Δεν είναι λίγο από το 1975, που στήθηκε η πρώτη κόκκινη πολιτεία από τους νέους και τις νέες με τις υψωμένες γροθιές, να ξαναφτιάχνεται χρονιά τη χρονιά και έως σήμερα να συνεχίζεται το σεργιάνι κάτω από τα πανό με τα σφυροδρέπανα.
Η κομμουνιστική γιορτή δεν ξεφτίζει ούτε περιχαρακώνει κομματικά τους επισκέπτες της. Τα φεστιβάλ της ΚΝΕ – Οδηγητή είναι συνάντηση των ανθρώπων με τη μνήμη, την τέχνη, τις ιδέες και κυρίως είναι η ανοιχτωσιά στο όραμα μιας κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση.
Μαζί είναι και ζεϊμπέκικο στη λαϊκή σκηνή ή ένας στροβιλισμός από τους ήχους του βιολιού στον καριώτικο ή ακόμη μια αργεντίνικη μπαλάντα από τη Μερσέντες Σόσα του 1986 ή μια συνάντηση με τον Κάρολο Μαρξ στα λόγια του Θάνου Μικρούτσικου που το 2019 θύμιζε μαζί με τις νότες του πιάνου του την προοπτική κάποτε ο ποιητής να ψαρεύει και ο ψαράς να γράφει ποιήματα.
Είναι μια φωνή-βροντή στις θεατρικές σκηνές σαν κάποτε του Κατράκη, τα μεγάλα εικαστικά σύνολα σαν εκείνα του Φαρσακίδη, οι βιβλιοπαρουσιάσεις σαν αυτές για τους αλύγιστους της ταξικής πάλης και οι ήχοι των ράπερ αγκαλιά με Μότσαρτ και Σοστακόβιτς και Λοΐζο και Λεοντή και Ξαρχάκο και Χατζιδάκι και Μαρκόπουλο και Μίκη. Και για πιο ύστερα υπάρχουν στη διεθνούπολη τα μεθυστικά venceremos με ή χωρίς κουβανέζικο ρούμι εις υγείαν όσων επιμένουν να αντιστέκονται στην καπιταλιστική βία.
Φέτος στο 47ο Φεστιβάλ (23-2425 Σεπτεμβρίου 2021) θα ηχήσει ο αποχαιρετισμός τιμής στον μουσικοσυνθέτη και αγωνιστή Μίκη Θεοδωράκη με στίχους του Γιάννη Ρίτσου από τις «Γειτονιές του κόσμου» σαν υπόσχεση για τους αγώνες που έρχονται…
Ο κρίκος της διεκδίκησης των αιτημάτων της νεολαίας για ζωή με δικαιώματα δεν σπάει.
Η ίδρυση και τα πρώτα φεστιβάλ
Τον Σεπτέμβρη του 1968 στην Αθήνα κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο του παράνομου «Οδηγητή» και συγκροτείται ο πρώτος πυρήνας της ΚΝΕ. Η χούντα των συνταγματαρχών έχει σκεπάσει με μαύρο την Ελλάδα. Η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη έχει διαλυθεί και το ΚΚΕ, μετά τη διάσπασή του, κρίνει αναγκαία τη δημιουργία μιας μαρξιστικής-λενινιστικής οργάνωσης που να συντονίζει τη δράση όλης της αριστερής νεολαίας και να γίνει ο κρίκος επαφής με το εργατικό κίνημα. Ταραχώδης εποχή, αγώνες, ιδεολογικές συγκρούσεις.
Το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ είχε λάβει την απόφαση ίδρυσης της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας – τον Αύγουστο του 1968 τίποτε δεν ήταν ευθύγραμμο. Ομως υπήρχε το νήμα από την Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών (ΟΚΝΕ, ιδρύθηκε το 1929) μέχρι την ΕΠΟΝ (1943, αγώνες της Εθνικής Αντίστασης), τη νεολαία της ΕΔΑ και τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, που σε δύσκολες συνθήκες, στα χρόνια 1950-67, έγιναν φορείς του προοδευτικού κινήματος της νεολαίας.
Ομως η διάλυση των κομματικών οργανώσεων του ΚΚΕ έχει επιπτώσεις, κατά την εκτίμηση του Περισσού. Το είχε αναφέρει τότε και ο γραμματέας της νεολαίας Δημήτρης Γόντικας στην ομιλία του στο 1ο Συνέδριο της ΚΝΕ, που είχε διεξαχθεί είκοσι μήνες μετά την πτώση της χούντας. Και δεν ήταν κάτι απλό. Το επισήμανε στον χαιρετισμό του, κηρύσσοντας την έναρξη των εργασιών στις 18 Φλεβάρη του 1976 εκ μέρους της Οργάνωσης Αθήνας της ΚΝΕ, αφού ο χώρος διεξαγωγής του, το Σπόρτιγκ, ήταν στην περιοχή ευθύνης της, ο Σπύρος Χαλβατζής.
Οπως είπε, το 1ο Συνέδριο της ΚΝΕ «είναι κατάχτηση όχι μόνο της ΚΝΕ αλλά ολάκερης της προοδευτικής νεολαίας της πατρίδας μας, γιατί είναι το πρώτο συνέδριο κομμουνιστικής οργάνωσης στην πατρίδα μας που πραγματοποιείται νόμιμα ύστερα από τριάντα χρόνια»… Προανάκρουσμα του 1ου Συνεδρίου ήταν ένα χρόνο πριν το 1ο Φεστιβάλ ΚΝΕ – Οδηγητή (19-21 Σεπτέμβρη 1975) στο γήπεδο Ζωγράφου, όπου τα πολιτικά επίδικα της εποχής διασταυρώθηκαν με τους λαϊκούς αγώνες, τις εργατικές διεκδικήσεις, το ταξικό κίνημα, τις εξορίες, τις φυλακές, την επέτειο του Πολυτεχνείου, τις διαδηλώσεις για τη Χιλή και την Κύπρο.
Και τα κιόσκια στις εκθέσεις του φεστιβάλ ενώθηκαν με την ποίηση και το τραγούδι, αφού συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Χρήστος Λεοντής, Νίκος Ξυλούρης, Σωτηρία Μπέλλου, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Μαρίζα Κωχ, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Δόμνα Σαμίου κ.ά.
Ανθεκτικό στον χρόνο
Η αντοχή του φεστιβάλ της ΚΝΕ – Οδηγητή ως θεσμού είναι για πολλούς πεδίο έρευνας. Κρατά σε όλη τη μεταπολίτευση και έως σήμερα, αποτελώντας πολιτικό και πολιτιστικό γεγονός. Σημείο συνάντησης νέων αλλά και ώσμωσης με ανθρώπους παλαιότερων γενεών, πεδίο αγωνιστικής διαπαιδαγώγησης που εκφεύγει από τα στενά όρια μιας κομματικής αίθουσας ή ενός… οξυζενέ μουσείου.
Είναι ένας «τόπος» όπου άλλοι βρίσκουν εκδοχές από τις παραδόσεις του κομμουνιστικού (και προοδευτικού) κινήματος, άλλοι αναζητούν ήχους του παρελθόντος για να κινητοποιηθούν στις προκλήσεις του μέλλοντος, άλλοι –κι ας διαφωνούν– δεν θέλουν να κλείσει η χαραμάδα που δείχνει το «φως που καίει»…
Σήμερα στο 47ο Φεστιβάλ ΚΝΕ – Οδηγητή στο πάρκο Τρίτση στο Ιλιον η γιορτή των ιδεών και η χαρά των αγώνων για «Να ζεις, να τολμάς, να προχωράς – Για την κοινωνία της πραγματικής ελευθερίας, τον σοσιαλισμό» συνεχίζεται. Οι μουσικές του Μίκη και των ποιητών θα ενωθούν με το μήνυμα αλληλεγγύης στο ειδικό κιόσκι για τους πληγέντες από τις πυρκαγιές, όπως και με τους ήχους της «Διεθνούς» μετά την πολιτική συγκέντρωση (Σάββατο 25/9/21 χαιρετισμός γραμματέα του ΚΣ της ΚΝΕ Νίκου Αμπατιέλου και ομιλία του γγ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα).
Πάλη για δικαιώματα και πολιτισμός
Περιστέρι – Γαλάτσι – Καισαριανή – Ιλιον. Η μαζικότητα των φεστιβάλ και η παρουσία μεγάλων δημιουργών από όλους τους χώρους της τέχνης είναι τα χαρακτηριστικά του θεσμού. Μαζί και η εμπιστοσύνη σε νέους καλλιτέχνες που εντός του φεστιβάλ βρίσκουν πεδίο έκφρασης.
Στον λόγο που είχε εκφωνήσει στο 1ο Συνέδριο της ΚΝΕ ο Χαρίλαος Φλωράκης ως α΄ γραμματέας του ΚΚΕ είχε προβάλει ότι δύο είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη μαζικοποίηση της ΚΝΕ: «Η ασίγαστη και συστηματική πάλη για την ικανοποίηση των ζωτικών αιτημάτων των νέων» και «το ξεδίπλωμα ενός πλατύτερου προοδευτικού πολιτιστικού κινήματος». Στο πλαίσιο αυτό κινήθηκαν και τα φεστιβάλ της ΚΝΕ.
Το τέλος της δεκαετίας του ’80 σημαδεύεται από δύο διασπάσεις – η κρίση στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα προκαλεί τριγμούς και στο ΚΚΕ και στην ΚΝΕ. Στο 15ο Φεστιβάλ αποτυπώνονται εξελίξεις με αποχώρηση στελεχών από τη σπουδάζουσα, μεταξύ των οποίων ο γραμματέας του ΚΣ της ΚΝΕ Γιώργος Γράψας (αργότερα πολλοί από τους αποχωρήσαντες δημιούργησαν το ΝΑΡ), διαφωνίες για επιλογές του κόμματος αναφορικά με τη δημιουργία του Συνασπισμού, με την οικουμενική, τη συγκυβέρνηση ΣΥΝ με τη Δεξιά. Στο 16ο Φεστιβάλ περιορίστηκαν οι εκδηλώσεις στο διήμερο 6-7 Σεπτέμβρη 1990.
Εκτοτε με ανασυγκρότηση της ΚΝΕ και με γγ της ΚΕ του ΚΚΕ την Αλέκα Παπαρήγα το φεστιβάλ ξαναβρίσκει τον ρυθμό του και εμπλουτίζεται. Δεν είναι άνευ σημασίας ότι κατά το τελευταίο συνέδριο του ΚΚΕ (2021) εκλέχτηκαν στο Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του τέσσερις πρώην γραμματείς του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ που αναδείχθηκαν με την «ανασυγκρότηση»: Νίκος Σοφιανός, Θέμης Γκιώνης, Γιάννης Πρωτούλης, Θοδωρής Χιώνης.
Η επιμονή στην ιδεολογική θωράκιση, με ξεκαθαρισμένη στρατηγική επιλογή την αντικαπιταλιστική κατεύθυνση των παρεμβάσεων και την ενίσχυση του εργατικού ταξικού κινήματος, πήρε πιο συστηματική μορφή τα τελευταία χρόνια. Είναι ενδιαφέρον ότι φέτος μία μέρα πριν από την έναρξη του 47ου Φεστιβάλ θα γίνει η πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ «72 μέρες… Παρισινή Κομμούνα – Ο προάγγελος της νέας κοινωνίας» στο κανάλι της ΚΝΕ στο YouTube…
