Λίγο προτού βγει στις αίθουσες το σίκουελ με τίτλο «Ο εξορκιστής: Πιστός», θυμόμαστε τη σχέση του θρυλικού φιλμ του Γουίλιαμ Φρίντκιν με την Ελλάδα.
Στις 12 Οκτωβρίου βγαίνει στις αίθουσες το «Ο εξορκιστής: Πιστός», η έκτη κατά σειρά ταινία της σειράς του «Εξορκιστή» του Γουίλιαμ Φρίντκιν (1973), η οποία αποτελεί ουσιαστικά το σίκουελ του πρώτου θρυλικού φιλμ. Είχαν προηγηθεί ένα ανιαρό «Εξορκιστής ΙΙ: Ο αιρετικός» (1977) του Τζον Μπούρμαν και ο «Εξορκιστής ΙΙΙ» (1990) σε σκηνοθεσία του συγγραφέα του ομότιτλου βιβλίου Γουίλιαμ-Πίτερ Μπλάτι.
Αυτή ήταν και η πιο ενδιαφέρουσα ταινία-συνέχεια του «Εξορκιστή», με τον πατέρα Καρρά να νοσηλεύεται σε ψυχιατρείο και να δαιμονίζεται από το σατανικό πνεύμα τού κατά συρροή Gemini Killer, χαρακτήρα εμπνευσμένου από τον πραγματικό Zodiac Killer που τρομοκράτησε τη βόρεια Καλιφόρνια στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Ο Μπλάτι ενέταξε τον Gemini Killer στο «Εξορκιστής ΙΙΙ» γνωρίζοντας πως ο Zodiac Killer είχε στείλει ένα γράμμα στον Τύπο τον Ιανουάριο του 1974 στο οποίο έγραφε πως ο «Εξορκιστής» ήταν «η καλύτερη σατιρική κωμωδία» που είχε δει ποτέ. Διόλου τυχαίο πως στη σειρά για τον Τζέφρι Ντάμερ, τον κανίβαλο του Μιλγουόκι, που είδαμε πρόσφατα στο Netflix, ο ψυχοπαθής δολοφόνος προτού σκοτώσει τα θύματά του τους έδειχνε στο βίντεο τον «Εξορκιστή ΙΙΙ».
Ακολούθησαν άλλες δύο ταινίες-πρίκουελ της σειράς («Εξορκιστής: Η αρχή του Κακού», 2004, και «Dominion», 2005), που εστίαζαν στην προσωπικότητα του πατέρα Λάνκαστερ Μέριν, μέχρι που στις αρχές του 2023 μάθαμε πως θα ακολουθήσει ακόμη μία κινηματογραφική τριλογία που θα ολοκληρωθεί το 2025.
Είναι πολλά τα λεφτά… Ελεν
Η πρώτη από αυτές, «Ο εξορκιστής: Πιστός», που θα κάνει πρεμιέρα σε λίγες ημέρες, σκηνοθετήθηκε από τον Ντέιβιντ Γκόρντον Γκριν. Η αλήθεια είναι ότι ο ταλαντούχος σκηνοθέτης, υπεύθυνος και για τα τρία σίκουελ του «Halloween» (2018-22), δεν είναι σε καμία περίπτωση Φρίντκιν. Μένει να δούμε εάν θα κερδίσει το στοίχημα κι εάν θα αντεπεξέλθει στη βαριά ποπ κληρονομιά που άφησε ο Φρίντκιν (πέθανε στον Αύγουστο), ένας απ’ τους σημαντικότερους Αμερικανούς σκηνοθέτες, που κατάφερε να φτιάξει την πρώτη πραγματικά καλλιτεχνική ταινία τρόμου, ανανεώνοντας στην ουσία το σινεμά του φανταστικού, το κορεσμένο και κουρασμένο από τα τέρατα και τους βρικόλακες της προηγούμενης δεκαετίας.
Η υπόθεση της νέας ταινίας περιστρέφεται γύρω από δύο μικρά κορίτσια, την Αντζελα και την Κάθριν, οι οποίες εξαφανίζονται στο δάσος και επιστρέφουν τρεις μέρες μετά χωρίς καμία ανάμνηση. Ο πατέρας της Αντζελα για να αντιμετωπίσει το απόλυτο Κακό θα αναζητήσει το μοναδικό άτομο που έχει βιώσει κάτι αντίστοιχο, την Κρις ΜακΝίλ, την οποία υποδύεται η 90χρονη Ελεν Μπέρστιν, η μητέρα της μικρής Ρέγκαν στον ορίτζιναλ «Εξορκιστή» του Γουίλιαμ Φρίντκιν. Εδώ και πενήντα χρόνια η Μπέρστιν απέρριπτε κάθε πρόταση να παίξει σε σίκουελ του «Εξορκιστή», μέχρι βέβαια τώρα που είπε το «ναι». Για ένα και μόνο λόγο: την ιδιαίτερα υψηλή αμοιβή της. Σε πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξή της η εξαιρετική Αμερικανίδα ηθοποιός έλεγε πως στην ηλικία που έχει φτάσει τα λεφτά ήταν πολλά και θα τη βοηθούσαν στο φιλανθρωπικό της έργο.
Οι Ελληνες συγγενείς του Σατανά
Ο «Εξορκιστής» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο ποπ φαινόμενο. Ομως να παραδεχτούμε ότι έχει και ένα ιδιαίτερο ελληνικό ενδιαφέρον. Ας δούμε αναλυτικά τα ελληνικά στοιχεία που… ξόρκισαν το κακό.
Ο πάτερ Ντάμιεν Καρράς, ο ένας από τους δύο εξορκιστές της μικρής Ρέγκαν, ήταν Ελληνας παπάς και ψυχίατρος. Ερασιτέχνης μποξέρ επίσης, πότης και μάλλον περιθωριακός τύπος, βασανιζόταν από ζητήματα πίστης. Παραδόξως δεν ήταν ορθόδοξος αλλά ιησουίτης – μια έμπνευση του συγγραφέα του βιβλίου Γουίλιαμ-Πίτερ Μπλάτι που προφανώς εξηγούσε όλα τα ενοχικά σύνδρομα του ιερέα αναφορικά με την αμφισβήτηση της πίστης του. Τον πατέρα Καρράς υποδύθηκε με μια συγκλονιστική πραότητα ο Τζέισον Μίλερ –ομολογουμένως πολύ «ελληνική φάτσα»– στην πρώτη και την τρίτη ταινία της σειράς, το 1973 και το 1990 αντίστοιχα. Θείος του και ο αδερφός της μητέρας του ήταν ο Τζον, ρόλος παιγμένος από τον διεθνούς φήμης Ελληνα ηθοποιό Τίτο Βανδή, ο οποίος είχε φύγει από την Ελλάδα το 1967 με την επιβολή της δικτατορίας και παρέμεινε στις ΗΠΑ, όπου και εργάστηκε ως ηθοποιός για 24 ολόκληρα χρόνια. Λεπτομέρεια: ο Γουίλιαμ Φρίντκιν ήθελε τον «θείο Τζον» να φοράει καπέλο σε όλες τις σκηνές του «Εξορκιστή» μόνο και μόνο για να μην τον συγχέει ο κόσμος με τον Μίλο, τον χαρακτήρα που είχε υποδυθεί ο Τίτος Βανδής ένα χρόνο πριν στην κωμωδία του Γούντι Αλεν «Ολα όσα θα θέλατε να ξέρετε για το σεξ (αλλά φοβόσαστε να ρωτήσετε)».
Το ελληνικό στοιχείο στον «Εξορκιστή» ενισχύει η παρουσία του Τίτου Βανδή που υποδύθηκε τον Τζον, αδερφό της μητέρας και θείο του πατέρα Καρράς
Πιο καθημερινός Ελληνας ομογενής από τον ανιψιό του, ο θείος Τζον δεν χαμπάριαζε από θέματα θρησκευτικής πίστης και αναγκάστηκε να κλείσει την υπέργηρη αδερφή του στο ψυχιατρείο, ανήμπορος να αντεπεξέλθει στα έξοδα τής κατ’ οίκον νοσηλείας της.
Τη μητέρα του Ντάμιεν Καρράς και αδερφή του Τζον υποδύθηκε η ερασιτέχνης ηθοποιός Βασιλική Μαλλιαρού, άλλη μια Ελληνίδα της ομογένειας. Η ιστορία λέει πως ο Φρίντκιν πρωτοείδε την 88άχρονη γυναίκα να τρώει σ’ ένα εστιατόριο της Νέας Υόρκης με την οικογένειά της και έσπευσε κατευθείαν να της προτείνει τον ρόλο. Δυστυχώς η Μαλλιαρού δεν πρόλαβε ποτέ να δει τον εαυτό της στη μεγάλη οθόνη αφού πέθανε αμέσως μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων. Μέχρι σήμερα θεωρείται κομβικός χαρακτήρας του «Εξορκιστή», αφού σε μια απ’ τις πιο ανατριχιαστικές σκηνές της ταινίας ο δαίμονας προσπαθεί να γεμίσει με ενοχές τον Καρρά που παράτησε τη μάνα του στο τρελοκομείο: «Γιατί μου το έκανες αυτό, Ντίμη;» ακούμε να λέει η Ρέγκαν/Λίντα Μπλερ με τα σπαστά αγγλικά της Μαλλιαρού, ενώ στη συνέχεια τον παρακινεί στα ελληνικά: «Είσαι πολύ κουρασμένος, να πας στο κρεβάτι σου».
Η ερασιτέχνης ηθοποιός Βασιλική Μαλλιαρού υποδύθηκε τη μητέρα του πατέρα Καρράς, την οποία ο ίδιος περιποιούνταν υπό τους ήχους ελληνικών τραγουδιών της εποχής
Ελληνικά τραγούδια στο ραδιόφωνο
Πρωτύτερα έχουμε δει την κ. Καρρά να ζει μόνη της σ’ ένα μικρό διαμέρισμα σε μια φτωχογειτονιά και να σερβίρει ελληνικούς μεζέδες στον γιο της που την επισκέπτεται, ενόσω από το ραδιόφωνο ακούγονται δύο ελληνικά τραγούδια της εποχής. Επρόκειτο για το «Ιστορία μου, αμαρτία μου» των Γιώργου Μανισαλή – Κώστα Ψυχογιού με τη φωνή της Ρίτας Σακελλαρίου και το «Παραμυθάκι μου» των Μάνου Λοΐζου – Λευτέρη Παπαδόπουλου με τη φωνή του Γιάννη Καλατζή. Το πρώτο ήταν του 1973, της χρονιάς που γυρίστηκε η ταινία, και το άλλο του 1971. Αμφότερα παίζονταν κατά κόρον στα ελληνικά ραδιόφωνα της ομογένειας της εποχής. Συμβουλευτικό ρόλο ως προς τις μουσικές ελληνικές επιλογές στην ταινία ανάλαβε ο Τίτος Βανδής. Για την ακρίβεια, πρότεινε στον Φρίντκιν να χρησιμοποιήσει δύο ελληνικά τραγούδια, σε αντίθεση με το βιβλίο του Μπλάτι, που περιέγραφε να ακούγονται ειδήσεις στα ελληνικά και όχι τραγούδια από το ραδιόφωνο της κ. Καρρά. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος πάντως σε συνέντευξή του πολλά χρόνια μετά δήλωσε πως ποτέ δεν πληρώθηκαν οι συντελεστές για τη χρήση του τραγουδιού τους σε μια αμερικανική ταινία που έσπασε διεθνώς τα ταμεία. Κι έτσι, δύο καλά ελληνικά λαϊκά τραγούδια ταυτίστηκαν για πάντα με εκείνο το αξιοθρήνητο διαμέρισμα της κ. Καρρά και το απόλυτο Κακό στο αποκρουστικά παραμορφωμένο πρόσωπο της Ρέγκαν που θα εξόρκιζε ο γιος της.
Υπάρχει ακόμη ένας ξένος χαρακτήρας στο μυθιστόρημα του Μπλάτι που θα μπορούσε να ήταν από την Ελλάδα και που ο Φρίντκιν άλλαξε κατά την κινηματογραφική μεταφορά. Στο δεύτερο κεφάλαιο ο πατέρας Καρράς συναντά στον σταθμό του τρένου έναν άστεγο: «Γεια σου, φάντερ» χαιρετάει τον ιερέα με σπαστά αγγλικά, δηλώνοντάς του πως είναι καθολικός στο θρήσκευμα.
Στην ταινία, αντίθετα, ο άστεγος ζητιάνος απλώνει το χέρι του στον Καρρά και του λέει αυτά τα λόγια μόνο: «Θα βοηθήσεις ένα γέρικο παπαδοπαίδι, πατέρα;». Είναι τα ίδια λόγια που θ’ ακούσουμε να βγαίνουν από τα χείλη της δαιμονισμένης Ρέγκαν σε ακόμη μια απόπειρα του δαίμονα να βάλει σε πειρασμό τον ενοχικό ιησουίτη ιερέα.
Η σκηνή στην οποία η νεκρή μητέρα του πατέρα Καρράς επιστρέφει μέσω της δαιμονισμένης Μέγκαν και απευθύνεται στον γιο της στα ελληνικά είναι από τις πλέον ανατριχιαστικές της ταινίας
Χρυσωρυχείο με λιποθυμίες
Ο «Εξορκιστής» έκανε πρεμιέρα στις αίθουσες την 26η Δεκεμβρίου του 1973 με αρχικό μπάτζετ 12.000.000 δολάρια. Τελικός απολογισμός στο box office: σχεδόν 430.000.000 δολάρια. Για πολλούς μήνες σε πολλά μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας εν μέσω χούντας ακόμη, οι άνθρωποι σχημάτιζαν ουρές έξω απ’ τις αίθουσες κρατώντας ομπρέλες για τις έντονες βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν καθ’ όλο τον χειμώνα στα τέλη του 1973 και στις αρχές του 1974. Υπήρξαν λιποθυμικά επεισόδια κατά τη διάρκεια της προβολής και πολλοί θεατές, νεαρής κυρίως ηλικίας, εγκατέλειπαν φρικαρισμένοι τις αίθουσες προτού καν τελειώσει η ταινία.
Ουρές έξω από το Paramount Theater στη Νέα Υόρκη από κόσμο που έσπευσε να παρακολουθήσει τον «Εξορκιστή» (AP Photo/Ron Frehm)
Η ιστορία που ενέπνευσε βιβλίο και ταινία
Η ταινία του Γουίλιαμ Φρίντκιν βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γουίλιαμ-Πίτερ Μπλάτι το οποίο εκδόθηκε το 1971. Ο Μπλάτι εμπνεύστηκε το βιβλίο από μια υπόθεση του 1949 η οποία έγινε γνωστή ως περίπτωση δαιμονικής κατοχής και εξορκισμού. Τον Μάρτιο εκείνης της χρονιάς οι εφημερίδες ανέφεραν ότι ένα 14χρονο αγόρι –χρησιμοποιούσαν το ψευδώνυμο Ρόμπι ή Ρόλαντ Ντόου για να τον προστατέψουν– καταλήφθηκε από δαίμονες παίζοντας με έναν πίνακα Ouija (ο οποίος υποτίθεται ότι φέρνει τους θνητούς σε επαφή με τα πνεύματα). Ο μικρός άρχισε να εμφανίζει ασυνήθιστη συμπεριφορά, σαν αυτή που λίγο πολύ βλέπουμε στην ταινία. Ο θρύλος λέει ότι η οικογένειά του (Γερμανοί λουθηρανοί) τον έφερε σε επαφή με ψυχίατρο, αλλά επειδή δεν έλαβαν απαντήσεις σχετικά με το τι του συνέβαινε στράφηκαν σε έναν ιερέα ο οποίος προχώρησε σε εξορκισμούς. Ε. Ντ.
INFO
Η ταινία «Εξορκιστής: Πιστός» κυκλοφορεί στις 12 Οκτωβρίου και αποτελεί το σίκουελ της θρυλικής ταινίας του 1973
