Μια συζήτηση με τον συγγραφέα από την Κόστα Ρίκα για τη χώρα του και τον Μπόρχες.
Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Καστανιώτη το µυθιστόρηµα «Ο συνταγµατάρχης δεν έχει πού να κλάψει» του Κάρλος Φονσέκα. Θέµα του η ζωή του αινιγµατικού µαθηµατικού Αλεξάντερ Γκρότεντικ, µιας από τις σηµαντικές ιδιοφυΐες της εποχής του, που έχοντας ζήσει τα µεγαλύτερα γεγονότα του 20ού αιώνα αποφάσισε να αποσυρθεί στα Πυρηναία και να γράψει µια εγκυκλοπαίδεια για την ιστορία του κόσµου. Ακολουθεί η συζήτηση που είχαµε µε τον Κοσταρικανό συγγραφέα κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αθήνα στο πλαίσιο του 11ου Φεστιβάλ ΛΕΑ που έγινε στις αρχές του καλοκαιριού.
Εχετε εµπνευστεί το βιβλίο σας από τη ζωή του µαθηµατικού Αλεξάντερ Γκρότεντικ. Τι σας γοήτευσε σε αυτόν;
Μεγάλωσα µε το όνειρο να γίνω µαθηµατικός, τελικά µε κέρδισαν η φιλοσοφία και η λογοτεχνία. Η πρώτη µου επίσκεψη στην Αθήνα έγινε στο πλαίσιο ενός διαγωνισµού µαθηµατικών. Ενας από τους φίλους που γνώρισα τότε µου είπε για τη ζωή του Γκρότεντικ, µιας από τις σπουδαιότερες µαθηµατικές διάνοιες του 20ού αιώνα. Ψάχνοντας στοιχεία για τη ζωή του έµαθα ότι οι γονείς του ήταν Ρώσοι, έζησε την Οκτωβριανή Επανάσταση, στη συνέχεια πολέµησε στον ισπανικό εµφύλιο στο πλευρό των αναρχικών, ενώ λόγω της εβραϊκής καταγωγής του έζησε και το Ολοκαύτωµα. Και µέσα από όλες αυτές τις δυσκολίες κατάφερε να αναδειχθεί σε µεγάλη µαθηµατική διάνοια. Αυτό που µου κέντρισε το ενδιαφέρον περισσότερο είναι ότι στο τέλος της ζωής του αποσύρθηκε από τον κόσµο, εγκαταστάθηκε στα Πυρηναία και άρχισε να γράφει ένα είδος εγκυκλοπαίδειας πάνω στην ανθρώπινη γνώση.
Ο ήρωας του βιβλίου γράφει µια εγκυκλοπαίδεια όπως κάποτε έκανε ο Μπόρχες.
Ο συνταγµατάρχης έχει κοινά στοιχεία µε τον Μπόρχες. Είναι δηλαδή ένας άνθρωπος που έχει πολύ ενδιαφέρουσα ζωή, στην οποία σηµαντικό ρόλο παίζουν η γνώση και η λογοτεχνία.
Πόσο έχει επηρεάσει ο Μπόρχες το δικό σας έργο;
Εχω µελετήσει το έργο του, ωστόσο περισσότερο κι από αυτό έχω διαβάσει πολύ εκείνους που επηρεάστηκαν από αυτόν: τον Ροµπέρτο Μπολάνιο, τον Ρικάρντο Πίλια, τον Ιταλο Καλβίνο, τον Ζορζ Περέκ.
Ενα ολόκληρο σύµπαν γεννήθηκε µε τον Μπόρχες;
Ο Μπόρχες είναι από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα, γιατί είδε την πιθανότητα µιας λογοτεχνίας των ιδεών.
Ο συνταγµατάρχης στο βιβλίο σας βλέπει µόνο φορώντας γυαλιά. Ο τρόπος που χρησιµοποιείτε αυτή την πληροφορία µου έφερε στο µυαλό τις αρχαίες τραγωδίες και τις αναφορές περί τυφλότητας.
Ενα από τα ερωτήµατα που µε απασχόλησαν γράφοντας το µυθιστόρηµα ήταν σχετικά µε την ιδανική απόσταση που χρειάζεται να πάρει κανείς για να δει καθαρά, τι σηµαίνει να βλέπεις κάποιον και τι σηµαίνει να µην µπορείς να τον δεις. Οπως ακριβώς συµβαίνει και στις αρχαίες τραγωδίες όπου τίθεται το ερώτηµα µήπως οι ήρωες έχουν στρεβλή αντίληψη για την ίδια τους τη ζωή.
Υπάρχει στρεβλή αντίληψη σχετικά µε τον ενιαίο χαρακτήρα της λατινοαµερικανικής λογοτεχνίας;
Ενας συγγραφέας από την Κόστα Ρίκα και ένας από την Αργεντινή έχουν τόση απόσταση µεταξύ τους που είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι υπάρχει συνοχή, παρά την κοινή γλώσσα και παράδοση. Στην Κόστα Ρίκα µεγαλώνουµε διαβάζοντας Μπόρχες, Μάρκες και Φουέντες, γνωρίζοντας έτσι την κουλτούρα των χωρών αυτών. Από την άλλη έχουµε µια κοινή ιστορία που σηµαδεύτηκε από την κατάκτηση της Λατινικής Αµερικής το 1492. Υπάρχει λοιπόν η προσπάθεια να βγει νόηµα από την κοινή παράδοση και την κοινή αποικιοκρατική ιστορία.
Ωστόσο η Κόστα Ρίκα είναι ευηµερούσα χώρα, ενώ το Μεξικό ή η Κολοµβία αντιµετωπίζουν πολύ σοβαρά προβλήµατα.
Χαιρόµαστε πολύ οι Κοσταρικανοί όταν βγαίνουν αυτές οι αναφορές του ΟΗΕ σύµφωνα µε τις οποίες η χώρα µας είναι από τις πιο ευηµερούσες του κόσµου.
Μπορεί ένας «επίγειος παράδεισος», όπως αναφέρεται σε δηµοσιεύµατα η χώρα σας, να παραγάγει σπουδαία λογοτεχνία;
Ενας σηµαντικός Κοσταρικανός συγγραφέας, ο Κάρλος Κορτές, έγραψε: «Τι να γράψουµε για την Κόστα Ρίκα όπου τίποτε δεν συνέβη από την εποχή της Μεγάλης Εκρηξης;». Η Νικαράγουα µε την οποία συνορεύουµε έχει περάσει από συνεχείς εµφυλίους και η φτώχεια έχει αφήσει τα σηµάδια της παντού. Και όντως από τη Νικαράγουα έχουν αναδειχθεί σπουδαίοι συγγραφείς όπως ο Σέρχιο Ραµίρες και ο Ερνέστο Καρδενάλ. Ωστόσο για έναν συγγραφέα που έχει µεγαλώσει στην Κόστα Ρίκα ίσως η πρόκληση είναι να γράψει ζώντας στον επίγειο παράδεισο.
INFΟ
Το μυθιστόρημα «Ο συνταγματάρχης δεν έχει πού να κλάψει»του Κάρλος Φονσέκα κυκλοφορεί σε μετάφραση της Αγγελικής Βασιλάκου από τις Εκδόσεις Καστανιώτη
