Η μαφία το κράτος και το σύστημα εξουσίας

Η συγκλονιστική κατάθεση της κ. Τυχεροπούλου στην Εξεταστική Επιτροπή για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ κατέδειξε με μοναδικό τρόπο μια κομματική μαφία έχει αλώσει όλες τις λειτουργίες του κράτους. Η δομή του κράτους πλέον λαμβάνει μια νέα μεταθετική λειτουργία η οποία επιτρέπει στους μαφιόζικους χειρισμούς να αφανίζουν τις εξουσιαστικές του εκροές και να τις αντικαθιστούν με εκείνες της μαφιόζικης κατανομής και του επιταχυνόμενου ολοκληρωτισμού του. Δυστυχώς οι μαφιόζικες πρακτικές αποτελούν αναγνωρισμένους τρόπους ενέργειας και επίτευξης πολιτικών σκοπών δεδομένου ότι έχουν αντικαταστήσει πλήρως τον κρατικό μηχανισμό και έχουν κουρσέψει τις κομματικές δομές. Εξάλλου τα πολιτικά κόμματα ως θεμελιακοί σχηματισμοί της αστικής δημοκρατίας έχουν καταστεί από τον 20 αιώνα και μετά μια σκοτεινή σκιά ιντιβιντουαλιστικής και ωφελιμιστικής επιδίωξης.

Δεν είναι βέβαια παράξενο το γεγονός ότι το κράτος αποτελεί ένα «εκπεσόν» κράτος και έχει καταστεί ένα εκπληρωμένο μαφιόζικο σύστημα. Αυτό το έχει αναλύσει κάποια χρόνια πριν ο Ιταλός κοινωνιολόγος Βιτο Ζινκάνι το 1983 αναλύοντας τη δομή του ιταλικού κράτους και εκείνο της μαφίας, λέγοντας ότι η ιταλική μαφία λειτούργησε ως θεσμός με το δικό της νομικό σύστημα που ισοδυναμούσε με το νομικο-κρατικό σύστημα. Ένα σύστημα θα πει ο Βιτο Ζινκάνι που αναλύεται εξαιρετικά από τον Μαξ Βέμπερ στο βιβλίο του «Economy and Society» και πιο συγκεκριμένα στην παράγραφο για «την πολιτική ομάδα και την ιεροκρατική ομάδα». Η νόμιμη εξουσία είναι θεμελιωμένη σ’ ένα σύστημα κανόνων που επιδέχεται λογική ανάλυση, επίσης όμως και η εξουσία της μαφίας στηρίζεται σ’ ένα σύστημα κανόνων δικό της, επάνω όμως στους αιματοσυγγενικούς δεσμούς. Με τη διαφορά ότι οι αιματοσυγγενικοί δεσμοί σήμερα έχουν αντικατασταθεί από επαγγελματικές σχέσεις με κομματικούς μηχανισμούς και κυβερνητικά στελέχη.

Η μαφία είχε μια συγκεκριμένη στρατηγική αναφορικά με την εξουσία. Λειτουργούσε ως κολίγας στον φεουδάρχη. Αυτό επετεύχθη και έτσι δρούσε ως συμπληρωματικός συνεργάτης της εκάστοτε κυβέρνησης.

Στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του 1991 του βιβλίου του Τζοβάνι Φαλκόνε (Ιταλός δικαστής που δολοφονήθηκε από τη μαφία) με τίτλο «Cose di Cosa Nostra», βασισμένο σε μια σειρά συνεντεύξεων με τη Γαλλίδα δημοσιογράφο Μαρτσέλε Παντοβάνι διαβάζουμε ότι: «Η μαφία λειτουργεί ως σύστημα εξουσίας, ως άρθρωση εξουσίας, ως μεταφορά εξουσίας, αλλά και ως παθολογία εξουσίας. Γίνεται κράτος και αυτό συμβαίνει γιατί το κράτος απουσιάζει τραγικά. Η μαφία ως οικονομικό σύστημα, εμπλέκεται με κερδοφόρες δραστηριότητες που μπορούν να εκμεταλλευτούν μεθοδικά. […] Μάλιστα το πολιτικό περιεχόμενο των πράξεών της την καθιστά, χωρίς αμφιβολία, μια εναλλακτική λύση στο δημοκρατικό σύστημα.»

Αυτές οι απόψεις του Τζ. Φαλκόνε φαίνεται να υπογραμμίζουν, πάνω απ’ όλα, πώς η μαφία είναι – ακριβώς – μια μορφή εξουσίας. Γίνεται μια δύναμη που ρυθμίζει, την ισορροπία των δυνάμεων μεταξύ των συνεργατών της των μελών της κοινωνίας και των εκπροσώπων του κράτους. Η μαφία, ασκεί την εξουσία της όχι μόνο παράλληλα με το κράτος, αλλά και πάνω από όλα εντός του κράτους. Με άλλα λόγια, εκμεταλλεύεται τους θεσμούς, (όταν εκείνοι έχουν χάσει την κοινωνική λειτουργικότητα τους) και χρησιμοποιεί την ευθραυστότητα τους και την έλλειψη της αυτοδυναμίας τους. Ο νομικός Σάντι Ρομάνο, ήδη από το 1917 προσδιόριζε τη μαφία ως αυτόνομο νομικό σύστημα που συνέπλεε παράλληλα με το πολιτικό σύστημα και δημιουργούσε σχέσεις δύναμης. Ο Τζ. Φαλκόνε, υποστήριζε ότι «ο διάλογος Κράτους/Μαφίας […] καταδεικνύει σαφώς ότι η μαφία δεν αποτελεί μια αντικρατική οργάνωση, αλλά μάλλον μια παράλληλη οργάνωση που επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τις στρεβλώσεις της οικονομικής ανάπτυξης λειτουργώντας παράνομα».

Ακολουθώντας έτσι τη σκέψη του Τζ. Φαλκόνε, μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι οι μαφιόζικες οργανώσεις, εξοπλισμένες με μια μακροδομή εξουσίας, διαθέτουν ένα ρυθμιστικό σύστημα και έναν οργανωτικό μηχανισμό και μπορούν να καταταχθούν στις εξουσίες εντός της κοινωνίας και εντός του κράτους.

Αναμφισβήτητα η κρίση της αστικής δημοκρατίας ως παθολογικό φαινόμενο με τους φαλκιδευμένους θεσμούς από την εκτελεστική εξουσία επιτρέπει να εισβάλλουν κυκλώματα εξουσίας που αλλοιώνουν ακόμη περισσότερο τους πυλώνες της δημοκρατίας, (δηλαδή τους θεσμούς) και ελέγχουν το πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης. Έτσι ακριβώς συνέβη και με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Οι υπαγωγικές διαδικασίες μέσα στις οποίες εξελίχθηκε το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ δείχνει ανάγλυφα πως η μαφία κατά βάση κομματική μαφία της ΝΔ, λειτούργησε ως διαμεσολαβητική διαδικασία ώστε να επικαλύψει τις κρατικές ανεπάρκειες και να μοιράσει το ευρωπαϊκό χρήμα των επιδοτήσεων.

Όμως όλο αυτό δείχνει επίσης πως η κυβερνησιμότητα της ΝΔ αντικαθίσταται από το εκπληρωμένο μαφιόζικο παρακράτος. Επιπλέον αυτό που διακρίνουμε από το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ (και που δυστυχώς δεν το αναλύουν οι πολιτειολόγοι) είναι ότι εντός της λογικής της διακυβερνησιμότητας της ΝΔ νομιμοποιείται σπερματικά η παρανομία και η εκτός-νόμου κατάσταση.

*O Απόστολος Αποστόλου είναι Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας