Είμαστε φτιαγμένοι από αστρόσκονη

Μόλις κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του Γκουίντο Τονέλι με θέμα την ύλη.

Πριν από οκτώ μήνες είχε επισκεφτεί την Αθήνα ο Γκουίντο Τονέλι, φυσικός στο CERN και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, ένας από τους σημαντικότερους επιστήμονες της εποχής μας.

Οι εκδόσεις Διόπτρα τότε είχαν προσκαλέσει μια μικρή ομάδα δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών και φοιτητών στο Αστεροσκοπείο Αθηνών για να παρακολουθήσουμε την ομιλία του. Συναντήσαμε τον πολυβραβευμένο Ιταλό καθηγητή, έναν από τους πατέρες της ανακάλυψης του Μποζονίου Χιγκς, στην αίθουσα του τηλεσκοπίου Δωρίδη, όπου μας μίλησε για τους νόμους του σύμπαντος.

Αυτό που σημειώσαμε τότε όσοι παραβρεθήκαμε εκεί ήταν η μεγάλη αγάπη με την οποία ο Τονέλι μιλούσε για το αντικείμενό του, ο ενθουσιασμός με τον οποίο απαντούσε στις ερωτήσεις που του τέθηκαν καθώς και η ευρυμάθειά του που φανερώθηκε μέσα από τις πολλαπλές αναφορές του στις τέχνες, στη λογοτεχνία, τη μυθολογία, την ιστορία και τη φιλοσοφία. Και όλα αυτά με έναν λόγο βιωμένο και καθόλου ξύλινο παρότι το θέμα δεν είναι και το ευκολότερο του κόσμου. Στην ουσία διαπιστώσαμε ότι ο Τονέλι μιλάει όπως γράφει. Και ότι μέσα από την αφήγησή του και τα γραπτά του έχει στόχο την επικοινωνία και τη διάχυση της γνώσης. Σπουδαίο, ειδικά όταν προέρχεται από έναν επιστήμονα της κλάσης του.

«Όλα αυτά με τα οποία ασχολείται σήμερα η επιστήμη δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ανθρώπινη επιθυμία να σπρώξουμε τα πιο λαμπρά μυαλά νέων ανθρώπων στις πιο σκοτεινές γωνιές με την ελπίδα ότι θα αντιληφθούν όσα βλέπουν με τρόπους που δεν γνωρίζουμε μέχρι σήμερα» είπε μεταξύ άλλων.

Ανακάλεσα τη μνήμη της επίσκεψής του, με αφορμή την έκδοση του τρίτου βιβλίου του στα ελληνικά με τίτλο «Ύλη. Η υπέροχη ψευδαίσθηση». Θέμα του είναι η ύλη από την οποία είμαστε φτιαγμένοι. «Ο λατινικός όρος για την ύλη, materia, περιέχει τη λέξη mater, μητέρα, που φαίνεται να υποδηλώνει τον ρόλο της ως αρχέγονου στοιχείου στην προέλευση των πάντων» αναφέρει ο Τονέλι.

«Όταν κάποιος σκέφτεται την ύλη, εννοεί κυρίως την ανόργανη ύλη, φαντάζεται δηλαδή κάτι αδρανές και μάλλον άγονο. Πέφτει στην παγίδα να θεωρήσει την ύλη κάτι διαφορετικό από αυτό που είμαστε εμείς οι άνθρωποι, οι οποίοι εντούτοις διαθέτουμε αρκετή αλαζονεία ώστε να πιστεύουμε πως αποτελούμαστε από μια ουσία που δεν έχει καμία σχέση με τη συνηθισμένη ύλη. Φαίνεται σχεδόν σαν το ζήτημα της ύλης να μην μας αφορά άμεσα, σαν να είμαστε φτιαγμένοι από κάποια άλλη, πολύ πιο ευγενική ουσία, τη λεγόμενη έμψυχη ύλη» γράφει.

Ο Τονέλι εξετάζει το θέμα της ύλης σε ένα ευρύ ιστορικό φάσμα. Ανατρέχει στη σκέψη του Επίκουρου και του Λουκρήτιου καθώς και άλλων διανοητών αρχαίων και σύγχρονων, εξηγεί πως ακόμη και το κενό είναι υλική κατάσταση, παρουσιάζει σε αντίστιξη τις μεγάλες υλικές δομές (ποτάμια, βουνά) και τις πιο εφήμερες μορφές ύλης. Παραθέτει τα μυστήρια του Μποζονίου Χιγκς, δίνει στοιχεία για τον τρόπο που γεννιούνται και σβήνουν τα αστέρια, αναφέρεται στις παρατηρήσεις των επιστημόνων πάνω στη σκοτεινή ύλη αλλά και στον τρόπο που προσλαμβάνουμε την ύλη μέσω των αισθήσεών μας.

Το βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε έρχεται να προστεθεί σε δύο τίτλους που από καιρό έχουν βρει το κοινό τους. Η «Γένεση – Η μεγάλη ιστορία της προέλευσης του κόσμου» είναι ένα ταξίδι στον χωροχρόνο που ξεκινά από τη Μεγάλη Εκρηξη (Big Bang) και φτάνει έως την εμφάνιση των αστεριών, των γαλαξιών και του ανθρώπου.

Στον «Χρόνο» ο Τονέλι επιχειρεί να «βιογραφήσει» επιστημονικά τον χρόνο που όπως εξηγεί δεν είναι μια αφηρημένη έννοια αλλά καταλαμβάνει το σύμπαν, μεταλλάσσεται, δονείται και ταλαντώνεται.