση.
Όπως εξομολογήθηκε η τραγουδίστρια πληροφορήθηκε, τον θάνατο του μόλις έφτασε στον Καναδά.
«Διονύση μου, καλλιτέχνη μου…
Τι βόμβα έσκασε στην ψυχή μου μόλις προσγειώθηκα στον Καναδά…
Α-πί-στευ-το…
Τι να πρωτοθυμηθώ;
Τις παραστάσεις μας στην Πλάκα,
τη «Ρεζέρβα», τα τραγούδια της,
το στούντιο, τις πρόβες, τις συζητήσεις,
το «Μυστικό Τοπίο» στο Μέγαρο,
την πρώτη εθελοντική συναυλία για το 2004 και την τελετή λήξης,
το δημόσιο «ευχαριστώ» σου για τη συναυλία του φορτηγού στην καραντίνα (που κατάλαβες αμέσως γιατί το έκανα) —
κι ήσουν ο ΜΟΝΟΣ, με θάρρος, απ’ όλο τον καλλιτεχνικό «κόσμο» που πήρε θέση.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη φωνή σου,
τις συμβουλές σου,
το τεράστιο χιούμορ σου,
την αστείρευτη εξυπνάδα σου,
το πηγαίο ταλέντο σου,
τα μοναδικά σου τραγούδια που στολίζουν τις συναυλίες μας…
Άφησες τεράστια παρακαταθήκη.
Σε ευχαριστώ για ό,τι έζησα μαζί σου — κόσμημα στην ψυχή μου.
Λυπάμαι αφάνταστα που δεν θα σε αποχαιρετήσω…
ούτως ή άλλως, δεν μου άρεσαν ποτέ οι αποχαιρετισμοί με κόσμο.
Θα ζεις στην καρδιά μου,
σαν το παράπονο στη φράση:
«Εδώ και τώρα…»
Διονύση μου αγαπημένε,
Νιόνιο μου…
Κι έτσι, ας καίνε οι λαμπάδες στα μονοπάτια στα βουνά,
κι εσύ πάντα θα επιστρέφεις — κάθε στιγμή — ΠΑΝΤΟΤΙΝΑ.
Άδεια μου αγκαλιά…», έγραψε.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
