Η τεχνολογική επανάσταση επεκτείνει τα όρια –και θέτει νέα ερωτήματα– όσον αφορά την εθνική ασφάλεια και την προστασία των ελευθεριών και των ατομικών δικαιωμάτων.
Eνα πρόσφατο παράδειγμα είναι η περίπτωση του μισθοφορικού λογισμικού κατασκοπείας με την ονομασία Graphite, που αναπτύχθηκε από την Paragon Solutions, μια ισραηλινή εταιρεία που ιδρύθηκε το 2019 από, μεταξύ άλλων, τον πρώην πρωθυπουργό του Ισραήλ Εχούντ Μπαράκ και τον Εχούντ Σνεόρσον, πρώην διοικητή της Μονάδας 8200 – της μονάδας στρατιωτικών πληροφοριών των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων, η οποία εξειδικεύεται στις υποκλοπές και στον κυβερνοπόλεμο.
Το Graphite αποτελεί εξέλιξη του άμεσου προκατόχου του, του Pegasus, που αναπτύχθηκε από την NSO Group και λειτουργεί μέσω επιθέσεων «μηδενικού κλικ», επιτρέποντας στο λογισμικό να διεισδύει στη συσκευή του στόχου χωρίς καμία αλληλεπίδραση του χρήστη. Μόλις εγκατασταθεί, παρέχει στον επιτιθέμενο πλήρη πρόσβαση στη συσκευή, περιλαμβανομένων των κρυπτογραφημένων μηνυμάτων (από εφαρμογές όπως το WhatsApp και το Signal), των φωτογραφιών και βίντεο, της λίστας επαφών, και μετατρέπει ακόμη και το τηλέφωνο σε απομακρυσμένο εργαλείο ηχητικής παρακολούθησης.
Μετά το σκάνδαλο του Pegasus, το οποίο οδήγησε τις Ηνωμένες Πολιτείες να καταχωρήσουν την NSO στη μαύρη λίστα το 2021 για «δραστηριότητες αντίθετες προς τα συμφέροντα της εξωτερικής πολιτικής και της εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ», η Ευρωπαϊκή Eνωση θέσπισε το 2022 την Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων, που απαγορεύει τη χρήση λογισμικών κατασκοπείας κατά δημοσιογράφων για την προστασία της ανεξαρτησίας των ΜΜΕ.
Τους τελευταίους μήνες στην Ιταλία έχει αναπτυχθεί δημόσιος διάλογος σχετικά με τις δραστηριότητες της Paragon, μετά την ειδοποίηση που απέστειλε η Meta σε αρκετούς δημοσιογράφους και ακτιβιστές ότι είχαν αποτελέσει στόχους του Graphite.
Το περιστατικό αυτό θυμίζει όσα συνέβησαν στην Ελλάδα το 2022, όταν το σκάνδαλο του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator προκάλεσε σοβαρές πολιτικές αναταράξεις.
Μελέτη του Citizen Lab, ερευνητικού οργανισμού του Πανεπιστημίου του Τορόντο, εντόπισε ύποπτες περιπτώσεις χρήσης του Graphite σε χώρες όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Κύπρος, η Δανία, το Ισραήλ και η Σιγκαπούρη.
Ενώ η διερεύνηση συνεχίζεται, κάποια θεμελιώδη ζητήματα είναι ήδη αρκετά σαφή ώστε να προκαλέσουν προβληματισμό:
Πρώτον: Η ταχύτητα ανάπτυξης των τεχνολογιών παρακολούθησης αυξάνεται ραγδαία, ενώ οι δυνατότητες των δημοκρατικών θεσμικών εγγυήσεων να προσαρμοστούν είναι αργές και εθνικά περιορισμένες, γεγονός που τις καθιστά ανεπαρκείς απέναντι σε μια παγκόσμια απειλή.
Δεύτερον: Οι δημοκρατικές κοινωνίες οφείλουν να ενισχύσουν τα εσωτερικά τους συστήματα ελέγχου και ισορροπιών ώστε να ανταποκριθούν σε αυτές τις νέες προκλήσεις, την ώρα που αντιμετωπίζουν αυταρχικά καθεστώτα χωρίς τέτοιους φραγμούς, τα οποία κάνουν ανοιχτά χρήση των λογισμικών αυτών ως όπλων.
Τρίτον: Η αυξανόμενη εξειδίκευση και ο κεντρικός ρόλος της ιδιωτικής τεχνολογικής υποδομής –συχνά εκτός εθνικών συνόρων και, σε περιπτώσεις όπως το Ισραήλ, εκτός της διατλαντικής αμυντικής συμμαχίας– σημαίνoυν ότι η εθνική ασφάλεια εξαρτάται ολοένα περισσότερο από αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «εξωσωματική κυκλοφορία» κρίσιμων δεδομένων. Οσα μέτρα ασφαλείας κι αν τεθούν, αυτό δημιουργεί εγγενείς ευπάθειες. Το ίδιο δίλημμα ισχύει όχι μόνο για τους διακομιστές των λογισμικών κατασκοπείας, αλλά και για τους δορυφόρους χαμηλής τροχιάς και τον διαστημικό τομέα γενικότερα.
Πρόκειται για σύνθετες προκλήσεις που απαιτούν διορατικότητα, αναλυτική αυστηρότητα και πολιτικό θάρρος.
*Eυρωβουλευτής, αντιπρόεδρος του κόμματος Italia Viva, μέλος της Επιτροπής Ελέγχου των Μυστικών Υπηρεσιών του Ιταλικού Κοινοβουλίου (COPASIR)
Διαβάστε επίσης
Η ανεργία «τσιμπάει», η ΕΛΣΤΑΤ συνεχίζει τα μαγειρέματα
Μαύρη τρύπα και στημένος διαγωνισμός στην ΕΡΤ – Αυτή την Κυριακή στο Documento
Καρυστιανού: «Πόση αναλγησία – Ούτε οι φωνές των νεκρών παιδιών μας δεν τους ακουμπούν»
