Στις προσωπικές επιδιώξεις τριών κορυφαίων κυβερνητικών στελεχών προσκρούει ο συντονισμός για την επίλυση του θέματος.
Ενα πολιτικό παιχνίδι ευαίσθητων ισορροπιών βρίσκεται σε εξέλιξη με επίκεντρο την ψήφο εξωτερικού. Κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση βιώνουν την πίεση της αυτοδέσμευσής τους ότι θα συνεισφέρουν ώστε να ενεργοποιηθεί η συνταγματική πρόβλεψη για να μπορούν να ψηφίζουν οι Ελληνες πολίτες που διαβιούν προσωρινά ή μόνιμα στο εξωτερικό. Η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ μετρούν τα υπέρ και τα κατά των λύσεων. Τους χωρίζουν πολλά, τους… ενώνουν περισσότερα και κυρίως οι μετανάστες των προηγούμενων δεκαετιών (απόδημοι) μαζί με τους δεκάδες χιλιάδες Ελληνες που βρέθηκαν στο εξωτερικό κατά την περίοδο της τελευταίας δεκαετούς οικονομικής κρίσης. Υπολογίζονται σε τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο οι Ελληνες που ζουν εκτός συνόρων, την ίδια ώρα που το ενεργό εκλογικό σώμα (ψηφίσαντες) ανέρχεται σε κάθε εκλογική αναμέτρηση σε περίπου έξι εκατομμύρια, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες που μετείχαν στη λεγόμενη Επιτροπή Πουλάκη.
Ολοι ξέρουν ότι επιβάλλονται συμβιβασμοί καθώς η νομοθετική ρύθμιση για να μπορέσουν να μετέχουν στις εθνικές εκλογές οι εκτός επικράτειας εκλογείς προϋποθέτει πάνω από 200 ψήφους στη Βουλή. Το παζλ της συναίνεσης είναι δύσκολη υπόθεση, με βάση τον αριθμό των βουλευτών των κομμάτων (ΝΔ 158 βουλευτές, ΣΥΡΙΖΑ 86, Κίνημα Αλλαγής 22, ΚΚΕ 15, Ελληνική Λύση – Βελόπουλος 10, ΜέΡΑ25 9).
Οι τρεις υπουργοί με το διαφορετικό ακροατήριο
Παράλληλα, όμως, στη ΝΔ υπάρχουν τρία κορυφαία κυβερνητικά στελέχη που πρέπει να συντονιστούν έχοντας ο καθένας πολιτικές φιλοδοξίες, επιστημονική κατάρτιση αλλά και διαφορετικό ακροατήριο (τάργκετ γκρουπ): ο Τάκης Θεοδωρικάκος, ο συνταγματολόγος και υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης και ο υφυπουργός Εξωτερικών για θέματα Απόδημου Ελληνισμού Αντώνης Διαματάρης, επί χρόνια εκδότης του «Εθνικού Κήρυκα» και με διασυνδέσεις στην ελληνική ομογένεια στις ΗΠΑ και όχι μόνο.
Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας, ο οποίος άδειασε τον υπουργό Εσωτερικών Τ. Θεοδωρικάκο ή κατ’ άλλους κράτησε αποστάσεις και επανέφερε τη συζήτηση στη ράγα στην οποία έχει προ πολλού τεθεί. «Δεν υπάρχει καμία διάθεση από την κυβέρνηση να διευρυνθεί ο αριθμός των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων στους εκλογικούς καταλόγους» είπε. Και μίλησε για διευκόλυνση των Ελλήνων πολιτών που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους να ψηφίσουν στον τόπο διαμονής τους στο εξωτερικό.
Το νομοσχέδιο από την Επιτροπή Πουλάκη
Τυχαίο ότι χρησιμοποιείται ο όρος «διευκόλυνση» από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο; Παρεμπιπτόντως ο τίτλος του σχεδίου νόμου του ΣΥΡΙΖΑ που παρέδωσε η προηγούμενη κυβέρνηση στον υπουργό Εσωτερικών Τ. Θεοδωρικάκο και στον υφυπουργό Εσωτερικών Θόδωρο Λιβάνιο είναι «Διευκόλυνση της άσκησης του δικαιώματος του εκλέγειν των εκτός επικρατείας Ελλήνων και Ελληνίδων εκλογέων»… Το πόρισμα της Επιτροπής Πουλάκη που σχηματοποιήθηκε σε σχέδιο νόμου ΣΥΡΙΖΑ (το αναδεικνύει σήμερα το Documento) αποτελεί ως προς την εκτεταμένη ανάλυση που το συνοδεύει επιστημονική «παρακαταθήκη» λόγω της συμμετοχής σημαντικών επιστημόνων και μεταξύ άλλων έγκριτων νομικών με πολιτική προέλευση από το ΠΑΣΟΚ/ ΚΙΝΑΛ (Νίκος Αλιβιζάτος) και από τον χώρο της ΝΔ (Σπυρίδων Βλαχόπουλος).
Οι νομικοί ξεκαθαρίζουν: «Ολοι οι Ελληνες πολίτες –αδιακρίτως τόπου κατοικίας– έχουν ήδη δικαίωμα ψήφου ως εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους των δήμων στους οποίους είναι δημότες. Επομένως, και οι εκτός επικρατείας εκλογείς έχουν ήδη πλήρες εκλογικό δικαίωμα, ήτοι δικαίωμα να επιλέγουν τους υποψήφιους βουλευτές του κόμματος της προτίμησής τους για την εκλογική περιφέρεια στην οποία είναι εγγεγραμμένοι». Ομως κατά την ομόφωνη άποψη των μελών της Επιτροπής Πουλάκη, οι εκτός επικράτειας εκλογείς, για λόγους και πρακτικούς/οικονομικούς και πολιτικούς, θα πρέπει να ψηφίζουν για τους συνδυασμούς Επικρατείας που καταρτίζουν τα κόμματα και οι συνασπισμοί κομμάτων (και όχι τα ψηφοδέλτια της εκλογικής περιφέρειας στην οποία είναι εγγεγραμμένοι)».
Ζυμώσεις με σενάρια και επιστολική ψήφο
Την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Εσωτερικών Τ. Θεοδωρικάκος έριξε σαν βότσαλα στη λίμνη πολλές δημόσιες διατυπώσεις για το δικαίωμα να ψηφίζουν οι εκτός επικράτειας εκλογείς, «πέταξε» στον αέρα και το ενδεχόμενο εκλογής διά επιστολικής ψήφου, ενώ άφησε να παίζουν στην επικαιρότητα σαν διαρροές σενάρια με βασικό χαρακτηριστικό τη γενικολογία και το ήξεις αφήξεις… Η τακτική αυτή δεν προκαλεί μόνο εντυπώσεις. Με το βλέμμα στους πολιτικούς αντιπάλους διαμορφώνει και τις συνθήκες ενός δούναι και λαβείν σε μια προσπάθεια να… εκβιαστούν εξελίξεις ή να προκύψει συναίνεση έστω εξ ανάγκης. Δημιουργεί ερείσματα και στους εκπροσώπους των ομογενειακών οργανώσεων που ζητάνε πολλά. Το μπέρδεμα οδηγεί σε ζυμώσεις.
Το πιο βασανιστικό ερώτημα προς απάντηση ήταν (και είναι) «πώς θα μετράει» η ψήφος τους. Οι απόψεις διίστανται. Και στην Επιτροπή Πουλάκη υπήρξαν κυρίως δύο διαφορετικές θέσεις:
01 Κατά την πλειοψηφούσα άποψη, θα πρέπει να προβλεφθεί ένα σύστημα κλειστής εκπροσώπησης, να θεσπιστεί δηλαδή συγκεκριμένος αριθμός εδρών στο ψηφοδέλτιο επικρατείας, που θα καλύπτονται με βάση τις ψήφους των εκτός επικράτειας εκλογέων. Προς την κατεύθυνση αυτή κατατείνει άλλωστε και η πρόταση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, σημειώνεται.
02 Κατά τη μειοψηφούσα άποψη την οποία υποστήριξαν τρία μέλη της Επιτροπής (μεταξύ των οποίων οι δυο συνταγματολόγοι) θα πρέπει οι ψήφοι των εκτός επικράτειας εκλογέων να αθροίζονται στο γενικό αποτέλεσμα και να λαμβάνονται υπόψη για την κατανομή του συνόλου των εδρών (300). Κρίνουν ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να κριθεί αντισυνταγματικός ο μη συνυπολογισμός της ψήφου των εκτός επικράτειας εκλογέων στο συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα. Κι αυτό γιατί «μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε εκ των υστέρων ανατροπή του εκλογικού αποτελέσματος με απλή μαθηματική πράξη εκ μέρους του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου (άρθρο 100 του Συντάγματος)». Εθεσαν το ζήτημα της ισοδυναμίας της ψήφου. Παράλληλα, επισήμαναν ότι το πρόβλημα επιτείνεται πολύ περισσότερο υπό το ισχύον εκλογικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο λαμβάνεται υπόψη ο συνολικός αριθμός των ψήφων για τη χορήγηση του μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα και για τον υπολογισμό του κατώτατου ορίου του 3% για την εκλογή βουλευτών.
Μάλιστα, προτάθηκε από ένα μέλος που μειοψήφησε να προσμετράται και ο συνολικός αριθμός των έγκυρων ψήφων των εκτός επικράτειας εκλογικών τμημάτων αφενός για τον υπολογισμό του αριθμού των κομμάτων που υπερβαίνουν το 3% και δικαιούνται ως εκ τούτου να πάρουν έδρα, αφετέρου για τη χορήγηση του μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο σε ψήφους κόμμα. Δεν έγινε δεκτό.
Η παρακαταθήκη ΣΥΡΙΖΑ σε σχέδιο νόμου με 23 άρθρα
Τελικά, η πλειοψηφία των μελών της επιτροπής πρότεινε τη διαφοροποίηση του αριθμού των εδρών που θα κατανέμονται βάσει των αποτελεσμάτων των εκλογικών τμημάτων του εξωτερικού, ανάλογα με τον αριθμό των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού, με κατώτατο όριο τις τρεις έδρες και ανώτατο τις δώδεκα. Οι δε λοιπές έδρες επικρατείας θα κατανέμονται με βάση το γενικό αποτέλεσμα της επικράτειας. Ετσι προέκυψε το σχέδιο νόμου ΣΥΡΙΖΑ το οποίο έχει 23 άρθρα. Ορίζει ότι εκτός επικράτειας εκλογέας είναι «κάθε Ελληνας ή Ελληνίδα που έχει το δικαίωμα του εκλέγειν, είναι εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους δήμου της χώρας, κατοικεί μόνιμα ή διαμένει προσωρινά εκτός Ελλάδος και έχει εγγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού», ο οποίος διευκολύνεται να ασκεί το εκλογικό του δικαίωμα από τον τόπο κατοικίας ή διαμονής του εκτός ελληνικής επικράτειας.
Προβλέπεται ότι η εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού γίνεται οποτεδήποτε με αίτηση του ενδιαφερομένου, η οποία «υποβάλλεται αυτοπροσώπως – για λόγους ασφάλειας δικαίου, αλλά και ως ελάχιστη απόδειξη ενεργού ενδιαφέροντος συμμετοχής στις εκλογικές διαδικασίες – είτε στην κατά τόπο αρμόδια ελληνική διπλωματική αρχή είτε στη Διεύθυνση Εκλογών του υπουργείου Εσωτερικών, χωρίς να απαιτείται ο ενδιαφερόμενος να αποδείξει την ύπαρξη μόνιμης κατοικίας ή διαμονής στο εξωτερικό». Επίσης, ορίζεται ότι μετά την άπαξ αυτοπρόσωπη εγγραφή, η ανανέωση της εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού θα πρέπει να γίνεται κάθε τέσσερα έτη, μέσω ειδικού πληροφοριακού συστήματος, αλλιώς ο εκλογέας θα διαγράφεται αυτοδικαίως από τον ειδικό κατάλογο.
Κατά τη διεξαγωγή γενικών βουλευτικών εκλογών οι εκτός επικράτειας εκλογείς επιλέγουν μεταξύ των ψηφοδελτίων επικρατείας των κομμάτων και συνασπισμών κομμάτων. Οι έδρες που πρόκειται να κατανεμηθούν βάσει των αποτελεσμάτων των εκτός επικράτειας εκλογικών τμημάτων είναι τουλάχιστον τρεις αν ο αριθμός των εγγεγραμμένων είναι κάτω από 180.000 και αυξάνονται κατά μία για κάθε 60.000 επιπλέον εγγεγραμμένους, με ανώτατο όριο τις δώδεκα έδρες. Οι υπόλοιπες έδρες κατανέμονται βάσει των αποτελεσμάτων των εντός επικράτειας εκλογικών τμημάτων.
Η ψήφος των ομογενών και το εκλογικό αποτέλεσμα
Συγκοινωνούντα δοχεία οι παραδοχές των επιστημόνων παρά τις τελικές διαφοροποιήσεις ως προς το νομοσχέδιο ΣΥΡΙΖΑ. Από το σύνολο των μελών της επιτροπής διατυπώθηκαν «με διαφορετική ένταση» προβληματισμοί λόγω της ύπαρξης πολύ μεγάλου αναλογικά αριθμού Ελλήνων πολιτών που κατοικούν εκτός συνόρων. Οι επιστήμονες σημειώνουν: «Είναι δε σαφές ότι, ενόψει του αριθμού τους, θα ήταν πολύ δύσκολα πολιτικά διαχειρίσιμη, αλλά και ηθικά υποστηρίξιμη μία υποθετική περίπτωση (που έχει επιβεβαιωθεί σε άλλες χώρες) κατά την οποία το εκτός επικράτειας εκλογικό σώμα – έχοντας εξάλλου διαφορετικές παραστάσεις και βιώματα, αλλά και εν στενή εννοία συμφέροντα, βάσει των οποίων καθορίζεται και η εκλογική συμπεριφορά – να ψηφίσει αντίθετα προς τους εντός των τειχών εκλογείς, αλλάζοντας την τελική ισορροπία της ψηφοφορίας (…)».
Επίσης, η επιτροπή θεωρεί ομόφωνα ότι δεν μπορεί να τεθούν προϋποθέσεις και περιορισμοί ουσίας (όπως π.χ. χρόνος κατοικίας εντός Ελλάδας) ως προς το σε ποιους απονέμεται (κτήση) ή ποιοι διευκολύνονται να ασκήσουν (άσκηση) το δικαίωμα του εκλέγειν. Το ελληνικό σύνταγμα επιτρέπει περιορισμό του δικαιώματος του εκλέγειν μόνο λόγω έλλειψης της νόμιμης ηλικίας, λόγω στέρησης της δικαιοπρακτικής ικανότητας και λόγω στέρησης πολιτικών δικαιωμάτων συνεπεία καταδίκης. Ετσι ομόφωνα θεώρησε ότι η υποχρέωση εγγραφής σε ειδικό εκλογικό κατάλογο, και δη αυτοπροσώπως, η οποία μάλιστα θα πρέπει εν συνεχεία να ανανεώνεται (ηλεκτρονικά) κάθε τέσσερα χρόνια, αποτελεί ένα εύλογο διαδικαστικό «βάρος» που θα λειτουργεί ως ένδειξη της ενεργής βούλησης του εκλογέα να μετάσχει στην πολιτική ζωή της χώρας.
