Ταξίδι στο παρελθόν υπόσχεται έκθεση με σπάνιο υλικό από τα αρχεία του Δήμου Αθηναίων που φωτίζει στιγμιότυπα από την καθημερινότητα άλλων εποχών.
Η έκθεση «Αθήνα – Από σελίδα σε πόλη» που βασίζεται σε σπάνια υλικά από τα αρχεία του Δήμου Αθηναίων είναι ένα ταξίδι στο παρελθόν. Ενα ταξίδι που περιλαμβάνει πρωτότυπα έγγραφα και αντικείμενα από τη ζωή των δημοτών αλλά και μια ταινία μικρού μήκους με θέμα τα βασικά χαρακτηριστικά μιας διαδρομής διάρκειας σχεδόν μισού αιώνα.
Η έκθεση ρίχνει φως σε ιστορικές προσωπικότητες όπως ο στρατηγός Μακρυγιάννης που διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος και η σημαντική δωρήτρια Δούκισσα της Πλακεντίας, οι οποίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε δημοτικό επίπεδο. Επίσης περικλείει σπάνια αρχεία του δήμου με πρωτότυπα ψηφιοποιημένα τεκμήρια καθώς και πρακτικά δημοτικών συμβουλίων τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά.
Ξεχωριστή αξία προσδίδει η μικρού μήκους ταινία της Αναστασίας Σίμα που αποτυπώνει τη ζωντανή μνήμη της πόλης. «Ως δημοτική υπάλληλος του Ιστορικού Αρχείου είχα δεχτεί την πρόταση της προϊσταμένης μου να ασχοληθώ με το κινηματογραφικό υλικό από το τμήμα Ιστορικού Αρχείου που είχε βρεθεί πεταμένο σε μαύρες σακούλες στα υπόγεια της Βαρβάκειου αγοράς πριν από πέντε-έξι χρόνια» λέει στο Documento η σκηνοθέτρια και σεναριογράφος που ανέλαβε όχι μόνο το κομμάτι της επίπονης έρευνας αλλά και της μεταποίησης του ξεχασμένου υλικού σε φιλμ μικρού μήκους που αφορά κυρίως τις δεκαετίες του 1930 και του 1970.
Ολα είναι δήμος
Το μεγαλύτερο εμπόδιο σχετιζόταν με τη διαπίστωση ότι ειδικά τα φιλμάκια της δεκαετίας του 1970 αποτελούσαν κυρίως προπαγανδιστικό υλικό του καθεστώτος. «Αποφασίσαμε να απογυμνώσουμε τα φιλμ από όλους τους ήχους –φυσικά σβήστηκε και η μονότονη φωνή του εκφωνητή των “Επίκαιρων”– και έγινε από την αρχή sound design ώστε να ζωντανέψει το υλικό» εξηγεί η Αν. Σιμά. Το 11λεπτο φιλμάκι που γεννήθηκε μέσα από την παραπάνω διαδικασία αφηγείται μικρές, καθημερινές και κυρίως ανθρώπινες ιστορίες. Ακόμη κι ένα λεωφορείο που βρίσκεται σε διαφορετικά στιγμιότυπα παρουσιάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να διηγηθεί τη δική του ιστορία.
Μέσα από αυτές τις ιστορίες ουσιαστικά αναδεικνύεται ο ρόλος του δήμου στη ζωή του καθημερινού ανθρώπου, όπως μας εξηγεί. Και συμπληρώνει: «Ακόμη και σε προσωπικό επίπεδο βρήκα απαντήσεις γύρω από τη δική μου διαδρομή. Ειδικά από την παιδική μου ηλικία. Οι κούνιες με τις φωνούλες των παιδιών, το Σεράφειο κολυμβητήριο, οι παιδικές κατασκηνώσεις του Αγίου Ανδρέα, οι παιδικές χαρές, τα παγκάκια των εφηβικών μας χρόνων με τα πρώτα φλερτ στις πλατείες… Ολα αυτά είναι δήμος. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία συνειδητοποιήσαμε ότι οι πρώτες μορφές κοινωνικοποίησης, ειδικά για μας τα παιδιά της πόλης, είναι όλα τα προαναφερθέντα μέρη μαζί με τις γειτονιές, τις λαϊκές αγορές, τα έργα ασφαλτοστρώσεων στους τότε χωμάτινους δρόμους».
Συγκίνηση και νοσταλγία
Η συγκίνηση εναλλάσσεται με τη νοσταλγία βλέποντας τις διαφημιστικές πινακίδες της Mίσκο ή του «Γνήσιου Μεταξά» στην πλατεία Ομονοίας, τα θέατρα και τους κινηματογράφους στη Σταδίου και την Πανεπιστημίου. Ομως δεν προκαλούν όλες οι εικόνες αντίστοιχα συναισθήματα. Οι επιμελητές της έκθεσης, βάζοντας σε μια τάξη το αρχειακό υλικό, εντόπισαν στιγμιότυπα (αμέτρητες οι παρελάσεις που αποτελούσαν την αγαπημένη ψυχαγωγία των εμπνευστών του πραξικοπήματος του 1967) που τους προκάλεσαν αποστροφή.
Πληροφορίες για το πώς ζούσαν οι Αθηναίοι τα χρόνια εκείνα μας δίνουν και τα στιγμιότυπα από τις βραδιές διασκέδασης που διοργάνωνε ο δήμος στην κατάμεστη πλατεία Κοτζιά ή τα μασκέ πάρτι στην Πλάκα στα οποία ξεσπάθωναν οι μεταμφιεσμένοι. Στα φιλμάκια με θέμα τις μέρες του 1930 αίσθηση προκαλεί η σύνδεση των εορταστικών εκδηλώσεων του δήμου με τον Παρθενώνα και τα υπόλοιπα μνημεία της Ακρόπολης. Σε αυτά φαίνεται ξεκάθαρα πόσο έντονα ζούσαν οι Αθηναίοι. Η σημερινή Αθήνα της έντονης τουριστικοποίησης προφανώς και έχει ελάχιστη σχέση με τη ρομαντική εικόνα του παρελθόντος.
«Δουλεύοντας με αυτά τα αρχεία ένιωσα μια νοσταλγία που με πήγε πίσω στα παιδικά μου χρόνια. Σαφώς και υπήρχαν σοβαρά θέματα και εκείνα τα χρόνια. Από αρκετές απόψεις η ζωή ίσως να είναι καλύτερη σήμερα. Ομως η χαρά πλέον δεν είναι τόσο πηγαία ή εύκολη. Προφανώς και το γεγονός ότι έχουμε κατακλυστεί από τουρίστες μάς προκαλεί δυσφορία και αγανάκτηση, ειδικά όταν παλεύουμε τόσο σκληρά για την επιβίωση» λέει η Αν. Σίμα.
Οπως εξηγεί, παλιά ήμασταν ξενομανείς. Χαζεύαμε το πόσο προχωρημένοι ήταν οι ξένοι επισκέπτες και μαθαίναμε τη μόδα από εκείνους, ενώ νιώθαμε μειονεκτικά καθώς έφερναν μια άλλη αίσθηση πολιτισμού. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Σήμερα όλα αυτά έχουν σβήσει. Aρκεί μια βόλτα στο κέντρο της πόλης ή μια διαδρομή με το μετρό για να βιώσεις τη βίαιη αλλαγή μιας πάλαι ποτέ όμορφης πόλης και τη μετατροπή της σε έναν τόπο που όχι μόνο δεν προσφέρει κάτι καλό στους κατοίκους της αλλά στην κυριολεξία τους διώχνει».
INFO
Εως τις 11 Ιουλίου στο Νέο Κτίριο του Δήμου Αθηναίων (Πατησίων 159 και Αγαθουπόλεως), είσοδος ελεύθερη