Ο αρχαιολόγος Γιαν-Μαρκ Χένκε μιλάει για τoν πολιτισμικό ρόλο του νησιού του Πυθαγόρα στην αρχαιότητα.
Το νησί του Πυθαγόρα και του Επίκουρου επέλεξε το Ιδρυμα Schwarz σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών για να αναδείξει τον κομβικό ρόλο της περιοχής ως γέφυρας πολιτισμών στην ανατολική Μεσόγειο ήδη από την πρώιμη εποχή του σιδήρου. Η έκθεση «Bridging cultures – Γεφυρώνοντας πολιτισμούς», που φιλοξενείται στο Art Space Pythagorion στη Σάμο, πραγματοποιείται με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων αρχαιολογικών ερευνών στο νησί από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο.
Αφετηρία της έκθεσης, η οποία έχει την αρωγή του υπουργείου Πολιτισμού και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σάμου και Ικαρίας, είναι το 1925, έτος έναρξης των ανασκαφών, οι οποίες συνεχίζονται αδιάλειπτα μέχρι και σήμερα με μοναδική περίοδο διακοπής το διάστημα 1938-1952.
Καταλύοντας σύνορα
Το νησί της Σάμου υπήρξε σταυροδρόμι πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής. Οι πρώτες επαφές των αρχαίων Σαμίων με την Ανατολή, την Αίγυπτο και την Εγγύς Ανατολή διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο για την άνθηση της πόλης-κράτους κατά τον 7ο και 6ο π.Χ. αιώνα. Μέσα από την έκθεση τα πολιτισμικά σύνορα καταλύονται δίνοντας χώρο στον διάλογο. Οπως μας επισημαίνει ο αρχαιολόγος επικεφαλής της ανασκαφής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στη Σάμο Γιαν-Μαρκ Χένκε: «Στόχος της έκθεσης είναι με τη βοήθεια των αρχαιολογικών ευρημάτων να γίνει αντιληπτή η αλληλεπίδραση των πολιτισμών τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν. Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν προκύψει καταδεικνύουν την έμφαση που έδινε η αρχαία κοινωνία των Σαμίων στις εξωτερικές επιδράσεις – μια δυναμική διαδικασία μεταξύ του δικού τους και του ξένου, που και σήμερα αποτελεί σύμβολο της επιτυχημένης πολιτιστικής ανταλλαγής που δεν γνωρίζει σύνορα».
Η επιλογή της Σάμου μόνο τυχαία δεν είναι, καθώς οι κάτοικοι αξιοποιώντας τη γεωγραφική της θέση ήρθαν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς στην Ανατολή, την Εγγύς Ανατολή, την Ισπανία και κυρίως την Αίγυπτο. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η ιδιαίτερη άνθηση του νησιού. Για τον Γιαν-Μαρκ Χένκε αυτός ήταν ο λόγος που η Σάμος δημιούργησε τρία πολύ σημαντικά μνημεία. Οπως μας εξηγεί: «Η αλληλεπίδραση των Σαμίων με άλλους πολιτισμούς αντικατοπτρίζεται στα κατάλοιπα τριών εξαιρετικών μνημείων μηχανικής, τα οποία μάλιστα ο Ηρόδοτος χαρακτήρισε τα πιο σημαντικά έργα που έγιναν ποτέ στην Ελλάδα. Πρόκειται για τον μνημειώδη ναό της Ηρας, το υδραγωγείο του Ευπαλίνου και τον κυματοθραύστη στο λιμάνι».
Σταθμοί της έκθεσης
Οι επισκέπτες που θα επισκεφτούν το νησί της Σάμου έως τις 15 Οκτωβρίου θα έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν σε διάφορους θεματικούς χώρους. Η επίσκεψη ξεκινά με μια επισκόπηση της ιστορίας της έρευνας στο νησί και οδηγεί κατευθείαν στο επίκεντρο της έκθεσης – τον λεγόμενο χώρο «Bridging cultures» (Γεφυρώνοντας πολιτισμούς). Εκεί τα ευρήματα θα ρίξουν άπλετο φως στις εκτεταμένες επαφές της Σάμου στη λεκάνη της Μεσογείου προσφέροντας μια εικόνα της δημιουργικής και καινοτόμου δύναμης των πολιτισμικών διασυνδέσεων του παρελθόντος.
Στον διαδραστικό «Offering space» (Χώρος προσφορών) οι επισκέπτες μπορούν να βιώσουν μερικώς τις αρχαίες πρακτικές προσφορών. Καλούνται να συμμετάσχουν σε ένα τελετουργικό αφήνοντας συμβολικά κάτι από ή για τον εαυτό τους αναβιώνοντας τη σχέση μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος τους. Ενας άλλος χώρος είναι αφιερωμένος στο Ηραίο της Σάμου. Εκεί μπορεί κανείς να μάθει περισσότερα για τη θεμελιώδη σημασία της θεάς Ηρας ως προστάτιδας της οικογένειας, της ευημερίας και της πολιτιστικής ανανέωσης, καθώς και για την εξέλιξη του ιερού και της λατρείας ως κέντρου ταυτότητας της σαμιακής κοινότητας.
Η έκθεση ολοκληρώνεται με μια συνοπτική παρουσίαση της αρχαίας πόλης της Σάμου. Πρόκειται για μια περιήγηση σε σημαντικά κτίρια όπως τα τείχη της πόλης, το υδραγωγείο του Ευπαλίνου και η Ιερά Οδός – μνημεία που μαρτυρούν την τεχνική, κοινωνική και αστική ανάπτυξη του νησιού.
Η έκθεση «Bridging cultures – Γεφυρώνοντας πολιτισμούς», εκτός από αρχειακό υλικό του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, θα περιλαμβάνει αντικείμενα που παρουσιάζονται στην έκθεση μέσω φωτογραφιών και βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο στο Βαθύ. Ο Γιαν-Μαρκ Χένκε μάς αναλύει τους λόγους αυτής της απόφασης. Συγκεκριμένα: «Στόχος της συμμετοχής αυτών των αντικειμένων είναι να ζωντανέψουμε μνήμες, τοποθετώντας τες στο ιστορικό τους πλαίσιο με κατανοητές εξηγήσεις για την ιστορική τους σημασία και τις ζωντανές πολιτισμικές ανταλλαγές που αντιπροσωπεύουν. Ελπίζουμε να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον και να καλλιεργήσουμε μια βαθύτερη εκτίμηση για τη Σάμο ως σημαντικό σταυροδρόμι του αρχαίου κόσμου».
Βήμα σε δημιουργούς
Παράλληλα με την έκθεση το Ιδρυμα Schwarz πραγματοποιεί για 15η χρονιά το Samos Young Artists Festival, έναν θεσμό που φιλοξενεί γνωστούς σολίστ αλλά δίνει και βήμα σε ανερχόμενους δημιουργούς. Το Αρχαίο Θέατρο Πυθαγορείου, συνεχίζοντας την παράδοση, μεταμορφώνεται σε σταυροδρόμι συνύπαρξης και ανταλλαγής πολιτισμών.
INFO
Έως τις 15 Οκτωβρίου στο Art Space Pythgorion στη Σάμο
