Το µεγαλύτερο µέρος της αρχαίας Τροιζήνας, µυθικής γενέτειρας του Θησέα, είναι σήµερα θαµµένο κάτω από πυκνοφυτεµένα περιβόλια µε οπωροφόρα δέντρα. Μόνο το ιερό του Ιππολύτου, το οποίο βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης, έχει ανασκαφεί σε µεγάλη έκταση και πλέον αποτελεί τον επισκέψιµο αρχαιολογικό χώρο της περιοχής.
Στο ιερό εκείνο λατρεύτηκε, αρχικά ως ήρωας και κατόπιν ως θεός, ο νεαρός γιος του Θησέα. Ο χώρος αυτός πάντοτε µου ασκούσε ιδιαίτερη έλξη, καθώς ζωντανεύει στη µνήµη µας τον µύθο για τον παράφορο αλλά ανεκπλήρωτο έρωτα της Φαίδρας για τον έφηβο Ιππόλυτο, που προκάλεσε τον τραγικό θάνατο και των δύο. Αυτό το συγκλονιστικό ερωτικό δράµα υπήρξε πηγή έµπνευσης για δύο τραγικούς ποιητές της αρχαιότητας, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, αλλά και για άλλους µεταγενέστερους και σύγχρονους δηµιουργούς.
Μαρία Γιαννοπούλου
Το τοπίο είναι µαγευτικό, µε το ύψωµα όπου κάποτε βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας πόλης να ορθώνεται σαν σκηνικό πίσω από το ιερό. Από τη θέση όπου τώρα βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία της Επισκοπής µπορεί κανείς να κατοπτεύσει όλο τον κάµπο της Τροιζήνας, µέχρι το αρχαίο λιµάνι του Πώγωνα και τη λιµνοθάλασσα της Ψήφτας. Μια µεγάλη πυκνόφυλλη µουριά λίγο µετά την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου υποδέχεται τους επισκέπτες προσφέροντας τον ίσκιο της πριν από την περιήγησή τους στον αρχαιολογικό χώρο.
Η λατρεία του τοπικού ήρωα Ιππολύτου άρχισε στα γεωµετρικά χρόνια, σε ένα υπαίθριο τέµενος µε πεντάπλευρο περίβολο. Αργότερα, πιθανότατα στους ύστερους αρχαϊκούς χρόνους, κατασκευάστηκε ένας ναΐσκος µε πρόσοψη στα δυτικά και ένας κτιστός βωµός. Η αποθέωση του Ιππολύτου από τους Τροιζήνιους έγινε µάλλον στα ελληνιστικά χρόνια, εποχή κατά την οποία αναφέρονται και άλλες τέτοιες περιπτώσεις ηρώων. Τη λατρεία του θεοποιηµένου Ιππολύτου εξυπηρετούσε πιθανότατα ένας δωρικός περίπτερος ναός ο οποίος ανεγέρθηκε στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. στα νοτιοανατολικά του αρχικού τεµένους. Στον χώρο µεταξύ του ναού του Ιππολύτου και του αρχαιότερου τεµένους αποκαλύφτηκε ένα µεγάλο τετράγωνο οικοδόµηµα των ελληνιστικών χρόνων, το οποίο διέθετε κεντρική περίστυλη αυλή και µια µεγάλη αίθουσα µε κλίνες, µαρµάρινες τράπεζες και ορθογώνιες εστίες που θέρµαιναν τον χώρο. Το συγκρότηµα αυτό ερµηνεύεται ως το τελετουργικό εστιατόριο του ιερού, όπου γίνονταν οι επίσηµες συνεστιάσεις µετά τις καθιερωµένες θυσίες.
Η βυζαντινή εκκλησία της Επισκοπής
Βορειότερα από τον χώρο του Ιππολυτείου, στο πλάτωµα ενός χαµηλού λόφου, σώζονται τα ερείπια της βυζαντινής εκκλησίας της Παναγίας Επισκοπής. Στην ίδια θέση εικάζεται ότι βρισκόταν ο ναός της Αφροδίτης Κατασκοπίας, ιδρυµένος κατά τη µυθική παράδοση από τη Φαίδρα, η οποία κρυµµένη πίσω από µια µυρτιά κατασκόπευε από εκεί τον έφηβο Ιππόλυτο να γυµνάζεται στο στάδιο. Μην µπορώντας να γαληνέψει το πάθος της, τρυπούσε µε µανία τα φύλλα της µυρτιάς µε µια καρφίτσα που είχε στα µαλλιά της. Η επικράτηση του χριστιανισµού µπορεί να έφερε το τέλος του αρχαίου κόσµου, αλλά η τραγική ιστορία του Ιππολύτου και της Φαίδρας δεν έπαψε να στοιχειώνει αυτό τον τόπο.
Το τελετουργικό εστιατόριο του Ιππολυτείου
Ο αρχαιολογικός χώρος του ιερού του Ιππολύτου, κοντά στο µικρό χωριό της Τροιζήνας, κρυµµένος ανάµεσα σε αγροτικές καλλιέργειες και ελαιώνες, σίγουρα δεν αποτελεί δηµοφιλή τουριστικό προορισµό και συνεπώς η ανάδειξή του δεν υπήρξε ποτέ προτεραιότητα των αρχών. Ετσι, σε αυτό τον τόπο µοιάζει ο χρόνος να έχει σταµατήσει. Κάθε φορά που τον επισκέπτοµαι νιώθω ότι αποπνέει απόκοσµη, σχεδόν µεταφυσική ηρεµία, σαν µια εκκρεµότητα που παραµένει ανοιχτή στο πέρασµα των αιώνων. Οι αρχαιότητες της Τροιζήνας, όπως και η Φαίδρα, µε εµφανή τα σηµάδια από τη φθορά του χρόνου, µοιάζουν και αυτές να νοσταλγούν τη χαµένη τους αίγλη και να αποζητούν (µάταια;) να αγαπηθούν από τις νεότερες γενιές της ανθρωπότητας. Ισως πάλι αυτές οι αποσπασµατικές, κατακερµατισµένες αρχαιότητες να γοητεύουν τελικά περισσότερο τον σύγχρονο, πάσχοντα άνθρωπο, ο οποίος φαίνεται να έχει αποµακρυνθεί από τους κλασικούς προγόνους που υµνούσαν την τελειότητα. Αλλωστε, όπως έγραψε και ο Αντόνιο Πόρκια, «ακόµη και τα λουλούδια για να σκορπίσουν την ευωδιά τους πρέπει να πεθάνουν λίγο».
Η Μαρία Γιαννοπούλου είναι δρ Αρχαιολογίας, Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων.
