Το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) επικύρωσε τη δέσμευση κεφαλαίων της κεντροαφρικανικής εταιρείας Badica και της βελγικής θυγατρικής της Kardiam, οι οποίες διακινούσαν διαμάντια παράνομα την περίοδο 2013-2014, στηρίζοντας έτσι ένοπλες ομάδες, παραστρατιωτικές οργανώσεις και δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Ας πιάσουμε την ιστορία από την αρχή. Τον Μάιο του 2000, κυβερνητικοί αξιωματούχοι από χώρες-παραγωγούς διαμαντιών συναντήθηκαν στην πόλη της Κίμπερλι, στη Νότιο Αφρική και συμφώνησαν στη δημιουργία ενός νομοθετικού πλαισίου με στόχο την αναχαίτιση του παράνομου εμπορίου διαμαντιών, τα κέρδη του οποίου συνδέονται με αιματηρές συγκρούσεις στην Αφρική. Εξ ου και το προσωνύμιο «διαμάντια πολέμου» ή «ματωμένα» διαμάντια.
Δύο χρόνια αργότερα, το 2002, δημιουργήθηκε το σύστημα πιστοποίησης της διαδικασίας της Κίμπερλι, μέσω του οποίου επιδιώκεται η νόμιμη αγοραπωλησία διαμαντιών. Όλες οι χώρες-παραγωγοί διαμαντιών παγκοσμίως οφείλουν τα τηρούν τις «ελάχιστες απαιτήσεις» πιστοποίησης (παροχή ετήσιων στατιστικών στοιχείων εμπορίου τα οποία πρέπει να συμπίπτουν με τα στοιχεία των οργάνων επίβλεψης, διαφανείς διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου, συνεργασία με χώρες που επίσης τηρούν τους κανονισμούς), ώστε τα διαμάντια που εμπορεύονται να συνοδεύονται από το ανάλογο πιστοποιητικό της Κίμπερλι.
Σε περίπτωση που μια χώρα-μέλος δεν τηρεί τις «ελάχιστες απαιτήσεις», υφίσταται προσωρινή αναστολή της συμμετοχής της στη διαδικασία της Κίμπερλι. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν συνεχίζει τη διακίνηση διαμαντιών, αλλά και άλλων ορυκτών πόρων όπως χρυσού ή ελεφαντόδοντου, το κάνει παράνομα. Και αν αυτό υποπέσει στην αντίληψη των οργάνων που επιβλέπουν τη διαδικασία, καλείται να υποστεί τις συνέπειες.
Στην περίπτωση των εταιρειών Badica και Kardiam, οι οποίες, σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (η οποία αποτελεί όργανο επίβλεψης, ενώ παράλληλα οι χώρες της Ένωσης αποτελούν ενιαίο μέλος της συνθήκης) συνέχισαν να εμπορεύονται διαμάντια από την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, αν και είχε ανασταλεί η νόμιμη αγοραπωλησία διαμαντιών από τη χώρα.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, τον Μάιο του 2014, «οι βελγικές αρχές κατέσχεσαν δύο πακέτα διαμαντιών που εστάλησαν στην αντιπροσωπία της BADICA στην Αμβέρσα, η οποία είναι επισήμως καταχωρισμένη στο Βέλγιο ως KARDIAM. Εμπειρογνώμονες διαμαντιών απεφάνθησαν ότι τα κατασχεθέντα διαμάντια είναι πολύ πιθανόν να είναι κεντροαφρικανικής προέλευσης και ότι παρουσιάζουν τυπικά χαρακτηριστικά [των περιοχών] Sam-Ouandja , Bria, Nola [που βρίσκονται] στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας.»
Όπως αναφέρεται στο ανακοινωθέν του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η δέσμευση των κεφαλαίων των δύο εταιρειών αιτιολογήθηκε ως εξής: «[η] Bureau d’achat de Diamant en Centrafrique [Badica]/KARDIAM καταχωρήθηκε στις 20 Αυγούστου 2015 σύμφωνα με [την απόφαση] 2196 (2015) [των Ηνωμένων Εθνών], ως “παρέχουσα στήριξη προς ένοπλες ομάδες ή εγκληματικά δίκτυα μέσω της παράνομης εκμετάλλευσης ή εμπορίας φυσικών πόρων, όπως διαμαντιών, χρυσού, καθώς και αγρίων ζώων και προϊόντων αγρίων ζώων στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία”».
Συγκεκριμένα, οι δύο εταιρείες κατηγορούνται ότι με στόχο την εξαγωγή διαμαντιών στήριξαν ένοπλες δυνάμεις στη χώρα, τους Σελεκά και τους αντι-Μπαλακά οι οποίοι είχαν εμπλακεί σε εμφύλιο πόλεμο, στη διάρκεια του οποίου διέπραξαν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Είθισται να χαρακτηρίζεται θρησκευτικός, καθώς οι Σελεκά είναι μουσουλμάνοι αντάρτες ενώ οι αντι-Μπαλακά είναι κυρίως χριστιανοί (και ανιμιστές), αλλά η εκμετάλλευση των πλούσιων ορυκτών πόρων της χώρας θεωρείται η βαθύτερη αιτία έναρξης, αλλά και συνέχισης του πολέμου.
Άλλωστε, το επίσημο εμπόριο διαμαντιών αντιπροσωπεύει το 40% των εξαγωγών της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας.
Η Διαδικασία της Κίμπερλι, παρότι έχει θέσει τις βάσεις αποτελώντας μια σύμπραξη της βιομηχανίας διαμαντιών, των κυβερνήσεων και την κοινωνίας των πολιτών, έχει πολύ δρόμο μπροστά της για την πλήρη παύση του παράνομου εμπορίου διαμαντιών.
Μια τεράστια πρόκληση που αντιμετωπίζει είναι ότι ακόμη κι αν ανασταλεί η συμμετοχή μιας χώρας-παραγωγού με συνέπεια την αδυναμία νόμιμης εξαγωγής διαμαντιών, δεν εμποδίζεται –ως επί το πλείστον– η λαθραία μεταφορά τους σε γειτονικές χώρες-παραγωγούς και η μετέπειτα «ελεύθερη» διακίνησή τους στην παγκόσμια αγορά με …καινούρια ετικέτα.
