Στη θέση της βάζουν οι συνδικαλιστές στο υπουργείο Πολιτισμού την υπουργό Λίνα Μενδώνη, η οποία δήλωσε αναρμόδια για την τύχη των κινηματογραφικών αιθουσών στο κέντρο της Αθήνας που γίνονται βορά των αδυσώπητων νόμων της αγοράς και της «ανάπτυξης». Η Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση στο ΥΠΠΟ θυμίζει στη Λίνα Μενδώνη ότι εκτός από το τσιμέντωμα της Ακρόπολης έχει ενεργό ρόλο και στο «τσιμέντωμα» των αιθουσών Ιντεάλ, Άστορ και Ίριδα μέσω της τουριστικής «αξιοποίησής» του και ότι είναι στρεψοδικία να κάνει την τύχη τους μπαλάκι στο υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας και στον Κώστα Σκρέκα που εποπτεύει την καρτελοποίηση στην ενέργεια.
Οι συνδικαλιστές θυμίζουν στη Λίνα Μενδώνη ότι ο αρχαιολογικός νόμος που τώρα επικαλείται έχει αποτελέσει τη βάση να διασωθεί το θέατρο Ολύμπια (επί μακρόν στέγη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μέχρι να μεταφερθεί στο Φάληρο και στο ΚΠΙΣΝ και τώρα υπό την αιγίδα του δήμου Αθηναίων), το θέατρο Μετροπόλιταν στη λεωφόρο Αλεξάνδρας όταν άλλα στον ίδιο οδικό άξονα έπεφταν στον βωμό της σουπερμαρκετοποίησης αλλά και ο κινηματογράφος Αλκυονίς στην περιοχή της Βικτώριας.
Φυσικά πριν από όλα αυτά, πολλά θερινά σινεμά είχαν διασωθεί από το ίδιο το υπουργείο Πολιτισμού. Τότε υπήρχε βούληση, τώρα φαίνεται να επικρατεί υποταγή στα κελεύσματα της αόρατης χειρός της αγοράς.
Ολόκληρη η ανακοίνωση της Ενωτικής Αγωνιστικής Κίνησης στο ΥΠΠΟ με τίτλο «Αλήθεια κ. Μενδώνη είναι αναρμόδιο το Υπουργείο Πολιτισμού για τους κινηματογράφους της Αθήνας;» με τη νομική τεκμηρίωση έχει ως εξής:
Την ώρα που έχει ξεσηκωθεί θύελλα αντιδράσεων για το κλείσιμο των κινηματογράφων ΙΝΤΕΑΛ, ΑΣΤΟΡ και ΙΡΙΔΑ εν μέσω μετατροπής του κέντρου της Αθήνας σε μια τουριστική βιτρίνα, η Υπουργός Πολιτισμού δήλωσε… αναρμόδια για την προστασία των κινηματογράφων και πέταξε το μπαλάκι στον Υπουργό Περιβάλλοντος! Καμία έκπληξη, βέβαια, η ίδια Υπουργός -που έχει μετατρέψει το Υπουργείο Πολιτισμού σε παράρτημα του Υπουργείου του Άδωνι Γεωργιάδη, δήλωνε επίσης αναρμόδια για τη στήριξη των καλλιτεχνών εν μέσω πανδημίας και πέταγε το μπαλάκι (τότε) στο Υπουργείο Εργασίας!
Επειδή όμως επικαλείται και τον Αρχαιολογικό Νόμο, καλό θα ήταν να θυμίσουμε ότι με τις ίδιες διατάξεις έχουν κηρυχτεί από το ΥΠΠΟΑ:
-Το 2003 το θέατρο «Ολύμπια» ως συγκρότημα με διατηρητέα χρήση ως λυρικό θέατρο, «διότι λειτούργησε για περίπου 100 χρόνια (50 με τη σημερινή μορφή του, το 2003) ως χώρος αφιερωμένος στο Λυρικό Θέατρο και ως τέτοιος παγιώθηκε στη συνείδηση της κοινωνίας, αποτελώντας αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης πολιτισμικής ιστορίας του τόπου»,
-Το 2005 το θέατρο ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ στη Λ. Αλεξάνδρας ως «μνημείο αμιγούς θεατρικής χρήσης, διότι αποτελεί χαρακτηριστικό και τοπικό δείγμα ανοικτού θεάτρου της τελευταίας εξηκονταετίας. Στο Θέατρο αυτό στεγάστηκε η Εθνική Λυρική Σκηνή το 1948 και αποτέλεσε το χώρο πρώτης παρουσίας μεγάλης σειράς καλλιτεχνικών δημιουργιών, σημαντικών και αποκλειστικά Ελλήνων θεατρικών συγγραφέων και μουσικοσυνθετών και έχει συνδεθεί με σημαντικές στιγμές της μεταπολεμικής θεατρικής ζωής στην Αθήνα. Το ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ θα πρέπει να μην απολέσει τη λειτουργία του ως ανοικτού θεατρικού χώρου».
-Το 2019 ο κινηματογράφος «Αλκυονίς» ως νεότερο μνημείο, ως χώρος ιδιαίτερα αξιόλογος για την παραγωγή και διάδοση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, άμεσα συνδεδεμένος με τη συλλογική μνήμη και την υψηλή πολιτιστική παραγωγή, αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης πολιτισμικής ιστορίας του τόπου, καθώς και η κύρια χρήση του ως κινηματογράφου με την ονομασία «Αλκυονίς» επιτρεπομένων και συναφών πολιτιστικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων (θέατρο, μουσική, χορός, διαλέξεις, συνέδρια κ.λπ.).
Για να μην πάμε και πιο πίσω, στο πώς διατηρήθηκαν τα θερινά σινεμά και δεν κατέληξαν όλα πάρκιγκ ή εστιατόρια!
Την Κυριακή 2 Απριλίου καλούμαστε να υπερασπιστούμε τα σινεμά της Αθήνας
Για την ιστορία και τη νομοθεσία παραθέτουμε το Υπόμνημα που είχαν καταθέσει άνθρωποι του πολιτισμού για την Αλκυονίδα, που οδήγησε στην με Υπουργική Απόγφαση ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ 85667/9386/716 (ΦΕΚ Δ’ 311/11.06.2019), «Χαρακτηρισμός ως μνημείου του κινηματογράφου «Αλκυονίς» επί της οδού Ιουλιανού 42 στην Αθήνα, φερόμενης ιδιοκτησίας «Κ. Σιδέρης και ΣΙΑ Ε.Ε.», σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3028/2002.»
Υπόμνημα
Προς την Υπουργό Πολιτισμού & Αθλητισμού
κ. Μυρσίνη Ζορμπά
προς τον Διευθυντή της Υπηρεσίας Προστασίας Νεωτέρων Μνημείων
κ. Αλέξανδρο Ξενάκη
ΑΙΤΗΣΗ ΤΩΝ:
Βασίλη Βαφέα, σκηνοθέτη, σεναριογράφου & παραγωγού
Νάντιας Βαλαβάνη, συγγραφέα & οικονομολόγου
Κάτιας Γέρου, ηθοποιού
Γιώργου Κακούρου, Εκπροσώπου του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Κίνησης Κατοίκων 6ου Δημοτικού Διαμερίσματος Δήμου Αθηναίων
Βελισσάριου Κοσσυβάκη, Καλλιτεχνικού Διευθυντή του cine ΑΛΚΥΟΝΙΣ
Κυριάκου Κατζουράκη, εικαστικού & σκηνοθέτη
Avtandil Mikaberidze, Προέδρου Γεωργιανού Πολιτιστικού Κέντρου «Ο Καύκασος» & Αντιπροέδρου του Forum Μεταναστών
Μάνιας Παπαδημητρίου, ηθοποιού & σκηνοθέτριας
Γιώργου Παπαπέτρου, μέλους Σύνδεσμου Φυλακισθέντων & Εξορισθέντων Αντίστασης ‘67 – ‘74
Παναγιώτη Σασλίδη, Προέδρου ΕΡΜΕΙΑ
Βαγγέλη Φάμπα, μουσικού & παραγωγού, πρ. Αντιπροέδρου ΕΜΣΕ, μέλους Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου & Ένωσης Ελληνικού Ντοκιμαντέρ
Για τον χαρακτηρισμό της κινηματογραφικής αίθουσας «Αλκυονίς» ως κινηματογραφικής αίθουσας τέχνης
(χαρακτηρισμός λειτουργίας και χρήσεων)
Σύντομο Ιστορικό
Ο κινηματογράφος Αλκυονίς λειτουργεί από το 1968 στο ισόγειο πολυκατοικίας που βρίσκεται επί της οδού Ιουλιανού αρ. 42, πλησίον της πλατείας Βικτωρίας. Σχεδιάστηκε από τον πολιτικό μηχανικό Ευάγγελο Σιδέρη και αποδόθηκε εξαρχής η χρήση του ως «αίθουσας προβολής». Στο team της διεύθυνσης του ήταν ο οικονομολόγος Μίμης Μανωλάκος και ο κριτικός κινηματογράφου της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη» Χρίστος Χριστοδούλου. Λειτούργησε αδιάκοπα έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως ανεξάρτητο κέντρο κινηματογραφικής δημιουργίας και κοινωνικός χώρος και επανιδρύθηκε πανηγυρικά με τον ίδιο χαρακτήρα το έτος 2014. Κατά το μεσοδιάστημα, ο χώρος δεν απώλεσε την πολιτιστική και καλλιτεχνική του χρήση, καθώς λειτούργησε ως θεατρική σκηνή του Γιώργου Μεσάλα. Φέτος συμπληρώνει 50 χρόνια από την ίδρυσή του.
Ωστόσο, κινδυνεύει εκ νέου η παύση της λειτουργίας του εξαιτίας σχεδίων πώλησης του ακινήτουπροκειμένου να λειτουργεί πλέον ως σούπερ μάρκετ.
Μια τέτοια προοπτική θα τερμάτιζε ανεπανόρθωτα τη λειτουργία του ιστορικού κινηματογράφου και θα επέφερε πλήγμα στην τέχνη και τον πολιτισμό, στη διάσωση της νεώτερης ιστορικής μνήμης, καθώς και στην ίδια την πολύπαθη περιοχή του «υποβαθμισμένου» Έκτου Διαμερίσματος του Δήμου Αθηναίων, αλλά και ευρύτερα στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας.
Ο ρόλος της κινηματογραφικής αίθουσας «Αλκυονίς» συνδέεται διαχρονικά τόσο με τη διάδοση της υψηλής κινηματογραφικής τέχνης και την ελεύθερη γραφή των δημιουργών, όσο και με την ιστορία του αντιδικτατορικού κινήματος, καθώς ιδρύθηκε μέσα στην επταετία σε μια κομβική,κρίσιμης σημασίας τοποθεσία.
Η «Αλκυονίς» οδηγήθηκε από την αρχή στην προβολή προγράμματος ταινιών καλλιτεχνικού περιεχομένου. Οι ευρωπαϊκές ταινίες των μεγάλων δημιουργών κυριάρχησαν στα δύο πρώτα χρόνια λειτουργίας της: Μπέργκμαν, Αντονιόνι, Γκοντάρ, Φελλίνι, Τρυφό, Ρόζι, Παζολίνι, Ντράγερ, Βισκόντι κ.α. Η «Αλκυονίς», όμως, αποφασίζει να μην προβάλλει μόνο ταινίες από τα τότε γνωστά γραφεία εισαγωγής και διανομής ταινιών, αλλά να εισάγει και η ίδια ταινίες, που θα προορίζονταν για αποκλειστική προβολή στην αίθουσα της. Έτσι, το νεότερο αθηναϊκό κοινό γνωρίζει τον Αϊζεστάιν από τις ταινίες «Ιβάν ο Τρομερός», «Αλέξανδρος Νιέφσκι», που προβάλλονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τον Μίκλος Γιάντσο από τις ταινίες «Νικημένοι», «Ο ήχος της σιωπής», τον Ναγκίσα Οσίμα από την «Τελετή» και άλλους σπουδαίους σκηνοθέτες, άγνωστους ωστόσο στο κοινό της πρωτεύουσας και της χώρας μας. Σ’ αυτή την πρώτη περίοδο, δεν απουσιάζουν και οι κλασικοί του αμερικανικού κινηματογράφου. Σχετικά αφιερώματα γίνονται στο γουέστερν, στον Ελία Καζάν, στο φιλμ νουάρ.
Διακριτή, ωστόσο, ήταν και η παρουσία του ελληνικού κινηματογράφου, που από αυτή την εποχή αρχίζει να εμφανίζει έργο ανάλογο μ’ αυτό του καλλιτεχνικού ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Το 1971 καταγράφεται μία μεγάλη επιτυχία στην αίθουσα: Κατ’ αποκλειστικότητα προβάλλεται η «Αναπαράσταση» του Θ. Αγγελόπουλου, που αγγίζει τα 11.000 εισιτήρια μόνο την πρώτη εβδομάδα προβολής της. Ανάλογο αριθμό πέτυχαν το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» του Παζολίνι και ο «Ιβάν ο Τρομερός» του Αϊζενστάιν. Από την περίοδο αυτή και μέχρι την πτώση της δικτατορίας το 1974, γεγονότα αποτέλεσαν οι προβολές ελληνικών ταινιών με αντισυμβατική γραφή και περιεχόμενο ως σχεδόν πολιτική πράξη απέναντι στη δικτατορία: «Κρανίου Τόπος» του Αριστόπουλου, «Μέρες του ‘36» του Αγγελόπουλου, «Άσπρο Μαύρο» των Ρεντζή και Ζερβού που πυροδότησαν έντονα αντιδικτατορικό κλίμα εντός και εκτός της αίθουσας, στην Ιουλιανού και στους γύρω δρόμους. Κορύφωση αποτέλεσε η προβολή της – δύο φορές κομμένης από τη λογοκρισία – ταινίας «Ο Βαρθολομαίος» του Μανούσου Μανουσάκη (χαμένης σήμερα), η οποία είχε τελικά πάρει άδεια προβολής για μία μόνο αίθουσα, την «Αλκυονίδα». Ο χώρος του κινηματογράφου ξεχείλισε από κόσμο, όπως και όλη η Ιουλιανού, όπου το τραγούδι του Γιάννη Μαρκόπουλου «Μπήκαν στην πόλη οι εχθροί», το οποίο αποτελούσε μουσικό θέμα της ταινίας, δονούσε κτήριο και γύρω δρόμους. Γι’ αυτό και δεν αποτελεί υπερβολή ο χαρακτηρισμός της «Αλκυονίδας» ως ένα από τα βασικά «στέκια» του φοιτητικού αλλά και του ευρύτερου νεολαιίστικου αντιδικτατορικού κινήματος, καθώς στέγασε φοιτητές και μέλη των Τοπικών Σπουδαστικών Συλλόγων αλλά και της Ελληνοευρωπαϊκής Κίνησης Νέων.
Μετά τη δικτατορία εισήγαγε τον άγνωστο λίγο-πολύ στην Ελλάδα κινηματογράφο του Μεξικού, της Πορτογαλίας, της Βουλγαρίας, της Τσεχίας, της Πολωνίας, της Αργεντινής και της Κούβας, αλλά και τη βεντάλια των αριστουργημάτων του Σοβιετικού Κινηματογράφου (Πουντόβκιν, Βερτώφ, Ντοβζένκο, Κόζιντσεφ, Ρομ, Ντονσκόι). Αξέχαστο, μεταξύ πολλών άλλων αφιερωμάτων, έχει μείνει το αφιέρωμα στον Φασμπίντερ. Επί χρόνια τις Κυριακές γινόταν Αναλόγιο του νέου Ελληνικού Κινηματογράφου. Ο Διαμαντής Λεβεντάκος, ο Βασίλης Ραφαηλίδης, οΓιάννης Σολδάτος, ο Νίκος Κούνδουρος, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Ζήνος Παναγιωτίδης, ο Γιώργος Βέλτσος, ο Ανδρέας Τύρος, ο Ν.Φ.Μικελίδης και αρκετοί άλλοι συγκαταλέγονται ανάμεσα σ’ αυτούς που πρότειναν ταινίες για προβολή και συμμετείχαν στη συζήτηση που ακολουθούσε την προβολή τους.
Η σημερινή κατάσταση
Η αναβίωση του ιστορικού κινηματογράφου τέχνης Αλκυονίς το έτος 2014 έτυχε ιδιαίτερα θερμής υποδοχής από πλήθος κόσμου της τέχνης, της διανόησης, της πολιτικής και του πολιτισμού. Ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς ευχαρίστησε για την επανίδρυση: «Πολύ καλά νέα από την πατρίδα. Είναι παρήγορο που μέσα σ’ αυτούς τους μαύρους καιρούς υπάρχουν άνθρωποι που προσπαθούν να σώσουν τον πολιτισμό του τόπου. Πάνε πολλά χρόνια που φιλοξενήθηκα στην Αλκυονίδα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον αγαπητό μου εν ζωή, μα και τώρα, Βασίλη Ραφαηλίδη. Θα σας επισκεφθώ μόλις έρθω στην Ελλάδα. Σας ευχαριστώ». Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι χαρακτηρίσθηκε ως «η πιο σημαντική κινηματογραφική αίθουσα της Αθήνας» (Παντελής Βούλγαρης).
Η επαναλειτουργία της αίθουσας δεν διέψευσε τις υψηλές προσδοκίες τόσο ως προς την ποιότητα του παραγόμενου καλλιτεχνικού αποτελέσματος, όσο και ως προς τον κοινωνικό ρόλο που εξακολουθεί να διαδραματίζει: Προβολές υψηλής καλλιτεχνικής αξίας κινηματογραφικών ταινιών του παγκόσμιου κινηματογράφου, που πουθενά αλλού δεν προβάλλονται, αναπαραγωγή ταινιών του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου που, επίσης, δεν προβάλλονται κάπου αλλού, πραγματοποίηση θεματικών αφιερωμάτων σε σπουδαίους δημιουργούς, συνεργασία με 17 πρεσβείες και προτάσεις εθνικής κινηματογραφίας, φιλοξενία και παραγωγή πρωτοπόρων θεατρικών παραστάσεων, μουσικές βραδιές και επιλεγμένες βιβλιοπαρουσιάσεις, εναλλακτικές εκδηλώσεις που καλύπτουν όλο το φάσμα των τεχνών.
Η Αλκυονίς λειτουργεί ταυτόχρονα ως κοινωνικός χώρος με την πραγματοποίηση πολλών δεκάδων εκδηλώσεων ετησίως πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος Μόνο οι 40 σύλλογοι του Forum Μεταναστών πραγματοποίησαν δεκάδες εκδηλώσεις σε καθένα απ’ τα τέσσερα τελευταία χρόνια. Αναδείχθηκε έτσι και ως τόπος συνύπαρξης και έκφρασης προσφύγων, μεταναστών και των διαφόρων κοινοτήτων της Αθήνας.
Η διάδοση της τέχνης και του πολιτισμού αντιμετωπίζεται από τον καλλιτεχνικό της διευθυντή, στο πλαίσιο της διευθύνουσας εταιρείας, ως κοινωνικό αγαθό, χωρίς μοναδικό γνώμονα το κέρδος και την εμπορική εκμετάλλευση της τέχνης και των παραγόμενων «προϊόντων» της, εφόσον αφενός ουδεμία ποιοτική έκπτωση γίνεται στο υψηλής αισθητικής πρόγραμμά της και αφετέρου ακολουθούνται κοινωνικά κριτήρια για τη διαμόρφωση της τιμής των εισιτηρίων. Οι άνεργοι παρακολουθούν δωρεάν, ενώ η παραχώρηση της αίθουσας για την πραγματοποίηση των παραπάνω εκδηλώσεων είναι πάντοτε επίσης δωρεάν.
Αυτή η πολιτική διαχείρισης της «Αλκυονίδας» προσδίδει στον κινηματογράφο χαρακτηριστικά ενός θύλακα ιδιαίτερου πολιτιστικού ενδιαφέροντος σε μια περιοχή που ταλαιπωρείται από συνεχή υποβάθμιση και απαξίωση. Η υποστήριξη κατοίκων του 6ου Δημοτικού Διαμερίσματος του Δήμου Αθηναίων για τη συνέχιση της λειτουργίας της ως κινηματογράφου είναι ενδεικτική της σχέσης της αίθουσας με την περιοχή.
Νομική Βάση και Τεκμηρίωση
Με το άρθρο 24 του Συντάγματος ο συντακτικός νομοθέτης, αναγνωρίζοντας τη σημασία της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, καθιέρωσε, για πρώτη φορά, αυξημένη προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, δηλαδή των μνημείων και λοιπών πολιτιστικών αγαθών που προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και συνθέτουν την ιστορική, καλλιτεχνική, τεχνολογική, ιστορική και εν γένει την πολιτιστική κληρονομιά.
Στη Διεθνή Σύμβαση της Γρανάδας για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ευρώπης, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 2039/1992 (Α΄ 61), ορίζεται ότι «η αρχιτεκτονική κληρονομιά» κατά την έννοια της Σύμβασης, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων ακινήτων αγαθών, τα «μνημεία», στα οποία κατατάσσεται «κάθε κατασκευή ιδιαίτερα σημαντική λόγω του ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, κοινωνικού ή τεχνικού της ενδιαφέροντος».
Από τις διατάξεις αυτές, οι οποίες κατά το άρθρο 28 του Συντάγματος έχουν υπέρτερη του νόμου τυπική ισχύ, συνάγεται ότι τα συμβαλλόμενα στην ανωτέρω Διεθνή Σύμβαση μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να λαμβάνουν θετικά μέτρα, που αποσκοπούν στην βελτίωση της ποιότητος του περιβάλλοντος τα ακίνητα μνημεία χώρου, και να απέχουν από κάθε ενέργεια που βλάπτει αμέσως ή εμμέσως το μνημείο ή το αρχιτεκτονικό σύνολο ή τον περιβάλλοντα χώρο τους (ΣτΕ 3986-3987/2011, 2338/2009 κ.ά.).
Περαιτέρω, η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος οργανώνεται και εξειδικεύεται ήδη με τις διατάξεις του ν. 3028/2002 (Α΄ 153), στις οποίες ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Άρθρο 6. 1. Στα ακίνητα μνημεία περιλαμβάνονται: α) … β) … γ) τα νεώτερα πολιτιστικά αγαθά που ανάγονται στην περίοδο των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών και χαρακτηρίζονται μνημεία λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, πολεοδομικής, κοινωνικής, εθνολογικής, λαογραφικής, τεχνικής, βιομηχανικής ή εν γένει ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους. 2. Ο χαρακτηρισμός ακινήτου μνημείου είναι δυνατόν να αφορά και κινητά που συνδέονται με ορισμένη χρήση του ακινήτου, τις χρήσεις που είναι σύμφωνες με το χαρακτήρα του ως μνημείου, καθώς και τον περιβάλλοντα χώρο ή στοιχεία αυτού».
Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, όπως συνάγεται και από την εισηγητική έκθεση του ν. 3028/2002, τα μνημεία, ως μαρτυρίες του ανθρώπινου βίου που συγκροτούν αναγκαίο παράγοντα για τη διαμόρφωση και τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και των συλλογικών ταυτοτήτων, καθώς και για τη διασφάλιση, χάριν και των επερχόμενων γενεών, της ιστορικής συνέχειας και παράδοσης, αλλά και συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής, συνιστούν ουσιώδες στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς η προστασία της οποίας αποτελεί συνταγματική υποχρέωση της Πολιτείας (άρθρο 24 παρ. 6 του Συντάγματος) και συγχρόνως, ενόψει και της αναθεωρημένης διάταξης του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος, ευθύνη και δικαίωμα του καθενός (533/2015 ΣτΕ).
Ειδικότερα, τα ακίνητα μνημεία που ανάγονται στην περίοδο των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών χαρακτηρίζονται ως μνημεία λόγω της ιδιαίτερης αξίας τους, η οποία μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, αξία ιστορική, όταν πρόκειται για ακίνητο ή χώρο που συνδέεται με την πολιτική ή κοινωνική ή οικονομική ιστορία του νεότερου ελληνικού κράτους ή ορισμένης περιοχής και η διατήρησή τους συμβάλλει στη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης. Περαιτέρω, για το χαρακτηρισμό ακινήτου ως μνημείου δεν απαιτείται να συντρέχουν όλα τα κριτήρια που μνημονεύονται στη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 1 περ. γ΄, αλλά αρκεί η συνδρομή οποιουδήποτε από τα κριτήρια αυτά.
Εξάλλου, κατά τον χαρακτηρισμό δεν εξετάζεται ούτε η έκταση των οικονομικών συνεπειών που μπορεί να προκληθούν στους ενδιαφερόμενους, ούτε η τυχόν επίδραση του χαρακτηρισμού στις νομικές σχέσεις μεταξύ ιδιωτών, αφού οι κρίσιμες διατάξεις αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή έννομου αγαθού, του οποίου η διαφύλαξη αποτελεί υποχρέωση της Διοίκησης κατά ρητή συνταγματική επιταγή (ΣτΕ 3986- 3987/2011, βλ. ΣτΕ 1871/2010, 4508/2009, 2557/2009, 3050/2004 κ.ά.).
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι χαρακτηρίζονται ως μνημεία ακίνητα που ανάγονται στην περίοδο των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών λόγω της ιδιαίτερης αξίας τους, η οποία μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, αξία ιστορική. Επίσης, παρέχεται η δυνατότητα χαρακτηρισμού και άλλων στοιχείων, όπως απόδοση μνημειακών χρήσεων και λειτουργίας του ακινήτου.
Ήδη, κατ’ εφαρμογή της παραπάνω διάταξης έχουν εκδοθεί Υπουργικές Αποφάσεις χαρακτηρισμού των χρήσεων και λειτουργίας μνημείων, καθώς και χαρακτηρισμού μνημειακών χρήσεων αυτοτελώς.
Ενδεικτικά, αναφέρουμε την υπ’ αρ. ΥΠΠΟΑ/ΔΝΣΑΚ/59237/1503/01.08.2015 (ΦΕΚ Β΄1250/6.9.2005) απόφαση του Υφυπουργού Πολιτισμού Γιώργου Γερουλάνου που χαρακτήρισε «ως μνημείο, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3028/2002, το Θερινό Θέατρο ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ στη Λ. Αλεξάνδρας 16 στην Αθήνα, φερόμενης ιδιοκτησίας του Οργανισμού Εργατικής Εστίας (Ο.Ε.Ε.), στα όρια της ιδιοκτησίας του, όπως αυτό ορίζεται στο τοπογραφικό διάγραμμα, ως μνημείο αμιγούς θεατρικής χρήσης, διότι αποτελεί χαρακτηριστικό και τοπικό δείγμα ανοικτού θεάτρου της τελευταίας εξηκονταετίας. Στο Θέατρο αυτό στεγάστηκε η Εθνική Λυρική Σκηνή το 1948 και αποτέλεσε το χώρο πρώτης παρουσίας μεγάλης σειράς καλλιτεχνικών δημιουργιών, σημαντικών και αποκλειστικά Ελλήνων θεατρικών συγγραφέων και μουσικοσυνθετών και έχει συνδεθεί με σημαντικές στιγμές της μεταπολεμικής θεατρικής ζωής στην Αθήνα. Το ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ θα πρέπει να μην απολέσει τη λειτουργία του ως ανοικτού θεατρικού χώρου».
Εξάλλου, με την υπ’ αριθμ. ΥΠΠΟ/ΔΙΝΕΣΑΚ/531/72068/15.12.2003 (ΦΕΚ Β’ 1927/2003) Απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, χαρακτηρίστηκε η χρήση του θεάτρου «Ολύμπια» (ιδιοκτησίας του Μετοχικού Ταμείου Υπαλλήλων Τραπέζης της Ελλάδος) ως συγκρότηματος με διατηρητέα χρήση, «διότι λειτούργησε για περίπου 100 χρόνια (50 με τη σημερινή μορφή του, το 2003) ως χώρος αφιερωμένος στο Λυρικό Θέατρο και ως τέτοιος παγιώθηκε στη συνείδηση της κοινωνίας, αποτελώντας αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης πολιτισμικής ιστορίας του τόπου», κατόπιν ομόφωνης γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (17/11.9.2003), την οποία είχε υιοθετήσει πλήρως ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος. Ερμηνεύοντας αυτό το ΦΕΚ, η Τράπεζα της Ελλάδος ανακοίνωσε πάραυτα ότι το «Ολύμπια» έχει διατηρητέα χρήση «λυρικού θεάτρου». Με την απόφαση αυτή το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων και ο Υπουργός Πολιτισμού φρόντισαν για την προστασία της χρήσης του Θεάτρου Ολύμπια, «που είναι αφιερωμένο και πρέπει να μείνει αφιερωμένο σε δραστηριότητες όπερας, σε δραστηριότητες λυρικού θεάτρου», λαμβάνοντας υπόψη «τη σχέση της Σκηνής με το κοινό που έχει διαμορφωθεί και η οποία είναι πάρα πολύ ισχυρή» καθώς και την «υποχρέωση του Υπουργείου Πολιτισμού να προστατεύσει όσο γίνεται περισσότερο τα ιστορικά θέατρα της Αθήνας»(Αποσπάσματα από Συνέντευξη Τύπου του Υπ. Πολιτισμού από 25.09.2003).
Η κινηματογραφική αίθουσα, στην οποία στεγάζεται από κατασκευής της ο κινηματογράφος «Αλκυονίς» κατασκευάστηκε από τον πολιτικό μηχανικό Ευάγγελο Σιδέρη, ο οποίος της απέδωσε τη χρήση «αίθουσας προβολής», όπως αποδεικνύεται από το Σχέδιο και τον Πίνακα που προσαρτάται στο υπ’ αρ. 37561 Συμβόλαιο του Συμβολαιογράφου Επαμεινώνδα Σταματόπουλου, αλλά και από την υπ’ αρ. 35897/21.06.1967 Πράξη Σύστασης Οριζοντίου Ιδιοκτησίας και Κανονισμού Πολυκατοικίας του ιδίου ως άνω Συμβολαιογράφου. Μάλιστα, ο ανωτέρω μηχανικός τύγχανε και νόμιμος εκπρόσωπος, ως μοναδικός ομόρρυθμος εταίρος της εργολήπτριας εταιρείας με την επωνυμία «Ευάγγελος Σιδέρης και Σία ΕΕ», που ανέλαβε την κατασκευή της ανεγερθησομένης πολυκατοικίας εργολαβικού ανταλλάγματος και αντιπαροχής.
Σύμφωνα με την παραπάνω Πράξη Σύστασης, η λειτουργία της αίθουσας προβολής προβλέπεται ρητά στην περιγραφή τόσο του ημιυπογείου ορόφου, όπου αναφέρεται ότι περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, είσοδο καθόδου προς την αίθουσα προβολής και τους βοηθητικούς της αίθουσας χώρους και πεζοδρόμιο «προς την αυτή αίθουσα», όσο και στην περιγραφή του ισογείου ορόφου, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την είσοδο καθόδου προς την αίθουσα προβολής καθώς και την υπό στοιχείο (α) αίθουσα προβολής, τους βοηθητικούς της αίθουσας χώρους, την υπό στοιχείο (β) αίθουσα, καθώς και την έξοδο κινδύνου προς την οδό Φυλής ανήκουσα στην αίθουσα προβολής. Η υπό στοιχεία (α) αίθουσα προβολής έχει επιφάνεια 602,50τμ. Επίσης, περιγράφεται, μεταξύ άλλων, στον μεσόροφο, είσοδος ανόδου προς την αίθουσα προβολής, τον θάλαμο προβολής και γραφεία της αίθουσας.
Περαιτέρω, στην ίδια ως άνω Πράξη, προβλέφθηκε η δεσμευτικότητα των όρων και περιορισμών της, «ου μόνον διά τους εν παρόντι συμβαλλομένους, αλλά και διά πάντας εν γένει καθολικούς και ειδικούς διαδόχους αυτών».
Λαμβανομένων υπόψη όλων των παραπάνω και ειδικότερα:
-Του γεγονότος ότι αποδόθηκε εξ αρχής η χρήση του χώρου (τμήματος ημιυπογείου, ισογείου και τμήματος μεσορόφου) ως αίθουσας προβολής από τον πολιτικό μηχανικό, χρήση που αποδέχθηκαν όλοι οι συμβαλλόμενοι στις Συμβολαιογραφικές Πράξεις ρητά κι ανεπιφύλακτα, ως όρου υποχρεωτικού και δεσμευτικού και για τους διαδόχους των συμβαλλομένων, γεγονός που συνεπάγεται ότι ο χαρακτηρισμός του ακινήτου, άλλως της χρήσης του (τμήματος ημιυπογείου, ισογείου και τμήματος μεσορόφου) ως κινηματογραφικής αίθουσας προβολής, όχι μόνο δεν επιφέρει περιορισμό της ιδιοκτησίας εν προκειμένω, αλλά συνάδει απολύτως με την αρχική και ήδη ισχύουσα χρήση του, εφόσον μάλιστα η παραπάνω Σύσταση και Κανονισμός δεν έχει μέχρι σήμερα τροποποιηθεί, αλλά είναι εν ισχύ. Μάλιστα, η απόδοση της χρήσης ήδη από το στάδιο σχεδιασμού, αποδίδει στην αίθουσα το χαρακτήρα του «αγαθού» και δη του πολιτιστικού αγαθού και ταυτόχρονα τη φύση και τον εξυπηρετούμενο σκοπό του, που δεν είναι άλλος από την διάδοση της τέχνης και του πολιτισμού, δια της κινηματογραφικής τουλάχιστον προβολής.
-Του γεγονότος ότι τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη για το χαρακτηρισμό μνημείου ή/και χρήσεων πληρούνται εν προκειμένω, καθώς πρόκειται για κινηματογράφο που διετέλεσε ιδιαιτέρως σημαντικό και κομβικό ρόλο τόσο στην παραγωγή και διάδοση πολιτισμού και πολιτιστικών αξιών στην ιστορική περίοδο των πέτρινων χρόνων, οπότε η ελευθερία της καλλιτεχνικής δημιουργικής έκφρασης είχε μπει στον γύψο όσο και στη διαμόρφωση κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης, ως κέντρου αντίστασης ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς. Επομένως, πληροί την προϋπόθεση της ιδιαίτερης κοινωνικής και εν γένει ιστορικής σημασίας.
-Του γεγονότος ότι ο κινηματογράφος αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ιστορίας του νεώτερου ελληνικού κράτους και της συγκεκριμένης περιοχής και η διατήρησή του συμβάλλει στη διαφύλαξη και διατήρηση της ιστορικής μνήμης και των συλλογικών ταυτοτήτων που διαμορφώθηκαν κατά το διάστημα της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, για τη διασφάλιση, χάριν και των επερχόμενων γενεών, της ιστορικής συνέχειας και παράδοσης.
-Της βαρύνουσας σημασίας που πρέπει να αποδοθεί στη σύνδεση του κινηματογράφου με την ιστορία του αντιδικτατορικού κινήματος ως κέντρου ανάπτυξης της πολιτικής του δραστηριότητας, ανεξαρτήτως της αρχιτεκτονικής αξίας του, εφόσον πρόκειται για έναν ιστορικό και συμβολικά φορτισμένο χώρο, όπου διαδραματίστηκαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα και αποτελεί σημείο αναφοράς για τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας (παρομοίως έχει κριθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας με την υπ’ αρ. 2933/2014 απόφασή του).
-Του γεγονότος ότι αποτέλεσε τόπο συνάθροισης προσώπων σημαντικών για την πολιτιστική κινηματογραφική ιστορία του τόπου και ως εκ τούτου, εν όψει και της εντός αυτού ασκηθείσας πολιτιστικής και πολιτικής δραστηριότητας, προσδίδοντας κατά τούτο στο χώρο ιδιαίτερη ιστορική αξία συνδεδεμένη με την πολιτική και κοινωνική ιστορία του τόπου (παρομοίως έχει κριθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας με την υπ’ αρ. 2939/2013 απόφασή του).
– Των συνθηκών και των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών και δεδομένων της περιοχής, του χαρακτήρα και της φυσιογνωμίας της θέσης όπου κείται και λειτουργεί η αίθουσα, η οποία χαρακτηρίζεται ως υποβαθμισμένη ή/και επικίνδυνη, ανασφαλή και απαξιωμένη, με κλειστά μαγαζιά και γραφεία και κατοίκους που απομακρύνονται. Η διατήρηση της χρήσης και της λειτουργίας του αποτελεί κατά τούτο στρατηγική παρέμβαση αναβάθμισης της συγκεκριμένης περιοχής και ανάδειξής της ως θύλακα πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Θα συμβάλλει ουσιωδώς στην αναζωογόνηση του κέντρου της Αθήνας, σε μια τοποθεσία που συνδυάζει την εμπορική και πολιτιστική χρήση, στην ενίσχυση της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης και στην κοινωνική συνοχή, εν τέλει στην ποιότητα ζωής.
Αιτούμαστε τον χαρακτηρισμό του χώρου (τμήματος ημιυπογείου, ισογείου και τμήματος μεσορόφου) ως αίθουσας προβολής της κινηματογραφικής τέχνης άλλως των χαρακτηρισμό των χρήσεων του ανωτέρω χώρου ομοίως.
Αθήνα, 22.11.2018
Οι αιτούντες
