Η ακραία ξηρασία επαναφέρει ζοφερές εικόνες από το παρελθόν και προμηνύει ένα καυτό μέλλον
Η χειρότερη ξηρασία των τελευταίων αιώνων που πλήττει φέτος την Ευρώπη έχει προκαλέσει ανησυχία στους πολίτες, οι οποίοι, πέρα από την πανδημία και τις οικονομικές συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, έχουν να αγωνιούν τώρα και για το πόσιμο νερό.
Ο πλανήτης έχει φτάσει στο μεταίχμιο που η ζωή πάνω σε αυτόν τείνει να γίνει αβίωτη, αφού βασικές ανάγκες της κοινωνίας, όπως η προμήθεια νερού, τροφίμων, ηλεκτρικής ενέργειας και ασφαλούς στέγασης βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή.
Κλιματική κρίση προ των πυλών
Το καλοκαίρι του 2022 αποτελεί για τους επιστήμονες μια προειδοποιητική βολή ενός καυτού μέλλοντος. Με τις υψηλές θερμοκρασίες να σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, τις εκτεταμένες πυρκαγιές να καταστρέφουν τους πνεύμονες πρασίνου και τώρα τις μεγάλες ξηρασίες καθίσταται σαφής η απόλυτη επιτακτικότητα της ανάγκης να παρθούν αμέσως μεγάλης κλίμακας μέτρα για να αποφευχθεί η κλιματική καταστροφή.
Η λειψυδρία στην Ευρώπη προκλήθηκε από τα εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα βροχοπτώσεων και τα αλλεπάλληλα κύματα καύσωνα. Με τη σειρά τους, η ξηρασία και ο καύσωνας έχουν δημιουργήσει το κατάλληλο έδαφος για να ξεσπάσουν πυρκαγιές, οι οποίες μέχρι στιγμής έχουν κάψει πάνω από 6.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Παράλ
ληλα, η ξηρασία ταράσσει ακόμη περισσότερο την εφοδιαστική αλυσίδα στην ενέργεια και στα τρόφιμα, που έχει δεχτεί ήδη τα πλήγματα του πολέμου στην Ουκρανία, της πανδημίας και της χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας εν μέσω κρίσης πληθωρισμού.
«Αν με βλέπεις, κλάψε»
Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρει ότι το 47% του εδάφους της ΕΕ βρίσκεται σε συνθήκες προειδοποίησης για ξηρασία, ενώ το 17% είναι σε συνθήκες συναγερμού. Τα αποθέματα πόσιμου νερού βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα, με την Ισπανία και την Ιταλία να διαθέτουν νερό με το δελτίο σε ορισμένες περιοχές τους. Οι μεγαλύτεροι ποταμοί της Ευρώπης είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, με τις εικόνες από τις σχεδόν στεγνές κοίτες στον Πάδο στην Ιταλία και στον Λίγηρα στη Γαλλία να εκπλήσσουν δυσάρεστα. Στον ποταμό Ελβα στη Γερμανία αποκαλύφθηκαν χαραγμένα μηνύματα στους βράχους του βυθού του από παλαιότερες ξηρασίες. «Wenn du mich siehst, dann weine» (σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «Αν με βλέπεις, κλάψε») λέει ένα από αυτά. Τα μηνύματα αυτά χρονολογούνται από τις αρχές του 15ου αιώνα.
Στον ποταμό Ρήνο τα πλοία μεταφέρουν μόνο μέχρι το 25% της χωρητικότητάς τους αφού τα νερά είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Προς ώρας η στάθμη του είναι στα 40 εκατοστά, όμως αναμένεται να πέσει και άλλο, με αποτέλεσμα να σταματήσει κάθε μεταφορά στο ποτάμι. Παρόμοιες διακοπές κόστισαν στη γερμανική οικονομία 5 δισ. ευρώ το 2018. Στο μεγαλύτερο μήκος του ο ποταμός Λίγηρας –ο δεύτερος πιο μεγάλος στη Γαλλία– μπορεί να περπατηθεί από τη μία όχθη στην άλλη. Η στάθμη του Δούναβη, του μεγαλύτερου ποταμού στην Ευρώπη, είναι κοντά στα 40 εκατοστά, η χαμηλότερη στα χρονικά, αναγκάζοντας τις βαλκανικές χώρες τις οποίες διαρρέει (Σερβία, Βουλγαρία και Ρουμανία) να προχωρήσουν σε έργα βυθοκόρησης ώστε να μη σταματήσουν οι μεταφορές τροφίμων και καυσίμων.
Στην κοιλάδα του Πάδου στη βόρεια Ιταλία σχεδόν το 60% της σοδειάς χάθηκε επειδή οι αγρότες δεν είχαν αρκετό αρδεύσιμο νερό για να ποτίσουν τα χωράφια τους. Αυτό έχει προκαλέσει ήδη ζημιές ύψους 6,2 δισ. ευρώ. Η περιοχή, που παράγει το 30-40% των αγροτικών προϊόντων στην Ιταλία, δεν έχει δει ουσιαστικά ούτε σταγόνα βροχής αυτό το έτος. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στις εκβολές του Πάδου τα νερά έπεσαν τόσο πολύ που εισχώρησε θαλασσινό νερό από την Αδριατική 30 χιλιόμετρα μέσα στην ξηρά, «καίγοντας» τις σοδειές κοντά στον ποταμό που είχαν επιβιώσει από τη λειψυδρία. Η στάθμη του νερού στα βόρεια της Ιταλίας, στο Μιλάνο και το Τορίνο, είναι σε ιστορικά χαμηλά, ενώ η λίμνη Γκάρντα έχει σχεδόν στεγνώσει.
Θερμή απειλή για τα ψάρια
Στη νότια Γερμανία η θερμοκρασία των ποταμών έχει ξεπεράσει τους 25°C ενώ αναμένεται να φτάσει τους 27°C στο τέλος του μήνα, θερμοκρασία που έχουν τα νερά στη θάλασσα της Καραϊβικής. Σε όλη την Ευρώπη οι πληθυσμοί των ψαριών απειλούνται από τις υψηλές θερμοκρασίες καθώς και από τα χαμηλά επίπεδα οξυγόνου. Ορισμένες λίμνες ξεράθηκαν εξ ολοκλήρου, σκοτώνοντας κάθε ψάρι που ζούσε εκεί. Παράλληλα με τη μείωση του όγκου των υδάτων σε όλη την Ευρώπη έχει αυξηθεί η μόλυνση από τη βιομηχανία και τη γεωργία, εξολοθρεύοντας μεγάλες ποσότητες ψαριών.
Η χίμαιρα της συμφωνίας των Παρισίων
Οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου συμφώνησαν το 2015 να λάβουν μέτρα για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Συμφώνησαν ότι μέχρι το τέλος του αιώνα θα πρέπει να διατηρήσουν τη θερμοκρασία δύο βαθμούς παραπάνω από τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες που βιώνει ο πλανήτης αυτήν τη στιγμή εκδηλώνονται σε ένα περιβάλλον που υπερβαίνει τη θερμοκρασία της προβιομηχανικής εποχής κατά 1,2°C. Ακόμη και αν οι κυβερνήσεις τηρήσουν κατά γράμμα τη Συμφωνία των Παρισίων –οι περισσότερες, ειδικά οι δυτικές και ανεπτυγμένες, δεν το κάνουν–, πόσα από τα ποτάμια της Ευρώπης θα ξεραθούν και πόση από τη γη θα χερσωθεί, πλήττοντας τους πολίτες που βιοπορίζονται από αυτήν αλλά και αυξάνοντας την επισιτιστική επισφάλεια;