Συναντήσαμε στο Αστεροσκοπείο Αθηνών τον φυσικό στο CERN και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πίζας Γκουίντο Τονέλι, έναν από τους σημαντικότερους επιστήμονες της εποχής μας.
Ο περίφημος αττικός ουρανός είναι συννεφιασμένος την ώρα που ανεβαίνω προς τον Λόφο των Νυμφών. Στα στενά που βρίσκονται μεταξύ του Αστεροσκοπείου και της Αποστόλου Παύλου νιώθεις πως ο χρόνος μετράει αλλιώς. Η έντονη βλάστηση, τα περιποιημένα σπίτια του μεσοπολέμου και το κτίριο-κομψοτέχνημα του Χάνσεν, σε συνδυασμό με την υπέροχη θέα που κόβει την ανάσα, αποτελούν ευχάριστη παύση από τους φρενήρεις ρυθμούς μιας πόλης που ποτέ δεν ησυχάζει.
Στον χώρο του Αστεροσκοπείου Αθηνών έχει προσκληθεί από τις εκδόσεις Διόπτρα μια μικρή ομάδα δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών και φοιτητών για να παρακολουθήσει την ομιλία του Γκουίντο Τονέλι. Στην αίθουσα του τηλεσκοπίου Δωρίδη συναντάμε τον Ιταλό φυσικό στο CERN και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, ο οποίος αποτελεί έναν από τους πατέρες της ανακάλυψης του μποζονίου του Χιγκς.
Η ομιλία του, η οποία εξελίσσεται σε συζήτηση, αφορά την έννοια του χρόνου. Το Αστεροσκοπείο αποδεικνύεται ιδανικό σημείο συνάντησης γι’ αυτή την κουβέντα, καθώς το 1842 ιδρύθηκε για να εξυπηρετήσει μεταξύ άλλων την ανάγκη των κατοίκων της πόλης στον καθορισμό της ώρας, όπως μας ενημερώνει η αστροφυσικός Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού η οποία μας υποδέχεται στον χώρο.
Ερωτήματα παλιά όσο και ο άνθρωπος
Ο Γκουίντο Τονέλι μιλάει όπως γράφει: με μεγάλη αγάπη για το αντικείμενό του, ζεστασιά προς το κοινό και με αναφορές στις τέχνες, στη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και στις επιστήμες. Τι είναι ο χρόνος; Υπάρχει στην πραγματικότητα ή αποτελεί επινόηση του ανθρώπινου νου; Οπως εξηγεί ο Ιταλός φυσικός, τα ερωτήματα αυτά είναι τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος, ο οποίος ανέκαθεν παρακολουθούσε τ’ άστρα και τα ουράνια σώματα να κινούνται σε κυκλικό χρόνο, ενώ παρατηρούσε πως η ανθρώπινη ζωή είναι πολύ σύντομη και γραμμική. «Η αναμέτρηση του ανθρώπου με τον χρόνο αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία έργων τέχνης, αρχιτεκτονικών μνημείων όπως οι πυραμίδες της Αιγύπτου, καθώς και φιλοσοφικών ρευμάτων και θρησκειών που στόχο έχουν να καλύψουν την ανάγκη του ανθρώπου να σταματήσει τη φθορά που φέρνει η πάροδος του χρόνου. Από αυτήν τη διαδικασία γεννήθηκε και η επιστήμη» λέει.
Εξηγεί ότι ο χρόνος μπορεί να σταματήσει μόνο μέσα στις μαύρες τρύπες. «Σε κανέναν βέβαια δεν θα συνιστούσα να τις πλησιάσει διότι είναι άκρως επικίνδυνες» λέει χαμογελώντας. Ο φυσικός μιλάει για τον τρόπο που συνυπάρχουν οι έννοιες του χώρου και του χρόνου, ότι δεν νοείται η μία χωρίς την άλλη – «είναι δύο στοιχεία άρρηκτα δεμένα, σαν δίδυμα αδέρφια» όπως λέει χαρακτηριστικά. Μιλάει για την τυχαιότητα στο σύμπαν και λέει ότι ακόμη και η ανθρώπινη ζωή προέρχεται από ένα τυχαίο περιστατικό, την πρόσκρουση ενός ουράνιου σώματος στη Γη.
Χαρακτηρίζει το μποζόνιο του Χιγκς «ιδιάζον σωματίδιο». «Αν το μποζόνιο του Χιγκς αποφάσιζε να… απεργήσει, τα πάντα θα αποδιοργανώνονταν, καθώς τα σωματίδια δεν θα είχαν μάζα. Ετσι το σύμπαν θα ήταν εντελώς διαφορετικό από αυτό που βιώνουμε σήμερα».
Ανάγκη για ανοικτά επιστημονικά εργαστήρια
Ο Ιταλός επιστήμονας μιλάει για το ταξίδι στον χρόνο. Οπως εξηγεί, θα μπορούσε να είναι εφικτό, ωστόσο προς το παρόν δεν διαθέτουμε την κατάλληλη τεχνολογία ώστε να το πραγματοποιήσουμε. Μιλάει επίσης για την ανάγκη που υπάρχει να είναι ανοιχτές οι πόρτες των επιστημονικών εργαστηρίων στον κόσμο, καθώς είναι ο μοναδικός τρόπος να αποφεύγεται η δημιουργία θεωριών συνωμοσίας από διάφορες ομάδες.
«Ολα αυτά με τα οποία ασχολείται σήμερα η επιστήμη δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ανθρώπινη επιθυμία να σπρώξουμε τα πιο λαμπρά μυαλά νέων ανθρώπων στις πιο σκοτεινές γωνιές με την ελπίδα ότι θα αντιληφθούν όσα βλέπουν με τρόπους που δεν γνωρίζουμε μέχρι σήμερα» λέει.
