«Δεν υπάρχουν πολίτες που χρειάζονται ΜΕΘ και δεν βρίσκουν» αυτό δήλωνε ο Κυριάκος Μητσοτάκης πριν από περίπου ένα χρόνο. Φυσικά, γνώριζε ότι αυτό που έλεγε δεν ίσχυε. Γνώριζε ήδη από τότε ότι πολλοί ασθενείς πέθαναν χωρίς να μπορέσουν να διασωληνωθούν. Πέθαναν επειδή είτε δεν υπήρχε επαρκής αριθμός κλινών ΜΕΘ είτε δεν υπήρχε ο απαραίτητος αριθμός εξειδικευμένου ιατρονοσηλευτικού προσωπικού. Πέθαναν επειδή ήταν αυτός που πήρε την πολιτική απόφαση να μην ενισχύσει το ΕΣΥ, αλλά αντιθέτως να ευνοήσει –από την αρχή της πανδημίας– τα συμφέροντα των ιδιωτικών κλινικών.
Και τώρα μέσω ενός εγγράφου του ΕΟΔΥ προς το υπουργείο Υγείας επιβεβαιώνεται με τον πλέον επίσημο τρόπο αυτό που ήδη γνώριζε η κοινωνία: χιλιάδες άνθρωποι από την αρχή της πανδημίας έχασαν τη ζωή τους χωρίς να διασωληνωθούν σε ΜΕΘ. Πολλοί εξ αυτών δεν τα κατάφεραν επειδή η κυβέρνηση θεωρούσε τη δημιουργία και στελέχωση περισσότερων ΜΕΘ «πολυτέλεια». Το είχε δηλώσει άλλωστε κυνικά και ο υπουργός Επικρατείας Ακης Σκέρτσος: «Δεν μπορούμε μέσα σε ένα χρόνο και δεν υπάρχει και λόγος να δημιουργήσουμε ένα πολυτελές σύστημα υγείας, το οποίο μετά την πάροδο της πανδημίας θα εκλείψει ο λόγος να έχουμε πάρα πολλές ΜΕΘ». Ομολογία εγκλήματος.
Καμία αντίδραση όμως από τη Δικαιοσύνη, που έσπευδε να διώξει ποινικά γιατρούς οι οποίοι ήδη από το πρώτο κύμα της πανδημίας διαμαρτύρονταν για τις τραγικές ελλείψεις στο ΕΣΥ. Καμιά εισαγγελική έρευνα. Καμιά συγγνώμη από την κυβέρνηση στους συγγενείς των χιλιάδων ασθενών που χάθηκαν ενώ θα μπορούσαν να είχαν σωθεί. Αντιθέτως μάλιστα, η μηνυτήρια αναφορά της ομοσπονδίας των νοσοκομειακών γιατρών (ΟΕΝΓΕ) που κατήγγειλε όλα τα κακώς κείμενα του ΕΣΥ, κρούοντας τον κώδωνα των επερχόμενων κινδύνων ακόμη και για ζωές ασθενών, αρχειοθετήθηκε με συνοπτικές διαδικασίες.
Στις 15 Νοεμβρίου 2021 ο Αλέξης Τσίπρας και σύσσωμη η κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία κατέθεσαν επίκαιρη επερώτηση προς τον υπουργό Υγείας Θάνο Πλεύρη με θέμα την αποτυχημένη διαχείριση, την υγειονομική τραγωδία και τις ευθύνες αναφορικά με τους διασωληνωμένους αλλά και όσους ασθενείς κατέληξαν εκτός ΜΕΘ.
Στις 3 Μαρτίου 2022 ο ΕΟΔΥ αναφορικά με την επίμαχη επίκαιρη επερώτηση απέστειλε συναφή στοιχεία προς το υπουργείο Υγείας. Η συγκεκριμένη απάντηση δίνεται από την Κασσιανή Μέλλου, επιδημιολόγο, MPH, Phd προϊσταμένη της Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα του ΕΟΔΥ, ενώ το έγγραφο φέρει την υπογραφή του προέδρου ΔΣ του ΕΟΔΥ Θεοκλή Ζαούτη.
Οσα αναγράφονται στο επίμαχο έγγραφο είναι ανατριχιαστικά: «Συνολικά από την αρχή της πανδημίας έως και 01-03-2022 έχουν χάσει τη ζωή τους εκτός ΜΕΘ 16.519 άτομα (εντός και εκτός νοσοκομείου). Η μέση διάρκεια παραμονής των διασωληνωμένων ασθενών εκτός ΜΕΘ (ανεξάρτητα από την έκβασή τους, αν δηλαδή μπήκαν στη συνέχεια σε ΜΕΘ, επιβίωσαν ή εξήλθαν από το νοσοκομείο) ήταν 4,7 ημέρες».
«Πεταμένα λεφτά»
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι πρόκειται για στοιχεία που δεν προκαλούν μεγάλη εντύπωση, εφόσον ληφθούν υπόψη σχετικές δηλώσεις που είχαν πραγματοποιήσει ανώτατοι κυβερνητικοί παράγοντες. Δηλώσεις που προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να υπονομεύσουν τη σημασία των ΜΕΘ. Ηταν άλλωστε ο υπουργός Εσωτερικών Στέλιος Πέτσας αυτός που δήλωνε ότι «μια κλίνη ΜΕΘ έχει γιατρό, νοσηλευτικό προσωπικό και εξοπλισμό. Προστατεύουμε τα χρήματα των φορολογουμένων. Αν είχαμε ακούσει τον ΣΥΡΙΖΑ, θα είχαμε πετάξει πολλές δεκάδες εκατομμύρια στο πηγάδι χωρίς πάτο…».
Από την πλευρά του, ο υπουργός Υγείας Θ. Πλεύρης δήλωσε με αφορμή το έγγραφο του ΕΟΔΥ ότι «περίπου 9.500 άνθρωποι κατέληξαν σε κλίνες ΜΕΘ και περίπου 16.000 εκτός κλινών ΜΕΘ. Από αυτούς οι 125 πέθαναν εκτός νοσοκομείου, ενώ πρόσβαση στο νοσοκομείο είχαν όλοι… Από αυτούς τους 16.000 η συντριπτική πλειονότητα δεν διασωληνώθηκε καθόλου, καθώς ήταν ασθενείς που είχε κριθεί ιατρικά ότι υπήρχαν λόγοι για τους οποίους δεν συνίστατο η διασωλήνωση».
Αυτό που παραλείπει βέβαια να αναφέρει ο υπουργός είναι ότι διαφορετική εικόνα είχε καταγραφεί από τη μελέτη που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Δεκέμβριο –είχε σταλεί στο Μαξίμου μήνες πριν– από τους καθηγητές Σωτήρη Τσιόδρα και Θοδωρή Λύτρα. Γιατί βάσει όσων αναφέρονταν στην επίμαχη μελέτη –αφορούσε το χρονικό διάστημα από Σεπτέμβριο του 2020 έως Μάιο του 2021– η θνησιμότητα εκτός ΜΕΘ ανήλθε σε 88,4%, εν αντιθέσει με το 63,5% που ήταν το αντίστοιχο ποσοστό των ασθενών που μπήκαν στη ΜΕΘ και στη συνέχεια απεβίωσαν. Αρα, αν ίσχυε ο ευρωπαϊκός μέσος όρος, θα είχαν σωθεί χιλιάδες ζωές. Ακόμη χειρότερα, στην επίμαχη μελέτη αναφερόταν ότι –μόνο για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο– 1.535 άνθρωποι πέθαναν αβοήθητοι ενώ θα μπορούσαν να είχαν σωθεί. Κι όχι επειδή δεν συνέτρεχαν λόγοι διασωλήνωσης, όπως δήλωσε ο Θ. Πλεύρης, αλλά επειδή οι τραγικές ελλείψεις του ΕΣΥ δεν επέτρεψαν την επαρκή ιατρική τους φροντίδα. Φυσικά, δεν ισχύει το ίδιο για τους… VIP ασθενείς, το προνομιούχο κομμάτι της κοινωνίας, που όποτε χρειάστηκε κλίνη ΜΕΘ οι υπεύθυνοι έκαναν ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν προκειμένου να βρεθεί ακόμη κι αν δεν συνέτρεχαν οι λόγοι διασωλήνωσης που επικαλέστηκε ο υπουργός Υγείας.
Βουβή Δικαιοσύνη
Η αποκάλυψη του εγγράφου του ΕΟΔΥ αποτελεί τη θλιβερή επιβεβαίωση του Documento, το οποίο από τις αρχές της πανδημίας είχε αποκαλύψει την ύπαρξη ασθενών στοιβαγμένων σε ράντζα σε διαδρόμους υποστελεχωμένων δημόσιων νοσοκομείων που δεν ήταν δυνατόν να ανταποκριθούν σε τόσο αυξημένο όγκο ασθενών, μη στηριζόμενα από το κράτος. Είναι η θλιβερή επιβεβαίωση όσων έγραφε το Documento όταν δημοσιεύτηκε η μελέτη των δύο καθηγητών, ότι δηλαδή ο αριθμός των ασθενών που έχασαν τη ζωή τους χωρίς καν να διασωληνωθούν ξεπερνάει κατά πολύ τις 10.000.
Κι όμως ενώ πλέον έχει επιβεβαιωθεί και επίσημα ότι 16.519 ασθενείς πέθαναν εκτός ΜΕΘ, ενώ υπάρχουν τα στοιχεία από τη μελέτη των δύο καθηγητών, ενώ υπάρχουν καταγγελίες συγγενών θυμάτων αλλά και γιατρών σχετικά με τις ελλείψεις του ΕΣΥ που οδήγησαν τους ανθρώπους τους στον θάνατο, η Δικαιοσύνη δεν κάνει τίποτε. Στέκει βουβή να παρακολουθεί. Δεν την αφορά να διερευνήσει πώς αυτοί οι 16.519 άνθρωποι πέθαναν. Ισχύει επομένως αυτό που λέει ο υπουργός; Κανένας από αυτούς τους ασθενείς δεν μπορούσε να σωθεί; Ούτε ένας; Μόνο γιατρούς που κατήγγειλαν την κρατική αδιαφορία σχετικά με το ΕΣΥ ερευνά η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα; Ή μήπως έγινε τόσο αδιάφορο θέμα στη χώρα μας η διερεύνηση των αιτιών της απώλειας 16.519 ανθρώπων;
«Είναι κρατικό έγκλημα»
«Είναι αδιανόητο ότι μέχρι τώρα δεν είχαμε αναλυτικά στοιχεία και αυτά που μας δίνουν επίσης είναι μη αναλυτικά ώστε να βγουν τα κατάλληλα συμπεράσματα. Με αυτό τον τρόπο και η εξουσία θα έκανε τον απολογισμό του έργου της και οι πολίτες θα έβλεπαν αν έγινε κάτι σωστό» δήλωσε στο Documento η Χριστίνα Κυδώνα, παθολόγος – εντατικολόγος στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης.
Ως αποτέλεσμα, όπως επισημαίνει, «τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πόσοι από αυτούς τους θανάτους συνέβησαν στο σπίτι. Είμαστε σίγουροι ότι είναι ένα πολύ μικρό ποσοστό, αλλά δεν το έχουμε αυτό το στοιχείο. Το δεύτερο είναι πόσοι από αυτούς τους θανάτους αφορούν τους διασωληνωμένους εκτός μονάδας. Για τους διασωληνωμένους εκτός μονάδας είναι βέβαιο –και εμείς δεν χρειαζόμασταν καμιά μελέτη– ότι οι συνθήκες στις οποίες νοσηλεύτηκαν καθόρισαν και το αποτέλεσμα. Δηλαδή ότι ήταν πολύ χαμηλότερες οι πιθανότητες επιβίωσης ακριβώς επειδή δεν ήταν στα σωστά εξειδικευμένα χέρια ιατρονοσηλευτικού προσωπικού».
Πρόκειται για κάτι που σύμφωνα με την κ. Κυδώνα «μπορεί να κατονομαστεί ως έγκλημα. Στην πρώτη φάση της πανδημίας δεν μπορούσες να κάνεις κριτική. Η βαριά κριτική που κάναμε όμως αφορούσε το δεύτερο και το τέταρτο κύμα της πανδημίας. Γιατί αυτό για εμάς είναι ένα κρατικό έγκλημα: ακόμη κι αν παραδεχτούμε το επιχείρημα της κυβέρνησης ότι δεν είχε εντατικολόγους ούτε το ειδικευμένο προσωπικό για να υποστηριχτούν αυτά τα περιστατικά, δεν έχει απαντηθεί ακόμη γιατί δεν πήρε την πολιτική απόφαση να ανοίξει τις ιδιωτικές μονάδες ή να επιτάξει εντατικολόγους, αναισθησιολόγους και νοσηλευτικό προσωπικό προκειμένου να έρθουν στο δημόσιο σύστημα υγείας. Πρόκειται για κάτι που σαφέστατα θα μείωνε τη θνητότητα».
Παράλληλα σημειώνει ότι η κυβέρνηση «δεν μας λέει ποια είναι η θνητότητα όσων διασωληνώθηκαν σε ΜΕΘ. Είναι κοινό μυστικό ότι η θνητότητα στις ΜΕΘ στην Ελλάδα είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι στο εξωτερικό. Οι επιπλέον κλίνες που δημιουργήθηκαν για να λειτουργήσουν ως κλίνες σε μονάδες εντατικής θεραπείας φτιάχτηκαν πρόχειρα και από μη εξειδικευμένα χέρια. Μπορεί λοιπόν τα κρεβάτια στις ΜΕΘ να αυξήθηκαν, αλλά δεν είχαν την απαιτούμενη ποιότητα. Κι αυτό το γεγονός έχει επίπτωση στην αύξηση της θνητότητας».
«Πολιτική επιλογή»
Αναφορικά με τη θνησιμότητα εκτός ΜΕΘ στις κανονικές νοσοκομειακές πτέρυγες η κ. Κυδώνα σχολίασε ότι «σαφέστατα υπάρχει νοσοκομειακή θνητότητα για κάθε πάθηση. Οντως δεν πληρούν όλοι οι ασθενείς τα κριτήρια διασωλήνωσης. Στο Ιπποκράτειο, για παράδειγμα, υπολογίσαμε ότι το 10% των νοσηλευομένων πέθαινε σε απλές κλίνες χωρίς να διασωληνωθεί. Εφαρμόζαμε τα πάντα αλλά δεν προβαίναμε σε διασωλήνωση επειδή οι συγκεκριμένοι ασθενείς δεν θα μπορούσαν ούτως ή άλλως να διασωληνωθούν. Ηταν τέτοια η βιολογική κατάσταση των ασθενών, τα προβλήματά τους και η ηλικία τους που δεν εφαρμόζαμε μια επιθετική θεραπεία όπως είναι η διασωλήνωση σε ΜΕΘ. Άλλωστε, σε όλες τις παθήσεις υπάρχουν περιστατικά που δεν τα υποστηρίζεις με ΜΕΘ γιατί δεν έχουν κάτι αντιστρεπτό».
Αντίστοιχα, στο δεύτερο και το τέταρτο κύμα στη βόρεια Ελλάδα «υπήρχαν κάποιες στιγμές που είχαμε εξαντλήσει τους πόρους, χρησιμοποιώντας όλα τα μηχανήματά μας στους διασωληνωμένους εκτός ΜΕΘ. Έτσι μπορεί να υπήρξαν κάποια περιστατικά που θα θέλαμε να παλέψουμε παραπάνω, αλλά δεν είχαμε εύκαιρο αναπνευστήρα. Αυτοί οι ασθενείς θα είχαν διασωθεί μέσω της επίταξης των ιδιωτικών μονάδων κι αυτό είναι ζήτημα πολιτικής επιλογής».
Οσο για τον μέσο όρο παραμονής των διασωληνωμένων ασθενών εκτός ΜΕΘ, που ανέρχεται σε 4,7 ημέρες σύμφωνα με το έγγραφο του ΕΟΔΥ, η κ. Κυδώνα ανέφερε ότι «αν είναι όντως πέντε ημέρες ο μέσος όρος, πρόκειται για πάρα πολύ κακό νούμερο, που δίνει ελάχιστες πιθανότητες στον άρρωστο να επιβιώσει. Πολλοί πέθαναν προτού προλάβουν να μεταφερθούν σε ΜΕΘ. Στη Θεσσαλονίκη είχαμε κρατήσει ένα περιστατικό εκτός ΜΕΘ για οκτώ ημέρες. Δεν μιλάω για άνθρωπο 80 χρόνων, αλλά 60 χρόνων».
