«Γυναίκες, ζωή, ελευθερία» στην τέχνη του Ιράν

«Γυναίκες, ζωή, ελευθερία» στην τέχνη του Ιράν

Η οργή για τη δολοφονία της Μαχσά Αμινί ενέπνευσε τον σύγχρονο πολιτισμό μιας βαθιά θεοκρατικής και πατριαρχικής κοινωνίας

«Μπορείτε να με σκοτώσετε όσο σύντομα θέλετε αλλά δεν μπορείτε να σταματήσετε τον αγώνα για την απελευθέρωση των γυναικών» ήταν τα τελευταία λόγια της Tahereh Ghorratolein, της σημαντικής ποιήτριας και πρώτης ηγέτιδας του φεμινιστικού κινήματος στο Ιράν, η οποία εκτελέστηκε κρυφά το 1852 ως υπέρμαχος της «πίστης Babi» που πρεσβεύει ότι κάθε ζωή έχει αξία, αφαιρώντας με τόλμη το πέπλο της μπροστά στους άντρες.

Ισως να μην είναι ευρέως γνωστό, όμως το ιρανικό φεμινιστικό κίνημα άρχισε να ριζώνει εδώ και 150 χρόνια στην πολυπολιτισμική κοινωνία του Ιράν, με τις γυναίκες ακτιβίστριες να παλεύουν σκληρά για τα δικαιώματά τους, ενάντια στην κυριαρχία μιας θρησκευτικού τύπου πατριαρχίας.

Πριν όμως ακόμη από την έναρξη του ιρανικού φεμινισμού παρατηρούνται εδώ και εκατονταετίες αξιόλογες φεμινιστικές θεατρικές δράσεις, δημιουργώντας ένα νέο κοινωνικοπολιτικό πεδίο. Πάνε 1.300 χρόνια από την επικράτηση του ισλάμ στο Ιράν και από όταν η Azadeh, η πρώτη γυναίκα ηθοποιός, επέκρινε τον σουλτάνο παρουσία του, με αποτέλεσμα να δολοφονηθεί.

Σήμερα δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για εντυπωσιακά βήματα προόδου στο Ιράν, μιας και σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία οι υποχρεωτικοί νόμοι της χώρας αναγκάζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια –ακόμη κι όσα δεν ξεπερνούν τα επτά έτη– να καλύπτουν τα μαλλιά τους με μαντίλα παρά τη θέλησή τους. Οσες δεν συμμορφώνονται αντιμετωπίζονται ως εγκληματίες.

Το πρόσωπο της εξέγερσης

Η κουρδικής καταγωγής Μαχσά Αμινί συνελήφθη από την «αστυνομία ηθών» με την κατηγορία ότι φορούσε λάθος το μαντίλι της, παραβιάζοντας τους μισογυνικούς νόμους της χώρας για την ενδυμασία. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι περιπολίες ομάδων θρησκευτικής «ορθότητας» δεν διεξάγονται στα πλούσια προάστια της βόρειας Τεχεράνης, αναδεικνύοντας περίτρανα και το ταξικό πρόσημο της βαναυσότητας που δέχτηκε μια φτωχή γυναίκα.

Το κορίτσι βασανίστηκε, εξευτελίστηκε και τελικά πέθανε (στις 16 Σεπτεμβρίου 2022), με την οικογένειά της να κάνει λόγο για θανατηφόρο χτύπημα στο κεφάλι. Η είδηση του θανάτου της άναψε το φιτίλι για τη μαζικότερη εξέγερση στο Ιράν, θέτοντας για πρώτη φορά στον πυρήνα της οργής το ζήτημα των γυναικών και της απελευθέρωσής τους.

Μέσα σε ένα μήνα δεκάδες άνθρωποι δολοφονήθηκαν, ενώ χιλιάδες συνελήφθησαν σε όλο το Ιράν, ανάμεσά τους και δεκάδες δημοσιογράφοι αλλά και αθλητές και καλλιτέχνες που τοποθετήθηκαν ανοιχτά υπέρ των εξεγερμένων. Την ίδια στιγμή ανώνυμος καλλιτέχνης – ακτιβιστής μετέτρεψε πολλά από τα σιντριβάνια της Τεχεράνης σε «λίμνες αίματος» ρίχνοντας κόκκινο υγρό στο νερό. Ενα έργο διαμαρτυρίας που αποτύπωνε τον τρόπο δράσης των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας.

Το γυναικείο κίνημα εμπνέει την τέχνη

Στην πρώτη γραμμή της εξέγερσης του περασμένου Σεπτέμβρη βρέθηκαν οι νέες γυναίκες καίγοντας τις μαντίλες τους στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και κόβοντας τα μαλλιά τους σε μια εκδήλωση οργής για τη δολοφονία της 22άχρονης Αμινί. Στο πλευρό τους και αλληλέγγυοι άντρες που δεν δίστασαν να σταθούν δίπλα τους βάζοντας κι αυτοί τα σώματά

τους μπροστά στις σφαίρες. Η κουρδική κραυγή διαμαρτυρίας συνοψίστηκε στις λέξεις «Zan, zendegi, azadi» που σημαίνει «Γυναίκες, ζωή, ελευθερία» και αποτέλεσε έμπνευση για πολλές καλλιτέχνιδες και πολλούς καλλιτέχνες, τα έργα των οποίων «ταξίδεψαν» μέσω της τεχνολογίας σε όλο τον κόσμο, παρά τον αποκλεισμό των social media και την περιορισμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο απ’ τις αρχές.

Η Ghazal Foroutan είναι γραφίστρια και ζει πλέον στις ΗΠΑ. «Εβλεπα όσα αναρτούν οι άνθρωποι και κάτι μέσα μου άστραψε» θα πει η καλλιτέχνιδα η οποία – εμπνευσμένη από την εικόνα της Rosie the Riveter της δεκαετίας του 1940– αποτύπωσε μια γυναίκα με τη μαντίλα στο χέρι αυτήν τη φορά, έχοντας στο μπράτσο ένα τατουάζ που γράφει: «Οχι στο υποχρεωτικό χιτζάμπ». Εκτυπώθηκε και μοιράστηκε σε διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο.

O Touraj Saberivand, αξιοποιώντας κάποια από τα αριστουργήματα της περσικής ζωγραφικής, τοποθέτησε την εικόνα της εξεγερμένης γυναίκας που στέκεται πάνω στο καπό αυτοκινήτου. Εχει ακάλυπτα μαλλιά και με το ένα χέρι της υψωμένο σχηματίζει το σήμα της νίκης, ενώ με το άλλο κρατά ένα ραβδί με τη φλεγόμενη μαντίλα της. Ενα μοναδικό ταίριασμα της ιστορίας του Ιράν τότε κι αυτής που γράφτηκε πρόσφατα στους δρόμους της οργής.

Οι Ιρανές/οί καλλιτέχνιδες/ ες από όλο τον κόσμο βοήθησαν έμπρακτα το κίνημα μέσω των έργων τους, έχοντας κοινά μοτίβα το κόκκινο, το πράσινο και το λευκό της ιρανικής σημαίας, απεικονίζοντας τη χώρα τους ως γυναίκα και χρησιμοποιώντας την τουλίπα ως σύμβολο για το αίμα των μαρτύρων. Εντονο στοιχείο αποτελούν και τα συνθήματα με παραδοσιακό καλλιγραφικό στιλ.

Η Jalz είναι κι αυτή Ιρανή γραφίστρια. Εμπνευσμένη από τον πύργο Azadi που σημαίνει «ελευθερία» (ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τοπόσημα της Τεχεράνης του 20ού αιώνα) τοποθέτησε γύρω του γυμνές χορεύτριες του Ματίς αναγράφοντας από πάνω τους το σύνθημα «Γυναίκες, ζωή, ελευθερία» και συνδέοντας με τον τρόπο αυτό το κίνημα διαμαρτυρίας με τη διεκδίκηση του γυναικείου σώματος.

Η Mahdieh Farhadkiaei είναι εικονογράφος και από το Μιλάνο όπου ζει «ανακάτεψε» την τράπουλα αλλάζοντας μια από τις βασικές φιγούρες της. Η μοναχική βασίλισσα κόβει με ψαλίδι τα μαλλιά της σε έναν ύψιστο συμβολισμό για τη γυναικεία σωματική αυτονομία. Το έργο της έγινε σε ελάχιστο χρόνο viral στο Instagram, με εκατοντάδες λογαριασμούς να το αναδημοσιεύουν.

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί η ανατρεπτική έμπνευση του αρχιτέκτονα Tim Fu, ο οποίος εξειδικεύεται στον προηγμένο υπολογιστικό σχεδιασμό και στην τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης. Το έργο του, που προορίζεται για μια πλατεία «μετα-ισλαμικής δημοκρατίας του Ιράν», έχει τίτλο «Flowing free», με την κίνηση του γλυπτού να θυμίζει γυναικεία μαλλιά που ανεμίζουν ελεύθερα.

Σύμφωνα με το Πρακτορείο Ειδήσεων Ακτιβιστών των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (Human), που ίδρυσαν Ιρανοί εξόριστοι στις ΗΠΑ το 2009, τουλάχιστον 522 άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2022, μεταξύ των οποίων 70 ανήλικοι.

Η έκθεση της μη κυβερνητικής οργάνωσης ανέφερε ότι σχεδόν 20.000 άνθρωποι συνελήφθησαν και 110 από αυτούς αντιμετωπίζουν κατηγορίες οι οποίες επισείουν τη θανατική ποινή βάσει του ισλαμικού νόμου. Ηδη τέσσερις διαδηλωτές εκτελέστηκαν.

Το αίμα που κύλησε και κυλά στο Ιράν είναι ο λόγος που θα πρέπει να κρατήσουμε το βλέμμα μας στραμμένο στις γυναίκες που εξεγείρονται και σε όσους μάχονται μαζί τους. Μοιάζει θαρρείς με αυτό που έλεγε ο Ισπανός αναρχικός Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι: «Αγωνιζόμαστε για την επανάσταση. Δεν αναμένουμε τη βοήθεια κανενός. Δεν φοβόμαστε τα ερείπια. Φέρουμε ένα νέο κόσμο στις καρδιές μας κι αυτός μεγαλώνει κάθε δευτερόλεπτο, ακόμη και αυτήν τη στιγμή που μιλάμε».

Τελευταίες ΕιδήσειςDropdown Arrow
preloader
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
Documento Newsletter