Πριν από χρόνια, ένας καλός φίλος, όταν τον κατηγορούσαν για κάποια από τις πράξεις του, συνήθιζε να λέει «δεν φταίω εγώ, φταίει η σκληρή κοινωνική πραγματικότητα που αντανακλάται πάνω μου». Η προσπάθεια που έκανε να μετατρέψει την ευθύνη του σε ένα είδος αντικειμενικής ευθύνης για την οποία το βάρος ανήκει στην κοινωνία, ήταν απλώς χιούμορ.
Δυστυχώς στις μέρες που ζούμε, αυτό πλέον δεν αποτελεί χιουμοριστική έκφραση ενός φίλου της παρέας, αλλά πίστη πολλών ανθρώπων. Η μπάλα από το καθημερινό παιχνίδι της ζωής στέλνεται όλο και περισσότερο στην εξέδρα, σε βαθμό που να δημιουργείται η πεποίθηση πως το γήπεδο δεν παίζει κανένα ρόλο, γιατί το πραγματικό τερέν είναι τα καθίσματα στα οποία θέση έχουν οι θεατές. Αυτοί είναι τελικώς οι παίκτες, οι θεατές, το κοινό που έχει πάντα άποψη για το παιχνίδι και εξήγηση για το πώς διαμορφώνεται, χωρίς όμως να συμμετέχει και να έχει την πραγματική ευθύνη.
Η Μαρία θεωρεί ότι η βασική ευθύνη για όσα συμβαίνουν στη ζωή της σχετίζεται με τα παιδικά της χρόνια, ο Μάριος είναι πεπεισμένος ότι η ζωή και φυσικά ο πατέρας του τον έχουν αδικήσει, ο Βαγγέλης ο οποίος δεν στεριώνει σε δουλειά αποφαίνεται ότι το εργασιακό περιβάλλον όπου πάει είναι καταπιεστικό , ενώ μεγάλο κομμάτι των νέων ανθρώπων είναι δύσκολο να προσαρμοστεί σε συνθήκες εργασίας ή προσωπικής σχέσης γιατί η πραγματικότητα δεν είναι συμβατή με το προσωπικό όνειρο. Εν ολίγοις, όλη η απόδοση αντικειμενικής ευθύνης για το όποιο πρόβλημα, συνδέεται άρρηκτα με την πίστη πως ο προσωπικός χώρος και οι απαιτήσεις του, είναι το μέτρο για την κοινωνία. Η κοινωνία αναμφίβολα συντίθεται από τον καθένα και τις ανάγκες του, αλλά η σύνδεση δεν μπορεί να είναι αυτόματη και η συνδετική ύλη δεν είναι ο εγωισμός και ο ναρκισσισμός του καθενός.
Η λέξη«θύμα» γίνεται όλο και πιο συχνά, τρόπος εμπειρικής εξήγησης για πολύπλοκες καταστάσεις. Οι παρέες μας έχουν γεμίσει με φίλους που αφηγούνται τη ζωή τους, ως θύματα της πατρικής κακοποίησης, της γονεϊκής κακομεταχείρισης, της πατριαρχίας (η πατριαρχία πάει με όλα σαν την κόκα κόλα), του κακότροπου συντρόφου, της προδότρας φίλης, του μπούλινγκ, του μόμπινγκ και άλλων συμπεριφορών που οι όροι τους δεν έχουν εφευρεθεί ακόμη. Πού βρέθηκαν τόσα θύματα στην κοινωνία που μπορεί να επικοινωνεί με τα πέρατα του κόσμου, να εκφράζεται ελεύθερα και δημοκρατικά και να έχει το θάρρος της γνώμης;
Μπορεί βέβαια να πει κάποιος να ισχυριστεί πως είναι ακριβώς αυτή η ελευθερία και η γνώση που έχουν κάνει τα ταμπού να καταρρεύσουν και εμφανίζουν το φαινόμενο που μέχρι σήμερα ήταν ταμπού. Σίγουρα, η συζήτηση που γίνεται για τα θύματα και τους θύτες σχετίζεται με το τράβηγμα της κουρτίνας. Ταυτόχρονα, υπάρχει μια τεχνητή επιλογή αυτοδικαιολόγησης και θυματοποίησης, η οποία είναι πλέον επικίνδυνη, όχι γιατί παράγει ανθρώπους που δεν θέλουν να δουν και να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, αλλά γιατί καταστρέφει την κοινωνία. Ευνουχίζει τους ανθρώπους που την αποτελούν και τους κάνει ανίκανους να αντιμετωπίσουν αυτά που στην πραγματικότητα είναι τα προβλήματα της ζωής και όχι κάποιων ιδιαίτερων συνθηκών που τους καθιστούν θύματα.
Δεν είναι τυχαίο που οι ψυχοερμηνευτές (θα μου επιτρέψετε τον όρο αντί γι αυτό των ψυχολόγων νέου τύπου) και οι φορείς του μεταφυσικού, έχουν το ρόλο γκουρού στη σύγχρονη κοινωνία. Όσο πιο ανήμπορος γίνεται ο άνθρωπος, τόσο επενδύει στην εξωτερική λύση του συμβουλάτορα-life coach ή της θεϊκής παρέμβασης.
Είναι βέβαιο ότι η ψυχή (είτε την ορίζει θρησκευτικά κάποιος, είτε την αντιλαμβάνεται ως ανάλυση του Αριστοτέλη και του Φρόιντ) αποτελεί κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι αθέατο αλλά υπαρκτό πεδίο. Αυτό δεν σημαίνει, ότι η ψυχή του καθενός, αποδέχεται κατ’ ανάγκην την ερμηνεία που θέλει κάποιος άλλος.
Ένας άνθρωπος που είναι στωικός, λιγομίλητος και εκφράζεται σπάνια για θέματα που δεν θεωρεί σημαντικά, δεν σημαίνει ότι του έλλειψε η μητρική αγάπη επειδή αυτή την ερμηνεία δίνει η κυρία Τζούλη Χαμομιλάκη-ψυχολόγος-life coach-ειδική αναλύτρια συμπεριφορών. Από την άλλη μεριά, ένας φλύαρος και επιπόλαιος άνθρωπος, δεν μπορεί να θεωρεί ότι αυτό είναι το σωστό επειδή του είπε η κυρία Χαμομιλάκη «να είσαι ο εαυτός σου».
Οι ζωή μας και οι παρέες μας, έχουν γεμίσει με ανόητες κοινοτοπίες, μαρτυρίες έμμισθης σχέσης με κάποιος ψυχοερμηνευτή. «Πάρε το χώρο σου», «μην αφήνεις να σε παραβιάζει», «διώξε τους τοξικούς ανθρώπους από γύρω σου» και άλλες τέτοιες μπαρούφες επιστρατεύονται για να αναπληρώσουν το προσωπικό κενό.
Συνήθως όμως το κενό αυτό έχει έναν και μοναδικό λόγο: ο άνθρωπος εκπαιδεύεται να θεωρεί τα καθημερινά προβλήματα της ζωής ως παθογένεια και να αναζητά την αόριστη και συνεχή ευχαρίστηση ως πιστοποίηση της ευτυχίας. Για να επιτευχθεί αυτό, κατά τους γκουρού της ανοησίας, πρέπει να αφαιρέσει τις κακές και επιζήμιες συμπεριφορές , και να δώσει βάση στον εαυτό του. Το ιδεατό περιβάλλον της ευτυχίας, δεν έχει φωνές, συγκρούσεις, αντιπαραθέσεις και πόνο. Δηλαδή το ιδεατό περιβάλλον είναι ενός νεκροταφείου. Αν όμως μιλάμε για ζωή και όχι για θάνατο, τότε μιλάμε για κάθε έκφρασή της, μέσα από την οποία οι άνθρωποι μαθαίνουν και βελτιώνονται.
Όσοι τυγχάνει να έχουν δει τις λεγόμενες «ομάδες γονέων» που δημιουργούνται στο viber για ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων για τα παιδιά στο σχολείο καταλαβαίνουν τι εννοώ. Μανάδες και πατεράδες, παρεμβαίνουν καθημερινά στη ζωή του σχολείου για να χαρακτηρίσουν τον δάσκαλο ή τον συμμαθητή του παιδιού τους γι αυτό που έκανε. Οι καθημερινές παιδικές αντεγκλήσεις που είναι φυσικό αποτέλεσμα της έκφρασης των συναισθημάτων των παιδιών, βαφτίζονται με μεγάλη ευκολία παρενόχληση και μπούλινγκ και ζητούνται εξηγήσεις από τους δασκάλους και τους γονείς. Το παιδί πρίγκηπας και πριγκίπισσα, γίνεται το επίκεντρο της οικογένειας, που στην πραγματικότητα προσπαθεί να γεφυρώσει τα δικά της κενά.
Και ενώ υπάρχει παντού η ανακάλυψη του κακού και της κακής συμπεριφοράς που πρέπει να εξαληφθούν με κάποιο ψυχολογικό τρισάγιο, την ίδια ώρα το καλό και η αγάπη, εμφανίζονται σαν σκηνές από το Μπόλιγουντ. Αγάπη είναι οι δηλώσεις για την αγάπη και όχι η ουσία της αγάπης, που σε κάθε περίπτωση απαιτούν μια συμβατότητα με πρωταγωνιστές ταινιών. Το μοντέλο της αγάπης που εμπεριέχει την ευθύνη και το νοιάξιμο, εκφυλίζεται σε ένα life style από το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να απουσιάζει ο κόπος και ο πόνος.
Οι άνθρωποι που μεγαλώνουν σε γυάλα όμως, θεωρώντας ότι αυτή είναι η ζωή, όταν η γυάλα τους βρεθεί σε πραγματικό περιβάλλον θα σπάσει και θα τραυματίσει και τους ίδιους και τους άλλους γύρω του.
Όλο και περισσότερο, δημιουργείται η πεποίθηση, ότι η πραγματική ζωή με τα πραγματικά προβλήματα, δεν είναι ένας ο επίπονος δρόμος που πρέπει να μάθουμε να περπατάμε, αλλά μια αρρώστια που πρέπει να αποφύγουμε. Οι αντιθέσεις και οι δυσκολίες είναι λόγος ύπαρξης των πραγμάτων. Μαζί και της δικής μας ύπαρξης.
Στη ζωή δεν υπάρχει άκοπα, αβίαστα και αβάδιστα. Είναι εύκολο να εμφανίζεις τον κόσμο γύρω σου εχθρικό και τον εαυτό σου θύμα. Έχουμε κατασκευάσει έναν κόσμο με θύτες γονείς, εραστές, συνανθρώπους, συναδέλφους , δασκάλους. Ένα κόσμο που οι άλλοι φταίνε και εμείς είμαστε το θύμα. Η κοινωνική τάση μάλιστα είναι το θύμα να ηρωοποιείται. Παλιά κάναμε ήρωες αυτούς που πρόσφεραν με αυταπάρνηση και ηθική επιμονή, σήμερα αποκαλούνται ήρωες όσοι υπήρξαν θύματα χωρίς καν να το επιλέξουν. Αρκεί να δηλώσεις θύμα κάποιου άλλου για να γίνεις ήρωας των ημερών.
Όχι, θύμα είναι αυτός που τον πάτησε το αυτοκίνητο, έμεινε χωρίς δουλειά, αρρώστησε. Οι υπόλοιποι είμαστε πρωταγωνιστές μιας ζωή με πλοκή και απαιτήσεις και πρέπει να ανταπεξέλθουμε.
ΥΓ1: Για να προλάβω αυτούς που θα επιχειρήσουν να πουν ότι παραβλέπω τον ρόλο των ψυχολόγων , να πω ότι οι ψυχολόγοι είναι χρήσιμοι όταν είναι ψυχολόγοι και όχι καφετζούδες , ορίζουν δηλαδή τη μοίρα και το ριζικό με ένα 100ευρω. Το «εσύ ποιον ψυχολόγο έχεις» που λέγεται σαν να έχουμε όλοι υποχρέωση στον ψυχολόγο λες και κάνουμε το στρατιωτικό μας, το θεωρώ κοινωνικό εκφυλισμό.
ΥΓ2: Αφορμή για το άρθρο ήταν μια συζήτηση που έκανα με την 10χρονη κόρη μου, η οποία μετά από αντιπαράθεση στην παρέα της θεώρησε το θέμα «εκτός ορίων και μάλιστα στα όρια λεκτικής βίας». Και ναι μεν χάρηκα με την κόρη μου και την ευχέρεια λόγου και χρήσης των όρων, ανησυχώ όμως μήπως κατασκευάζουμε όρους αντί για ζωή.
Διαβάστε επίσης:
Νέα φωτιά στη Λέσβο: Κοντά στο Μοναστήρι του Αγίου Ιγνατίου – Καίει αγροτοδασική έκταση
Ηράκλειο: Εργάτης έπεσε από ύψος 3 μέτρων – Απεγκλωβίστηκε από την 3η ΜΑΚ