Εκθέματα που αφυπνίζουν, συγκινούν, τρομάζουν, οργίζουν στην έκθεση του ΕΜΣΤ με τίτλο «Why Look at Animals? Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή».
Ποια είναι η σχέση μας με τα ζώα σήμερα; Πώς και γιατί έχουν τα ζώα περιθωριοποιηθεί στη σύγχρονη εποχή; Μπορούμε να συζητάμε για την κλιματική δικαιοσύνη και την προστασία του περιβάλλοντος και να παραλείπουμε τη μη ανθρώπινη ζωή από αυτήν τη συζήτηση;
Το μη αναμενόμενο, εντυπωσιακό και ευθέως πολιτικό εκθεσιακό γεγονός που εγκαινιάστηκε στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) στις 15 Μαΐου περιλαμβάνει πάνω από 200 έργα σε όλους τους ορόφους του μουσείου, τα οποία υπογράφουν 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες (Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Αμερική). Εκθέματα που ενημερώνουν, συγκινούν, αφυπνίζουν, τρομάζουν, οργίζουν – το καθένα μια σημαντική καλλιτεχνική κατάθεση που μιλάει με διαφορετικό τρόπο και εκφραστικό μέσο για τα δικαιώματα των ζώων, για την ανάγκη αναγνώρισης και υπεράσπισης της ζωής τους, για τη βία και τις αδικίες που έχουν υποστεί ιστορικά στα χέρια των ανθρώπων.
Η έκθεση του ΕΜΣΤ, σε επιμέλεια της καλλιτεχνικής διευθύντριας του μουσείου Κατερίνας Γρέγου, είναι ένα προσωπικό όραμά της που πήρε δέκα χρόνια έρευνας, προετοιμασίας και πίστης μέχρι να υλοποιηθεί. Σκοπός της έκθεσης, η οποία είναι η πρώτη σε τέτοιο μέγεθος που υλοποιείται διεθνώς με θέμα την ευημερία των ζώων, είναι να ανοίξει έναν σοβαρό διάλογο γύρω από τις συνθήκες ζωής και εκτροφής των ζώων, την κατάσταση της άγριας ζωής και τη σύνδεση των δικαιωμάτων της μη ανθρώπινης ζωής με την προστασία του περιβάλλοντος. Φλέγοντα θέματα που ζητούν επειγόντως λύσεις.
Δεν αρκεί η αγάπη για τα οικόσιτα
Χωρίς κανένα διδακτισμό, τα πολυάριθμα έργα ανοίγουν δρόμους, διευρύνουν τη συνείδηση του παρατηρητή και γίνονται μικροί φάροι σε έναν κόσμο που οφείλει να διαφοροποιηθεί και να αλλάξει αν θέλει να σωθεί. Όπως επεσήμανε η Κ. Γρέγου, «δεν αρκεί να αγαπάμε τα σκυλιά και τα γατιά μας και να τους φερόμαστε όπως τους αξίζει, καθώς τα οικόσιτα ζώα αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό στην παγκόσμια πανίδα που απειλείται υποφέροντας».
Στον οδηγό της έκθεσης (ο κατάλογος θα είναι έτοιμος σύντομα) η Κ. Γρέγου επέλεξε ως προμετωπίδα του επιμελητικού σημειώματός της την εξής φράση: «Αν τα ζώα πίστευαν στον Θεό, ο Διάβολος θα είχε τη μορφή του ανθρώπου» της διακεκριμένης Βρετανίδας καλλιτέχνιδας και ακτιβίστριας υπέρ των ζώων Σου Κόου, η οποία συμμετέχει στην έκθεση και αναφέρεται στη «γενοκτονία των πράων» για να περιγράψει εύγλωττα την αδικία του σφαγείου και τη σκλαβιά των ζώων από τον άνθρωπο με τη σφραγίδα του νόμου. Πηγή έμπνευσης για την έκθεση είναι επίσης το δημοσιευμένο το 1980 βιβλίο του Τζον Μπέργκερ, ο οποίος έχει εντοπίσει τους τρόπους με τους οποίους τα ζώα έχουν περιθωριοποιηθεί στις ανθρώπινες κοινωνίες της σύγχρονης εποχής.
Όπως μας είπε η Κ. Γρέγου στην αρχή της σχεδόν τρίωρης ξενάγησης των δημοσιογράφων την παραμονή των εγκαινίων –παρουσία πολλών Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που συμμετέχουν με έργα τους– η έκθεση δεν καταπιάνεται μόνο με τα δικαιώματα των ζώων αλλά και με τα ζητήματα της συναισθηματικής νοημοσύνης και της προσωπικότητάς τους.
«Το εγχείρημα είναι σύνθετο και το περιεχόμενό του όχι γνώριμο, καθώς δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε εκθέσεις που δεν απεικονίζουν απλώς τα ζώα ως αξεσουάρ του ανθρώπου αλλά την ίδια τους την οντότητα» επισήμανε η Κ. Γρέγου. Παρ’ όλα αυτά, ο τρόπος που είναι δομημένη η έκθεση και η αφηγηματική ροή της βάζουν τον θεατή στον κόσμο και στο πνεύμα της ήδη από την αφετηρία της στον όροφο -1 του μουσείου.
Εργα που αλλάζουν το βλέμμα
Τα αλληλένδετα φαινόμενα της αποικιοκρατίας, της εκβιομηχάνισης και της τεχνολογικής προόδου μέχρι τη σημερινή εποχή (όσο ανεβαίνουμε στους ορόφους), η άδικη και βίαιη εκμετάλλευση των ζώων και τα σπαρακτικά πειράματα πάνω στο σώμα τους παρουσιάζονται άλλοτε με τρόπο άμεσο και ευθύβολο και άλλοτε ποιητικό, με ενσυναίσθηση αλλά και χιούμορ, και αλλάζουν το βλέμμα ακόμα και των πιο ευαισθητοποιημένων θεατών. Γιατί η αλληλουχία των εικόνων σού δείχνει έναν νέο τρόπο να βλέπεις ακόμα κι αυτά που ήξερες από την αρχή ή φανταζόσουν καθορίζοντας το πλαίσιο με νέα εργαλεία.
Τα εκθέματα που ξεχωρίζουν
Ο πιανίστας που παίζει πιάνο με πουλιά στη θέση των θεατών (φωτογραφία) της Ανίκα Καρς, τα γύψινα εκμαγεία των χεριών του καλλιτέχνη (Μάρκους Κόουτς) που σχηματίζουν στον τοίχο σκιές εξαφανισμένων ζώων είναι μερικά από τα εκθέματα που ξεχωρίζουν. Από κοντά και η φανταστική στάση του τραμ στις Βρυξέλλες της Ελιζαμπέτα Μπενάσι (φτιαγμένη από εκμαγεία οστών άγριων ζώων της Αφρικής), τρόπαια και κυνηγητικές σκηνές, κλουβιά τσίρκων, ονόματα των εξαφανισμένων ζωικών ειδών πάνω τον παγκόσμιο χάρτη, αλλά και η σοκαριστική ματιά στα ενδότερα της βιομηχανικής εκτροφής γουρουνιών στην επαρχία Χουμπέι της Κίνας από την Ανγκ Σιου Τσινγκ. Επίσης, έργα του κορυφαίου Ελληνα γλύπτη ζώων Ευριπίδη Βαβούρη και οι κοραλλογραφίες του Αιγαίου του Ντέιβιντ Μπρουκς.
INF0
Έως 6 Φεβρουαρίου 2026. Το ΕΜΣΤ είναι ένα από τα λίγα μουσεία στον κόσμο που επιτρέπουν την είσοδο στα κατοικίδια ζώα
