Από τη μέχρι τώρα στάση τής ΕΕ απέναντι στην πανδημία φάνηκε ότι η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας ήταν απλώς ένα συνάχι.
Η απρόσμενη περατζάδα του θανάτου λειτούργησε σαν αξονική τομογραφία που έδειξε θρυμματισμένους πνεύμονες και σοβαρές βλάβες και στα υπόλοιπα ζωτικά όργανα. Βλάβες στη συνοχή των μελών, στο πνεύμα της αλληλεγγύης, στο ίδιο το καταστατικό της ίδρυσής της. Σύμφωνα με τη διάγνωση, δεν συνεργάζονται πλέον το πάνω με το κάτω μέρος του σώματος και σ’ αυτήν τη μάχη μεταξύ βορείων και νοτίων σημειώθηκαν κρούσματα ανυπακοής στον εγκέφαλο.
Η Γερμανία λοιπόν, που κινεί τα νήματα και βάζει μερικούς «λαγούς» να τραβούν το κάρο της σθεναρής της άρνησης για την έκδοση ευρω-ομολόγου, έχει τη λύση του
ESM. Παλιά, δοκιμασμένη συνταγή, αφού όλα αυτά τα χρόνια εκτός από αυτοκίνητα και ψυγεία έκανε και εξαγωγές χρέους. Οπως ο Αναμορφωτής στο «1984» του Οργουελ, ο οποίος υποχρέωνε τις διάφορες χώρες να δανείζονται για να τις ελέγχει. Τώρα επικαλείται τον «ηθικό κίνδυνο» και –μέσω του ολλανδικού φερέφωνου– και κάποιους όρους της Συνθήκης του Μάαστριχτ, η οποία θα παραβιαστεί γιατί θα θιγεί η λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην εθνική κυριαρχία και τους προϋπολογισμούς των κρατών. Κουβέντα δεν είπε βέβαια η Κομισιόν για την καταστρατήγηση της Συνθήκης του Σένγκεν, με αρκετές χώρες να κλείνουν τα σύνορά τους παραβιάζοντας τους θεμελιώδεις κανόνες της για την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων. Εκεί αναγνωρίστηκε η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κι ας είναι η έμπρακτη εφαρμογή του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», ταυτόχρονα όμως και η θρυαλλίδα για την άνοδο εθνικιστικών και φασιστικών κομμάτων όπως του Σαλβίνι και του Ορμπάν.
Τα στοιχεία όμως είναι αμείλικτα. Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις του Γερμανού ευρωβουλευτή Μάρτιν Σίρντεβαν, από το 2011 έως το 2018 η Κομισιόν ζήτησε 63 φορές από κράτη-μέλη να μειώσουν τις δαπάνες για την υγεία ή και να προχωρήσουν σε ιδιωτικοποιήσεις. Τώρα τα κροκοδείλια δάκρυα για τις εκατόμβες νεκρών στις δήθεν αναπτυγμένες χώρες δεν πείθουν κανένα. Τον μέχρι σήμερα φωτεινό και καθησυχαστικό κόσμο για μια Ευρώπη των λαών διασχίζει η αστραπή ενός ανταριασμένου ουρανού. Η Γερμανία απαγόρευσε τις εξαγωγές πολύτιμων προϊόντων που θα μπορούσαν να σώσουν χιλιάδες ανθρώπινες ζωές σε Ιταλία και Ισπανία. Η βοήθεια σε υλικοτεχνική υποδομή, γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό, είτε για ανθρωπιστικούς είτε για πολιτικούς λόγους, δεν ήρθε από την ευρωπαϊκή «οικογένεια» αλλά από την Κίνα, την Κούβα και τη Ρωσία.
Η εικόνα του πρόσφατου Eurogroup, με τους μισούς να κωλυσιεργούν με θεωρητικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες, τους άλλους μισούς να χασμουριούνται από τις πολύωρες συνομιλίες και τον Γάλλο υπουργό Οικονομικών να φωνάζει εκνευρισμένος «σταματήστε αυτό το τσίρκο», επιβεβαιώνει ότι η ΕΕ βρίσκεται στην εντατική. Σύμφωνα με την πιο αισιόδοξη πρόβλεψη το βαθύ χάσμα στους κόλπους της θα γεφυρωθεί με μια συμβιβαστική πρόταση. Παραμένει όμως ανοιχτό και το ενδεχόμενο κάποιο κράτος-μέλος να δικαιώσει τον εργάτη που είπε σε μια συνέλευση το 1915: «Τέλος η υπομονή και η διαπραγμάτευση, έφτασε η ώρα της φυσιγγιοθήκης». Να υπάρξει δηλαδή μια ανοιχτή σύγκρουση που θα δοκιμάσει τις αντοχές της στην επιβίωση.
H Χρύσα Κακατσάκη είναι φιλόλογος ιστορικός Τέχνης
