Η κατάρτιση ως πρόσχημα
Μετά τη δημόσια διαβούλευση στο openGov, το υπουργείο Παιδείας κατέθεσε τη Δευτέρα 29/9 στη Βουλή το σχέδιο νόμου για τη σύσταση Ακαδημιών Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΑΕΚ) και την ένταξή τους στο Εθνικό Σύστημα ΕΕΚ. Το παρουσιάζουν ως αναβάθμιση της επαγγελματικής κατάρτισης και γέφυρα προς την αγορά εργασίας. Στην πράξη πρόκειται για ένα σχήμα που μεταφέρει τον σχεδιασμό σπουδών από το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα στις ανάγκες συγκεκριμένων εργοδοτών, με δημόσιο κόστος και ιδιωτικό όφελος.
Οι ΑΕΚ ιδρύονται μέσω «συμφωνιών ίδρυσης» με επιχειρήσεις ή άλλους οικονομικούς φορείς οι οποίοι συνδιαμορφώνουν ειδικότητες, εξοπλισμό, πρακτική/μαθητεία και όρους λειτουργίας. Προβλέπεται μάλιστα δέσμευση απορρόφησης του 40% των αποφοίτων. Στα χαρτιά αυτό μοιάζει με εγγύηση εργασίας. Στην πράξη σημαίνει ότι το πρόγραμμα σπουδών κόβεται και ράβεται πάνω στις άμεσες ανάγκες των εταιρειών και ότι οι νέοι κατευθύνονται από πριν σε συγκεκριμένους εργοδότες που ήδη είχαν λόγο στο τι θα διδαχθούν. Δεν είναι ελεύθερη εκπαιδευτική επιλογή, αλλά μηχανισμός τροφοδότησης φτηνού εργατικού δυναμικού.
Κομβικό στοιχείο του σχεδίου νόμου είναι η υποχρεωτική μαθητεία ως προϋπόθεση αποφοίτησης. Ωστόσο δεν θεσπίζεται ελάχιστη αμοιβή δεμένη με συλλογικές συμβάσεις, ενώ δεν προβλέπεται ανεξάρτητος μηχανισμός αξιολόγησης των θέσεων ούτε ανώτατη αναλογία μαθητευομένων ανά εργαζόμενο. Χωρίς ρητή απαγόρευση υποκατάστασης κανονικών θέσεων από μαθητευόμενους και χωρίς αυστηρές κυρώσεις στους παραβάτες, η «γέφυρα μάθησης» θα εκτραπεί σε εργαλείο φτηνής, ελαστικής εργασίας.
Η δημοσιονομική εικόνα δείχνει μόνιμες και ενδεχόμενες επιβαρύνσεις: ετήσια δαπάνη πλήρη ασφαλιστική κάλυψη των μαθητευομένων μέσω e-ΕΦΚΑ, πιθανές δαπάνες για λειτουργία και εξοπλισμό των ΑΕΚ και απώλειες εσόδων από φοροαπαλλαγές σε χορηγίες και δωρεές. Αν ο ιδιώτης εταίρος αποχωρήσει, το κράτος μεριμνά για τη συνέχιση λειτουργίας: το ρίσκο κρατικοποιείται, το όφελος όχι. Κι όλα αυτά χωρίς σαφή, μετρήσιμα αντισταθμίσματα από πλευράς επιχειρήσεων, όπως δεσμεύσεις για μόνιμες προσλήψεις, μισθολογικές ρήτρες και εγγυήσεις ποιότητας.
Αντί να ενισχυθούν οι δημόσιες Σχολές Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΑΕΚ) με υποδομές, μόνιμους εκπαιδευτές και σύγχρονα εργαστήρια, προστίθεται ένας νέος παράλληλος θεσμός στο ίδιο επίπεδο (5) εκπαίδευσης. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδας προειδοποιεί για πολυτυπία τίτλων, θολή ισοτιμία προσόντων και ετεροβαρές πλεονέκτημα υπέρ μεγάλων επιχειρήσεων που μπορούν να τρέξουν συμπράξεις, αφήνοντας τους μικρούς εκτός.
Στη Γερμανία, στην επαγγελματική κατάρτιση, το dual system (συνδυασμός μαθητείας στην επιχείρηση και μαθημάτων στο σχολείο) λειτουργεί επειδή στηρίζεται σε ισχυρές συλλογικές συμβάσεις, συστηματική δημόσια χρηματοδότηση και αυστηρό έλεγχο θέσεων – κι έτσι ακόμη, κάθε χρόνο λείπουν θέσεις μαθητείας. Στην Ισπανία η εισαγωγή dual στοιχείων χωρίς σφιχτή εποπτεία καλλιέργησε ανισότητες. Αντίθετα, η Φινλανδία δείχνει τον θετικό δρόμο: δημόσια χρηματοδότηση, ισότητα πρόσβασης και κυρίως πλήρεις και ορατές γέφυρες προς την τριτοβάθμια – εκεί η επαγγελματική εκπαίδευση δεν είναι δεύτερης κατηγορίας.
Πραγματική αναβάθμιση θα σήμαινε ενίσχυση των ΣΑΕΚ με εργαστήρια, μόνιμο προσωπικό, σύγχρονο εξοπλισμό. Με ενιαία πρότυπα ποιότητας και ανεξάρτητους ελέγχους για όλες τις θέσεις μαθητείας, ελάχιστη αμοιβή δεμένη με συλλογικές συμβάσεις, όριο στο πόσοι μαθητευόμενοι αντιστοιχούν σε κάθε εργαζόμενο και ρητή απαγόρευση να καλύπτονται κανονικές θέσεις με μαθητευόμενους. Επίσης, εγγυημένη πρόσβαση στη συνέχεια σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με αναγνώριση πιστωτικών μονάδων, διαφανείς διαδικασίες εισαγωγής και ουσιαστικές ποσοστώσεις για αποφοίτους επιπέδου εκπαίδευσης 5. Χωρίς φωτογραφικές φοροαπαλλαγές, αλλά ο ιδιώτης να αναλαμβάνει κόστος ανάλογο του οφέλους του και να δεσμεύεται σε σκληρά κριτήρια ποιότητας, με έλεγχο και κυρώσεις.
Ο Χρήστος Πιλάλης είναι εκπαιδευτικός
