1) Τοξικολογικές και Βιοχημικές Εξετάσεις: τι σημαίνουν
Είναι δύο διαφορετικές κατηγορίες εργαστηριακών αναλύσεων με διαφορετικούς στόχους. Η απλή παραγγελία «Βιοχημικών Εξετάσεων» είναι άσχετη με τους συγκεκριμένους στόχους της παρούσας υπόθεσης. Η εντολή πρέπει να είναι συγκεκριμένη ως προς το τι αναζητείται.
2) Ενδεδειγμένες εξετάσεις για την υπόθεση των Τεμπών
2.1 Ταυτοποίηση σορών
- Ανάλυση DNA από οστά και δόντια για σύγκριση με δείγματα αναφοράς.
- Οδοντιατρική εξέταση με αντιπαραβολή οδοντιατρικών αρχείων (όπου υπάρχουν).
- Ανθρωπολογική εξέταση για εκτίμηση ηλικίας, φύλου και ύψους από σκελετικά υπολείμματα.
2.2 Ανίχνευση επιταχυντών και προϊόντων καύσης
Η παραγγελία πρέπει να είναι «Τοξικολογική και Αναλυτική Χημεία για την ανίχνευση…» και να προσδιορίζει με σαφήνεια ουσίες και μεθόδους.
| Κατηγορία | Εξειδικευμένη ανάλυση | Σκοπός |
|---|---|---|
| Επιταχυντές (πτητικοί υδρογονάνθρακες) | Ανίχνευση υπολειμμάτων σε ιστούς ή χώμα από το σημείο ταφής | Τεκμηρίωση χρήσης επιταχυντή |
| Επιταχυντές (μη πτητικοί υδρογονάνθρακες) | Ανίχνευση σε ιστούς ή υπολείμματα ενδυμάτων | Διάκριση εξωγενών υλικών καύσης |
| Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) | Αναζήτηση καρβοξυαιμοσφαιρίνης | Δείκτης εισπνοής καπνού εν ζωή |
| Αιθάλη/άνθρακας | Ανίχνευση σωματιδίων σε πνεύμονες/αναπνευστική οδό | Θάνατος εντός πυρκαγιάς |
| Άλλα τοξικά αέρια | Κυάνιο, φωσφίνη, αρσενικό κ.ά. | Προϊόντα καύσης υλικών τρένου |
Σημείωση για τη Βιοχημεία: Ασχολείται με φυσιολογικές ουσίες (σάκχαρο, χοληστερόλη, ουρία, ένζυμα) που αλλοιώνονται πλήρως μετά θάνατον και ταφή. Μετά από 2,5 χρόνια τα αποτελέσματα είναι άχρηστα για εκτίμηση προθανάτιας λειτουργίας οργάνων.
Συμπέρασμα: Η σωστή επιστημονική παραγγελία πρέπει να αφορά γενετική ταυτοποίηση (DNA) και εξειδικευμένες τοξικολογικές/χημικές αναλύσεις για επιταχυντές και δείκτες εισπνοής καπνού/τοξικών αερίων.
3) Επιλογή εργαστηρίου: κριτήρια και προϋποθέσεις
Απαιτείται εργαστήριο με εξειδίκευση στην ιατροδικαστική και την αναλυτική χημεία. Δεν αρκεί μικροβιολογικό εργαστήριο.
- Εξειδίκευση και διαπίστευση: Ιατροδικαστική τοξικολογία και Fire Debris Analysis. Διαπίστευση ISO/IEC 17025 για τις συγκεκριμένες μεθόδους.
- Εξοπλισμός υψηλής ευαισθησίας: GC–MS/MS ή LC–MS/MS για ίχνη υδρογονανθράκων. Συστήματα για degraded/μιτοχονδριακό DNA.
- Έμπειρο προσωπικό: ιατροδικαστές, αναλυτικοί χημικοί/τοξικολόγοι με εμπειρία σε δικαστικές υποθέσεις και DVI.
3.1 Ενδεικτικά εγχώρια ακαδημαϊκά εργαστήρια
Πανεπιστημιακά Εργαστήρια Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ) και σχετικές μονάδες Αναλυτικής Χημείας. Ξεχωρίζει η Μονάδα Τοξικολογίας και Εγκληματολογικής Χημείας της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης με GC–MS/MS, LC–MS/MS, εμπειρία σε δύσκολα δείγματα, ιατροδικαστική ανθρωπολογία και DNA. Διαθέτουν ακαδημαϊκή ανεξαρτησία.
Συμπέρασμα: Η Μονάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι από τις καταλληλότερες επιλογές για επιταχυντές πυρκαγιάς και την απαραίτητη γενετική ταυτοποίηση.
4) Διασταύρωση και επαλήθευση αποτελεσμάτων
Η βέλτιστη πρακτική είναι η διασταύρωση σε πλήρως ανεξάρτητο εργαστήριο του εξωτερικού με διαπίστευση, εξειδίκευση σε DVI και ιατροδικαστική τοξικολογία/χημεία πυρκαγιάς.
- Ιατροδικαστική γενετική (DNA): Netherlands Forensic Institute, γερμανικά πανεπιστημιακά ινστιτούτα, βρετανικά κέντρα.
- Τοξικολογία & Fire Debris: Ινστιτούτα Γερμανίας, Ελβετίας/Αυστρίας με υψηλή ακρίβεια σε δύσκολα δείγματα.
5) Τι πρέπει να οριστεί τώρα στην εισαγγελική παραγγελία
- Πρωτογενής ανάλυση (Ελλάδα): Ανάθεση σε 1–2 πανεπιστημιακά εργαστήρια (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κρήτη) για DNA και υδρογονάνθρακες.
- Διασφάλιση ποιότητας (εξωτερικό): Αποστολή αντιδειγμάτων ή κρίσιμων ευρημάτων σε διεθνές εργαστήριο αναφοράς για second opinion.
Το μοντέλο αυτό συνδυάζει διαφάνεια, ταχύτητα και αδιαμφισβήτητη επιστημονική εγκυρότητα.
6) Τι προβλέπουν τα διεθνή πρότυπα
6.1 DVI — Ταυτοποίηση θυμάτων (INTERPOL)
- Ante-mortem δεδομένα: ιατρικά/οδοντιατρικά αρχεία, ακτινογραφίες, δείγματα DNA αναφοράς.
- Post-mortem δεδομένα: δακτυλικά, οδοντιατρική εξέταση, ανθρωπολογία, DNA από οστά/δόντια.
- Reconciliation: συστηματική σύγκριση AM–PM. Κυρίαρχο εργαλείο: μιτοχονδριακό DNA σε κατεστραμμένα δείγματα.
6.2 Εγκληματολογική ανάλυση πυρκαγιάς
- Fire Debris Analysis με GC–MS για ίχνη πτητικών/μη πτητικών υδρογονανθράκων σε σώματα, ρούχα, χώμα ή πορώδη υλικά.
- Τοξικολογία προϊόντων καύσης: καρβοξυαιμοσφαιρίνη και κυανίδια ως δείκτες εισπνοής καπνού εν ζωή.
7) Δια ταύτα
Σε δείγματα 2,5 ετών η ανίχνευση δεικτών είναι δύσκολη, αλλά εφικτή με τις πιο ευαίσθητες μεθόδους. Απαιτείται άμεσα συμπληρωματική εντολή που να περιλαμβάνει:
- Εξειδικευμένη ιατροδικαστική γενετική (DNA).
- Εξειδικευμένη τοξικολογική/εγκληματολογική χημεία για υδρογονάνθρακες και προϊόντα καύσης.
- Αυστηρή τήρηση αλυσίδας φύλαξης όλων των δειγμάτων.
8) Τι πρέπει να κάνουν τώρα οι συγγενείς ή οι τεχνικοί τους σύμβουλοι
- Ρητός προσδιορισμός αναλύσεων στην εισαγγελική εντολή: υδρογονάνθρακες (πτητικοί/μη πτητικοί, GC–MS), δείκτες προϊόντων καύσης, ιατροδικαστικό DNA (ιδίως μιτοχονδριακό) από οστά/δόντια.
- Συμμετοχή στη δειγματοληψία: παρουσία εξειδικευμένων τεχνικών συμβούλων σε εκταφή, νεκροψία/νεκροτομή, δειγματοληψία και σφράγιση.
- Αλυσίδα φύλαξης (Chain of Custody):
- Λεπτομερής καταγραφή χρόνου, τόπου, υπευθύνων, τρόπου σφράγισης και αποθήκευσης.
- Σφράγιση με σφραγίδα του τεχνικού συμβούλου παράλληλα με των αρχών.
- Κατάλληλες συνθήκες φύλαξης/μεταφοράς (ψύξη/κατάψυξη) με καταγεγραμμένες διαδικασίες.
9) Διεθνής βιβλιογραφία και πρότυπα (ενδεικτικά)
- DVI — INTERPOL: Πρωτόκολλα ταυτοποίησης θυμάτων μαζικών καταστροφών.
- Ιατροδικαστική γενετική: εγχειρίδια και περιοδικά όπως «Forensic Science International: Genetics», «Journal of Forensic Sciences».
- Ιατροδικαστική τοξικολογία: «Principles of Forensic Toxicology», «Clarke’s Analysis of Drugs and Poisons», «Journal of Analytical Toxicology», «Forensic Science International».
- Fire Debris Analysis: πρότυπα ASTM E1618 για ανίχνευση υδρογονανθράκων.
- Νομικά/ποιοτικά πρότυπα: ISO/IEC 17025, οδηγίες για αλυσίδα φύλαξης.
- Ελληνική πρακτική: εγχειρίδια Πανεπιστημιακών Εργαστηρίων Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ, ΠΚ).
