Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών: Ιστορία και η σημασία της δράσης του ΟΗΕ
Η Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών, στις 24 Οκτωβρίου, σηματοδοτεί την επέτειο της έναρξης ισχύος του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών το 1945.
Η Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών, στις 24 Οκτωβρίου, σηματοδοτεί την επέτειο της έναρξης ισχύος του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών το 1945. Η συγκεκριμένη Ημέρα έρχεται για να μας υπενθυμίσει τους καθολικούς σκοπούς και τις δράσεις του ΟΗΕ για ειρήνη, αξιοπρέπεια και ισότητα στον πλανήτη.
Η Ιστορία της Ημέρας των Ηνωμένων Εθνών
Φτάνοντας στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου το 1945, τα έθνη βρέθηκαν σε κατάσταση εξαθλίωσης, με τον κόσμο να αποζητά την πολυπόθητη ειρήνη. Εκπρόσωποι 50 χωρών συγκεντρώθηκαν στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τον Διεθνή Οργανισμό στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια από τις 25 Απριλίου, με τις εργασίες να ολοκληρώνονται στις 26 Ιουνίου 1945.
Στο διάστημα των επόμενων 2 μηνών, προχώρησαν στη σύνταξη και υπογραφή του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, με τη δημιουργία ενός νέου διεθνούς οργανισμού, τον γνωστό σε όλους σήμερα ως Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ή ΟΗΕ, ο οποίος, θα προέτρεπε έναν ακόμη παγκόσμιο πόλεμο.
Τέσσερις μήνες μετά τη λήξη της Διάσκεψης του Σαν Φρανσίσκο, τα Ηνωμένα Έθνη ξεκίνησαν τις εργασίες τους επίσημα, στις 24 Οκτωβρίου 1945, όταν τέθηκαν σε ισχύ μετά την επικύρωση του Καταστατικού τους από την Κίνα, τη Γαλλία, τη Σοβιετική Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις Ηνωμένες Πολιτείες και από την πλειοψηφία των άλλων υπογραφόντων. Το 2025 σηματοδοτεί την 80ή επέτειο του ΟΗΕ.
Σκοπός και Μηνύματα της Ημέρας
Η Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών έρχεται να μας υπενθυμίσει τα καθολικά και πάγια μηνύματα του ΟΗΕ, όπου 80 χρόνια αργότερα, εξακολουθούν να αφορούν τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε αυτούς που έχουν ανάγκη, προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διασφάλιση της τήρησης του διεθνούς δικαίου.
Αναλυτικότερα, οι σκοποί των Ηνωμένων Εθνών, σύμφωνα με το άρθρο 1 του Χάρτη του ΟΗΕ, περιλαμβάνουν:
- Να διατηρούν τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, και για να επιτευχθεί αυτό: να παίρνουν αποτελεσματικά συλλογικά μέτρα για να προλαβαίνουν και να απομακρύνουν κάθε απειλή της ειρήνης και για να καταστέλλουν κάθε επιθετική ενέργεια ή άλλης μορφής παραβίαση της ειρήνης και να πετυχαίνουν, με ειρηνικά μέσα και σύμφωνα με τις αρχές της δικαιοσύνης και του διεθνούς δικαίου, διευθέτηση ή διακανονισμό διεθνών διαφορών ή καταστάσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διατάραξη της ειρήνης.
- Να αναπτύσσουν ανάμεσα στα έθνη φιλικές σχέσεις που θα βασίζονται στο σεβασμό της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιαθέσεως των λαών και να παίρνουν άλλα μέτρα κατάλληλα για την ενίσχυση της παγκόσμιας ειρήνης.
- Να πετυχαίνουν διεθνή συνεργασία για την επίλυση διεθνών προβλημάτων οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και ανθρωπιστικής φύσεως, και για την ανάπτυξη και ενθάρρυνση του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών για όλους, χωρίς διάκριση φυλής, φύλου, γλώσσας ή θρησκείας, και
- Να αποτελούν ένα κέντρο που θα συντονίζει τις ενέργειες των εθνών για την επίτευξη αυτών των κοινών σκοπών.
Πώς Τιμάται η Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών
Στην 80η επέτειο των Ηνωμένων Εθνών, το moto του οργανισμού είναι «Building our future together», με ενέργειες, εκδηλώσεις και δράσεις καθόλη τη διάρκεια του 2025. Εντός του έτους, παρουσιάστηκαν και θα παρουσιαστούν σημαντικές διασκέψεις, με σκοπό την προώθηση του έργου του ΟΗΕ:
- Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς (9-13 Ιουνίου)
- Διεθνές Συνέδριο για τη Χρηματοδότηση της Ανάπτυξης (30 Ιουνίου-3 Ιουλίου)
- Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής για την Κοινωνική Ανάπτυξη (4-6 Νοεμβρίου)
- Διάσκεψη των Συνεργατών (COP 30) της UNFCCC για την Κλιματική Αλλαγή (10-21 Νοεμβρίου)
Σε άλλες εκδηλώσεις τιμής, η 26η Ιουνίου 2025, τιμήθηκε ως Ημέρα Χάρτας, με αναμνηστική ομιλία για τα 80 χρόνια από την υπογραφή της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών. Στις 19 Σεπτεμβρίου 2025, διοργανώθηκε από το Γραφείο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ ένας εορτασμός ορόσημο για την πολιτιστική κληρονομιά του ΟΗΕ.
ΟΗΕ σε Κρίση: Το Παράδειγμα της Γάζας
Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από την ίδρυση του ΟΗΕ, ένα ορόσημο όπου συνοδεύεται με σημαντικές επιτυχίες αλλά και εξίσου σημαντικές προκλήσεις. Σήμερα, οι εκδηλώσεις για τα 80 χρόνια του ΟΗΕ επισκιάζονται από μια γενικευμένη στρατιωτική κρίση, που λαμβάνει χώρα σε διάφορα μέρη του πλανήτη, με χαρακτηριστικό παράδειγμα να αποτελεί η εμπόλεμη σύγκρουση στη λωρίδα της Γάζας.
Σύμφωνα με το International Crisis Group, o πόλεμος μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ στη Γάζα και η ευρύτερη κρίση στη Μέση Ανατολή, παρά την πρόσφατη εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ – Χαμάς, οδήγησαν τις επιχειρήσεις του ΟΗΕ στην περιοχή οριακό σημείο. Πάνω από 200 υπάλληλοι της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA) έχασαν τη ζωή τους στη Γάζα από τον Οκτώβριο του 2023, ως άμεση συνέπεια της αδιαφορίας του Ισραήλ για τη ζωή των αμάχων και της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα.
Η UNRWA, ως το μόνο βιώσιμο μέσο παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, όλο αυτό το διάστημα, υπέστη σοβαρό πλήγμα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της υπηρεσίας, πάνω από 560 εκτοπισμένοι που βρίσκονταν σε εγκαταστάσεις της UNRWA σκοτώθηκαν και άλλοι 1.790 τραυματίστηκαν από την έναρξη των εχθροπραξιών. Ως προς τις δομές της UNRWA, πάνω από 190 κτίρια υπέστησαν ζημιές.
Ως εκ τούτου, οι πόροι του οργανισμού περιορίστηκαν, όταν αρκετοί δωρητές «πάγωσαν» την υποστήριξή τους στις αρχές του 2024, όταν το Ισραήλ κατηγόρησε έναν μικρό αριθμό μελών του προσωπικού του για εμπλοκή στις εμπλοκές της Χαμάς κατά των Ισραηλινών στις 7 Οκτωβρίου. Ως προς τις ΗΠΑ, εκείνο το διάστημα, συνέχισαν να παρακρατούν πάνω από 230 εκατομμύρια δολάρια, με τους συντάκτες να σημειώνουν πως η οικονομική βιωσιμότητα του οργανισμού μετά τον Σεπτέμβριο του 2024 ήταν αμφίβολη.
Η κατάσταση που επικρατούσε το 2024, περιγράφει ενδεικτικά την αδυναμία του ΟΗΕ να προσφέρει ουσιαστική ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα. Παράλληλα, όμως, όπως σημειώνει ο Jonathan Symons στον ιστότοπο Macquarie University, οι συγκεκριμένες αποτυχίες του ΟΗΕ προκύπτουν από παράγοντες όπως η διχόνοια μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων ή έλλειψη διεθνούς ενδιαφέροντος, λόγω του ότι τα γεωπολιτικά διακυβεύματα δεν είναι μείζονος σημασίας.
Όπως προκύπτει, η έντονη επίδραση της Δύσης στους θεσμούς του ΟΗΕ υπονομεύει την αξιοπιστία τους σε ορισμένα μέρη του κόσμου, με αυτούς μάλιστα να επικρίνονται από την κυβέρνηση Τραμπ. Παράλληλα, η ύπαρξη των θεσμών, που χρονολογούνται από το 1945, εκτιμάται ότι αποτελεί πρόβλημα, καθώς δεν συνάδουν πλήρως με τις συστημικές παγκόσμιες προκλήσεις, όπως αυτές που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα.
Για να αλλάξει η κατάσταση σε ζητήματα όπως αυτό της λωρίδας της Γάζας, όπως επισημαίνει ο Martin Griffiths, πρώην αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΗΕ για ανθρωπιστικά θέματα, πρέπει ο ΟΗΕ να βρει το «θάρρος» να ηγηθεί, να διαμεσολαβήσει στις αντικρουόμενες πλευρές και να βρει λύσεις που θα καταπολεμήσουν την ατιμωρησία με εφαρμόσιμες μεθόδους.
Παράλληλα, επεσήμανε την ανάγκη για εξεύρεση κορυφαίων ειρηνευτικών ταλέντων, περαιτέρω αξιοποίηση των ειδικών απεσταλμένων και επενδύσεις σε τεχνικές δεξιότητες και εκπαίδευση διαμεσολάβησης. Με λίγα λόγια, ο ΟΗΕ, θα πρέπει να στελεχωθεί με τα κατάλληλα άτομα και να καθορίσει ένα σαφές πλάνο, που θα εξυπηρετεί τον θεμελιώδη σκοπό του, ως φορέας επίλυσης συγκρούσεων.
Πηγές: un.org, crisisgroup.org, theguardian.com, lighthouse.mq.edu.au
