Το πολυτελές δείπνο μετά μουσικής και η δημοπρασία που οργανώθηκαν πριν από λίγες μέρες στην αίθουσα που εκτίθενται τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο προκάλεσαν δηλώσεις της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη (η οποία παραδόξως παραθέτει αντίστοιχα δείπνα σε αρχαιολογικούς χώρους) και της συζύγου του πρωθυπουργού Μαρέβας Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη – αλήθεια, η δεύτερη με ποια ακριβώς ιδιότητα; Με αφορμή τη συζήτηση που άνοιξε αυτές τις μέρες ανατρέχουμε στον συλλογικό τόμο «Ο πυρετός των Μαρμάρων, 1800-1820» (μτφρ. Γιώργος Δεπάστας, Βούλα Λούβρου) που είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ολκός το 1996, αναζητώντας πληροφορίες για την εποχή και τον τρόπο που αποσπάστηκαν τα Γλυπτά από τον φυσικό τους χώρο.
Τις πρώτες δύο δεκαετίες του 19ου αιώνα αυξήθηκε το ενδιαφέρον για τις αρχαιότητες. Από τη μεγάλη κινητικότητα που σημειώθηκε δεν αποτέλεσε εξαίρεση η προεπαναστατική Ελλάδα. Στην ουσία μιλάμε για κύμα λεηλασιών από περιηγητές – κατά βάση εμπόρους, λογοτέχνες, ιερωμένους, αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες, διπλωμάτες, λόγιους, κοσμοπολίτες και τυχοδιώκτες, όπως σημειώνει ο ιστορικός Γιώργος Τόλιας. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Τόμας Μπρους, 7ος κόμης του Ελγιν, ο οποίος ανέλαβε πρέσβης της Βρετανίας στην Υψηλή Πύλη το 1799. Αρχικά θέλησε να στολίσει το νεόκτιστο μέγαρό του με ελληνικές αρχαιότητες και να παραγγείλει σε τεχνίτες να του φτιάξουν πιστά αντίγραφα. Με ειδική άδεια εξασφάλισε την είσοδο αρχιτεκτόνων, καλλιτεχνών και τεχνιτών στην Ακρόπολη και σύντομα άρχισαν οι ανασκαφές οι οποίες κατέληξαν σε ανελέητη καταστροφή και αρπαγή.
Ο Ιρλανδός ζωγράφος Εντουαρντ Ντόντγουελ το 1801, στο πρώτο από τα τρία ταξίδια του στην Ελλάδα, γνώρισε «τον ανείπωτο εξευτελισμό», όπως αναφέρει, να παραστεί στη λεηλασία του Παρθενώνα. Στις ταξιδιωτικές του σημειώσεις γράφει: «Είδα να αφαιρούνται από το νοτιοανατολικό άκρο του ναού πολυάριθμες μετόπες. Ηταν στερεωμένες σε ένα είδος υποδοχής ανάμεσα στις τριγλύφους και, για να τις αποσπάσουν, χρειάστηκε να ρίξουν καταγής το θαυμάσιο γείσο που τις κάλυπτε […]. Ανεξάρτητα από την ηθική μομφή που απαραιτήτως πρέπει να προσάπτεται σε μια τέτοια πράξη, το δεδομένο παράδειγμα μπορεί στο εξής να προβάλλεται ως δικαιολογία για παρόμοιες αρπαγές. Ετσι, οι ναοί της Αθήνας, όπως φαίνεται, θα καταστραφούν λόγω των διακοσμητικών στοιχείων τους, τα οποία, αντί να παραμένουν στην αρχική τους θέση ως κληρονομιά όλων των εθνών, θα περνούν στην κατοχή των ισχυρότερων». Αραγε ο Ντόντγουελ έβλεπε στο μέλλον ή μήπως γνώριζε καλά ότι μπροστά στον νόμο κάποιοι πολίτες είναι πιο ίσοι από τους άλλους;
