Γιώργος Μενεσιάν: Ο Τραμπ παγιδεύτηκε από το Νετανιάχου

Καθώς η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να ισορροπεί σε τεντωμένο σκοινί μετά και την εύθραυστη εκεχειρία στη σύρραξη Ισραήλ – Ιράν, ο επικεφαλής της Ομάδας Μέσης Ανατολής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) του Παντείου Πανεπιστημίου και διεθνολόγος Γιώργος Μενεσιάν αναλύει μιλώντας στο Documento το στρατηγικό πλαίσιο των εξελίξεων, επισημαίνοντας ότι η επίθεση του Ισραήλ στις 13/6 ήταν αχρείαστη και ότι κανείς –ούτε καν οι ΗΠΑ– δεν ήθελε αυτό τον πόλεμο.

Πληροφορίες αναφέρουν ότι το εμπλουτισμένο ουράνιο του Ιράν έχει διασωθεί. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, αναμένεται οι ΗΠΑ να χτυπήσουν ξανά μελλοντικά για να «ολοκληρώσουν τη δουλειά»;

Μέχρι στιγμής, πρόκειται για ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες. Υπάρχουν ίσως κάποιες ενδείξεις, όχι όμως αποδείξεις για το τι ακριβώς έχει συμβεί. Μπορεί να έχουν μεταφερθεί κάποια από τα υλικά και ίσως οι καταστροφές να μην ήταν ολικές, αλλά σίγουρα οι εγκαταστάσεις έχουν υποστεί ζημιές και αυτό θα πάει πίσω το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Υπήρχε εξαρχής η εκτίμηση ότι οι ΗΠΑ περισσότερο χτύπησαν για να επιταχύνουν τον τερματισμό αυτής της σύρραξης, ενώ άλλες, επίσης ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ανέφεραν ότι είχε ειδοποιηθεί το Ιράν πριν χτυπηθούν οι τρεις πυρηνικές του εγκαταστάσεις. Το αν θα χτυπήσουν ξανά οι Αμερικανοί μετά και την εύθραυστη εκεχειρία Ισραήλ – Ιράν είναι άγνωστο. Αλλωστε, ο Τραμπ είναι απρόβλεπτος.

Συνιστά η επίθεση των ΗΠΑ στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις ευθεία παραβίαση του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών αλλά και του αμερικανικού συντάγματος; Είναι έγκυρο το επιχείρημα του Ισραήλ περί αυτοάμυνας;

Η ισραηλινή επίθεση της 13ης Ιουνίου ήταν αχρείαστη και αυτό τον πόλεμο δεν τον ήθελε κανείς, ούτε και οι ΗΠΑ. Ο Τραμπ παγιδεύτηκε από τον Νετανιάχου. Απαξ και επιτέθηκε το Ισραήλ, αναγκάστηκε να αλλάξει ρότα, διότι βασικός στόχος του είναι να φανεί ως ειρηνοποιός και να απομακρυνθεί η Αμερική από τη Μέση Ανατολή.

Στις ΗΠΑ υπήρξαν αντιδράσεις από το Κογκρέσο για παραβίαση του συντάγματος, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι ο Τραμπ απογοήτευσε μια μεγάλη μερίδα των υποστηρικτών του, διότι πάρα πολλοί τον ψήφισαν γιατί πίστεψαν ότι θα τηρήσει το «America First», δεν θα ξεκινήσει νέους πολέμους και θα τελειώσει τους ήδη υπάρχοντες. Μπορεί κάποιοι υποστηρικτές του, ευαγγελιστές ή εκείνοι που βρίσκονται κοντά στο εβραϊκό λόμπι, να είναι κατά πάσα πιθανότητα ευχαριστημένοι για τη σύμπλευση με το Ισραήλ, όμως ένα μεγάλο κομμάτι των οπαδών του είναι απογοητευμένο και ο Τραμπ δέχεται πιέσεις εσωτερικά και εσωκομματικά.

Οσον αφορά τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, σίγουρα οι αμερικανικές επιθέσεις παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Από την άλλη, υπάρχει και ο αντίλογος, σύμφωνα με τον οποίο με το πυρηνικό του πρόγραμμα το Ιράν καθιστά σημαντική απειλή για το Ισραήλ και την ευρύτερη περιοχή. Το Ιράν όμως δεν προέβη σε χτύπημα εναντίον του Ισραήλ και έτσι οι ισραηλινές και οι αμερικανικές επιθέσεις δεν μπορούν να εκληφθούν ως αυτοάμυνα.

Βρισκόμαστε σε μια γκρίζα γραμμή, γιατί στο Ισραήλ, όχι μόνο στον Νετανιάχου –που διεξάγει τον πόλεμο και για εσωτερικούς λόγους– αλλά σε όλο το πολιτικό φάσμα, ακόμη και στο πρώην Εργατικό Κόμμα, δημιουργούνται διλήμματα ασφαλείας λόγω της πολιτικής και της ρητορικής του Ιράν. Αποκλειστικά από τη σκοπιά του διεθνούς δικαίου οι επιθέσεις συνιστούν παραβίαση, αλλά ως τέτοια εκλαμβάνεται από πολλούς και το ποσοστό εμπλουτισμού ουρανίου από πλευράς του Ιράν, αλλά και το γεγονός ότι η Τεχεράνη –αν και εκ των υστέρων– στόχευσε σε αντίποινα κυρίως σε κατοικημένες περιοχές του Ισραήλ.

Στόχος του Ισραήλ, εκτός από την καταστροφή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, είναι και η ανατροπή του θεοκρατικού καθεστώτος των μουλάδων. Είναι αυτό εφικτό;

Βασικός στόχος είναι η πλήρης αποδυνάμωση του ιρανικού καθεστώτος σε επίπεδο πυρηνικού προγράμματος και σε στρατιωτικό. Η κατάρρευση του καθεστώτος (την οποία ο Τραμπ δήλωσε τελικά ότι δεν επιθυμεί) είναι εξαιρετικά δύσκολη, διότι προϋποθέτει δύο πράγματα: μαζική εσωτερική εξέγερση ή χερσαία στρατιωτική επέμβαση.

Τίποτα από αυτά τα δύο δεν αναμένεται να συμβεί στην παρούσα χρονική στιγμή, ιδίως αν αναλογιστούμε ότι ένα τμήμα της ιρανικής κοινωνίας στηρίζει τους μουλάδες, ιδίως στην επαρχία. Δεν είναι όλοι συσπειρωμένοι γύρω από το καθεστώς, αλλά δεν ξεκινούν εξέγερση, γιατί απλούστατα δεν μπορούν. Δεν υπάρχει ένας ενιαίος φορέας αντιπολίτευσης και στερούνται βασικά προαπαιτούμενα, όπως οπλισμό. Ακόμη και με τα συντριπτικά πλήγματα που έχουν υποστεί, οι Φρουροί της Επανάστασης παραμένουν η ισχυρότερη ένοπλη ομάδα εντός της χώρας.

Για την ΕΕ, η οποία επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, υπάρχει εναλλακτική πολιτική πέρα από την ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ;

Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αποδυναμωθεί πλήρως ως βασικός παίκτης στο γεωπολιτικό πεδίο και αδυνατεί να αυτονομηθεί σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Αυτό οφείλεται μεταξύ άλλων στις διαφορετικές προτεραιότητες και πολιτικές των κρατών-μελών της. Παρατηρείται τώρα μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων, καθώς υπάρχουν κράτη όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Τσεχία, που τάσσονται υπό οποιεσδήποτε συνθήκες στο πλευρό του Τελ Αβίβ, και χώρες όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, που καταδικάζουν τα πεπραγμένα του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας.

Η Ευρώπη τα πάει καλύτερα στην ήπια ισχύ, όχι όμως όταν ξεσπάσει ένας πόλεμος. Ενήργησε κάπως αποφασιστικά στην Ουκρανία, αλλά, τώρα που απομακρύνθηκαν οι Αμερικανοί, οι Ευρωπαίοι δεν ξέρουν από εδώ και πέρα πώς να υποστηρίξουν το Κίεβο. Η Ευρώπη δεν παρακολουθεί απλώς αμήχανη αλλά ανήμπορη και είναι πάλι απούσα για ό,τι συμβαίνει στη γειτονιά της.

Διαβάστε επίσης: