Τις πλούσιες εκθεσιακές, εκπαιδευτικές και άλλες δράσεις του Μουσείου Ακρόπολης για την περίοδο Ιουνίου 2024 – Ιουνίου 2025 παρουσίασε την Πέμπτη 19 Ιουνίου σε συνέντευξη τύπου για τη συμπλήρωση 16 χρόνων λειτουργίας του μουσείου ο Γενικός Διευθυντής του καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης. Με την ολοκλήρωση της παρουσίασης απάντησε σε ερωτήματα, μεταξύ των οποίων και αυτά που έθεσε το Documento, σε σχέση με την καταγγελία που εξέδωσε την παραμονή της συνέντευξης ο Σύλλογος Εργαζομένων στο Μουσείο της Ακρόπολης (ΣΕΜΑ), αλλά και σε σχέση με την πλήρωση των πάρα πολλών κενών οργανικών θέσεων του μουσείου, το ενδεχόμενο θέσπισης ενιαίου εισιτηρίου Μουσείου και Βράχου και την δημοσίευση των Οικονομικών Ισολογισμών του μουσείου.
Εκτενής αναφορά έγινε από τον Γενικό Διευθυντή στις περιοδικές εκθέσεις που φιλοξένησε την προηγούμενη χρονιά στους χώρους του το μουσείο. Ανάμεσά τους η έκθεση «Χαίρε Ξένε Στη Χώρα των Ονείρων» που οργάνωσε το Υπουργείο Τουρισμού και ο ΕΟΤ, μια μοναδική αναδρομή στην «ελληνική περίοδο» του McCabe, με περίπου 100 φωτογραφίες που καταγράφουν τον πολιτισμό, την ιστορία και τους ανθρώπους στην καθημερινότητα της μεταπολεμικής Ελλάδας μέσα από τη ματιά του Αμερικανού καλλιτέχνη.
Η έκθεση «Οι αρχαίοι πολιτισμοί της Basilicata. Θησαυροί που έρχονται στο φως», από την άλλη, παρουσίασε τη σχέση του πρώιμου πολιτισμού της Basilicata και την επαφή με τους Έλληνες και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό στην περιοχή που έμελε να γίνει η Μεγάλη Ελλάδα, μέσα από τα υλικά κατάλοιπα των ανθρώπων που έζησαν και έδρασαν εκεί. Η έκθεση αυτή, με πάνω από 300 αντικείμενα από τις συλλογές του Εθνικού Μουσείου της Σιρίτιδας, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου του Μεταποντίου και των Εθνικών Μουσείων της Matera, διοργανώθηκε από την Γενική Διεύθυνση των Μουσείων της Ιταλίας και το δίκτυο των Μουσείων της Basilicata.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε, φυσικά, και στην έκθεση που εγκαινιάστηκε στις 18 Μαΐου και οι επισκέπτες μπορούν να δουν και την τρέχουσα περίοδο, μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2025. Πρόκειται για το πρώτο μέρος της τριλογίας «Allspice | Michael Rakowitz & Ancient Cultures», που οργανώνεται σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και τον Πολιτιστικό Οργανισμό ΝΕΟΝ και έχει ως επίκεντρο το πολυδιάστατο έργο του διεθνώς αναγνωρισμένου σύγχρονου καλλιτέχνη Michael Rakowitz. Η έκθεση περιλαμβάνει δεκατρείς αρχαιότητες, δανεισμένες από το Μουσείο των Αρχαίων Πολιτισμών στο Σικάγο και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όπως και μια μεγάλη σειρά σύγχρονων έργων από τη σειρά Ο αόρατος εχθρός δεν πρέπει να υπάρχει (The invisible enemy should not exist) του Michael Rakowitz.
Ξεχωριστή σημασία, κατά τον Ν. Σταμπολίδη, είχαν και οι μικρότερες εκθεσιακές δράσεις στο φουαγιέ του ισογείου, ιδιαίτερα αυτή που «τρέχει» και τώρα με τίτλο «Ο Παρθενώνας και ο Βύρωνας» και η οποία σχετίζεται με την αρπαγή των αρχιτεκτονικών γλυπτών του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν.
Η έκθεση περιλαμβάνει προβολή επιλογής υπομνηματισμένων εικόνων περιηγητών από την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα, πριν από τον λόρδο Βύρωνα και τη λεηλασία του μνημείου από τον Έλγιν έως τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, σύντομο βιογραφικό σημείωμα και αποσπάσματα από τα ποιήματα του Βύρωνα «Η κατάρα της Αθηνάς» και «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ», που αναφέρονται στη βάρβαρη απόσπαση και καταστροφή των αρχιτεκτονικών γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν, καθώς το πρωτότυπο διαβατήριο του Βύρωνα.
Το τελευταίο είναι ένα αναπάντεχο πραγματικό επίσημο σουλτανικό έγγραφο που εκτίθεται για πρώτη φορά στο Μουσείο, με αφορμή το οποίο συζητείται εκ νέου η επιχειρηματολογία για την επιστροφή και επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα, καθώς φαίνεται καθαρά τι είναι σουλτανικό φιρμάνι και τι παρουσιάζεται στην επιστολή, που μεταφρασμένη στην ιταλική γλώσσα, θεώρησαν οι Βρετανοί το 1816 ότι τους επέτρεπε να αγοράσουν και να μεταβιβάσουν στο Βρετανικό Μουσείο, τα γλυπτά της λεηλασίας του Έλγιν.
Στον ετήσιο απολογισμό πεπραγμένων έγιναν επίσης αναφορές στο «Μουσείο της Ανασκαφής», που εγκαινιάστηκε στις 25 Ιουνίου 2024, στις συμμετοχές του μουσείου σε εκθέσεις του εξωτερικού, στις ποικίλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που φιλοξενήθηκαν στους χώρους του, αλλά και στις πρωτότυπες θεματικές παρουσιάσεις που πραγματοποίησαν οι αρχαιολόγοι του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου, δίνοντας την ευκαιρία σε περίπου 1.600 επισκέπτες να ανακαλύψουν ενδιαφέρουσες, συχνά άγνωστες, πτυχές του αρχαίου κόσμου.
Προγράμματα για ειδικές ομάδες κοινού
Θα σταθούμε ιδιαίτερα στις δράσεις που υλοποίησε το παραπάνω Τμήμα για ειδικές ομάδες κοινού, συμβάλλοντας στην κοινωνική τους ένταξη. Πρόκειται για δράσεις όπως οι «Μυθικές Ηχο-αφηγήσεις» για άτομα στο φάσμα του αυτισμού, σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Ατόμων με Αυτισμό και το Ερευνητικό Τμήμα της εταιρείας Ερευνητικής Εκπαίδευσης και Συμβουλευτικής Η/Υ (Funogen), για την ειδική ξενάγηση στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου σε ομάδα ατόμων με άνοια, σε συνεργασία με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, για τα τακτικά προγράμματα που απευθύνονται σε πρόσφυγες και μετανάστες.
Η στενή συνεργασία του μουσείου με την Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών και Θεσμικής Προστασίας του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και τους εκπαιδευτές των Δομών Φιλοξενίας οδήγησε στην υλοποίηση της συμπεριληπτικής δράσης για ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες με θέμα «Τέχνες, τεχνίτες και επαγγέλματα στην αρχαία Αθήνα» για τις μεγαλύτερες ηλικίες, αλλά και του προγράμματος «Φυτά και ζώα γύρω… τριγύρω» για τα νήπια και τα μικρότερα παιδιά.
Παράλληλα, συνεχίζεται η συνεργασία του Μουσείου Ακρόπολης με Καταστήματα Κράτησης προσφέροντας διαδικτυακές ξεναγήσεις σε ομάδες μαθητών των σχολείων δεύτερης ευκαιρίας των φυλακών, καθώς και η προσφορά προγραμμάτων για ειδικά σχολεία, δομές περίθαλψης ψυχικά νοσούντων και κέντρα αποκατάστασης εθισμένων ατόμων, μεμονωμένες ομάδες ΑΜΕΑ, ευπαθείς ομάδες και τον απόδημο ελληνισμό, σε συνεργασία με ΜΚΟ και εθελοντικούς συλλόγους.
Αριθμοί που εντυπωσιάζουν
Μεγάλος είναι, όπως κάθε χρόνο, ο αριθμός των επισκεπτών στο Μουσείο Ακρόπολης, που για το 2024 κατατάσσεται, με 2.000.312 επισκέπτες, στην 33η θέση παγκοσμίως, σύμφωνα με την λίστα με τα 100 πιο επισκέψιμα μουσεία του κόσμου τον οποίο δημοσιεύει ετησίως η βρετανική εφημερίδα THE ART NEWSPAPER. Όπως σημείωσε ο Ν. Σταμπολίδης η επισκεψιμότητα είναι, κατά την εκτίμησή του, υψηλή αλλά λελογισμένη, καθώς αφενός υπολογίζεται στο ένα τρίτο περίπου του ανώτατου ημερήσιου ορίου που έχει προβλεφτεί για τον Βράχο της Ακρόπολης (20.000 άτομα) και αφετέρου υπάρχει πρόνοια για διασπορά των επισκεπτών τόσο στον χρόνο της εισόδου όσο και στην κίνηση στον χώρο. Στο τελευταίο, άλλωστε, συμβάλλει σημαντικά, όπως είπε, και το άνοιγμα του «Μουσείου της Ανασκαφής», που προτείνεται στους επισκέπτες ως εναλλακτική έναρξη της επίσκεψής τους σε ώρες αιχμής. Ο Γενικός Διευθυντής του μουσείου εκτίμησε πως και το 2025 το μουσείο θα ξεπεράσει τα 2 εκατομμύρια επισκέπτες.
Μεγάλος, άλλωστε, είναι και ο αριθμός μαθητών και μαθητριών όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης που επισκέφθηκαν το μουσείο κατά την περίοδο Ιουνίου 2024 – Μαΐου 2025. Όπως ανέφερε ο Ν. Σταμπολίδης πρόκειται για περίπου 190.000 παιδιά, εκ των οποίων τα 7.677 παρακολούθησαν κάποιο από τα 9 εκπαιδευτικά προγράμματα που προσφέρει το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, σε συνεργασία με τον Τομέα Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΥΣΜΑ). Τέλος, τα οικογενειακά σακίδια που παραλαμβάνουν και δανείζονται οι οικογένειες για μια ευχάριστη ανεξάρτητη επίσκεψη στο Μουσείο χρησιμοποιήθηκαν, τη χρονιά που πέρασε, από 3.573 οικογένειες (1.147 ελληνικές και 2.426 από το εξωτερικό).
Το ζήτημα του ενιαίου εισιτήριου με τον Βράχο
Με το ζήτημα της επισκεψιμότητας σχετίζεται, ασφαλώς, και το θέμα της θέσπισης ενιαίου εισιτηρίου του Μουσείου της Ακρόπολης με την ίδια της Ακρόπολη, αίτημα που δεν σταμάτησε ποτέ να τίθεται από επισκέπτες και επαγγελματίες του τουρισμού.
«Το Μουσείο της Ακρόπολης δεν είναι μουσείο, είναι το σπίτι της προστασίας και ανάδειξης των έργων της Ακρόπολης και του Παρθενώνα», κατά την ευφυή διατύπωση του Ν. Σταμπολίδη. Το σπίτι αυτό δεν είναι εφικτό, όμως, να έχει ενιαίο εισιτήριο με την Ακρόπολη, καθώς η διαφορετική νομική μορφή των φορέων που διαχειρίζονται αντίστοιχα το Βράχο (Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, που είναι δημόσια υπηρεσία) και «το σπίτι» των μνημείων του (Μουσείο Ακρόπολης, που είναι Νομικό πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου) δεν το επιτρέπει, όπως ο ίδιος παραδέχτηκε. Είναι μία μόνο από τις διαχειριστικές αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν τη λειτουργία του φορέα και αναδείχτηκαν από τις απαντήσεις που λάβαμε στα ερωτήματα που θέσαμε στον Ν. Σταμπολίδη στην ολοκλήρωση της συνέντευξης τύπου.
Οι εργασίες και οι άνθρωποι πίσω από τις βιτρίνες
Ιδιαίτερο βάρος έδωσε στην παρουσίασή του ο Ν. Σταμπολίδης και στις εργασίες που δεν είναι ορατές στους επισκέπτες, αποτελούν, ωστόσο, αναπόσπαστο μέρος της μουσειακής λειτουργίας. Έτσι, έκανε μνεία στην ολοκλήρωση της τεκμηρίωσης στο Σύστημα Διαχείρισης Συλλογών (MuseumPlus) των 1.150 αντικειμένων που παρουσιάζονται στο «Μουσείο της Ανασκαφής», εμπλουτίζοντας την ψηφιακή συλλογή των ήδη υπαρχόντων 2.264 αντικειμένων, μια δουλειά που έφερε σε πέρας το προσωπικό του Τμήματος Συλλογών Αρχαιοτήτων του μουσείου.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της τεκμηρίωσης αρχαίων αντικειμένων από τις ανασκαφές του οικοπέδου Μακρυγιάννη και τις παλαιότερες Ανασκαφές Νοτίως Ακροπόλεως και την καταχώρησή τους στο Σύστημα Διαχείρισης Συλλογών MuseumPlus, φωτογραφήθηκαν και καταλογογραφήθηκαν 11.464 νέα αντικείμενα.
Από το προσωπικό του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Εκμαγείων του μουσείου, τη χρονιά που πέρασε πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης ή επανασυντήρησης και στήριξης 17 αντικειμένων και 5 γύψινων αντιγράφων για τις περιοδικές εκθέσεις του εξωτερικού, καθαρίστηκε στην είσοδο του Μουσείου το άγαλμα Γλαύκας, επανασυντηρήθηκαν 10 κεραμικά αντικείμενα και 15 μεταλλικά από την Αίθουσα Κλιτύων της Ακρόπολης, ολοκληρώθηκε η συντήρηση της βάσης του Ιππέα και πραγματοποιήθηκε μελέτη για την έκθεση της, στην Αίθουσα του Παρθενώνα συντηρήθηκε η μορφή της Ίριδας στο γύψινο μικρογραφικό πρόπλασμα αναπαράστασης του ανατολικού αετώματος του Παρθενώνα, ενώ συνεχίζεται η μακροχρόνια συντήρηση κεραμικής από την ανασκαφή με ταυτόχρονη διερεύνηση, ανάταξη και συγκόλληση 60 αγγείων.
Το Τμήμα προχώρησε επίσης τη χρονιά που πέρασε στην παραγωγή 6.150 πιστών αντιγράφων εκθεμάτων του Μουσείου με σκοπό την αποκλειστική διάθεση τους στα πωλητήρια του Μουσείου, αλλά και για ερευνητικούς – μουσειακούς σκοπούς, ενώ επιπλέον μελέτησε και κατασκεύασε νέο αντίγραφο της κεφαλής της Υγείας του Μουσείου της Ανασκαφής, το οποίο διατίθεται και αυτό στα πωλητήρια από τον Μάρτιο του 2025.
Καταγγελίες και εντάσεις με το προσωπικό
Δεν θέλω να βλέπετε αντιπαλότητες μέσα στο ίδιο το μουσείο», επιχείρησε να εξωραΐσει την πραγματικότητα ο Ν. Σταμπολίδης, στην επισήμανσή μας πως οι εργαζόμενοι του μουσείου εξέδωσαν την παραμονή της συνέντευξης τύπου δριμεία καταγγελία για σειρά αντεργατικών συμπεριφορών της διοίκησης, για αναξιοκρατία, αδιαφάνεια και κατάχρηση εξουσίας. Οι εργαζόμενοι, δια του σωματείου τους, του Συλλόγου Εργαζομένων Μουσείου Ακρόπολης, καταγράφουν σειρά σοβαρών ζητημάτων που τους έχουν φέρει σε σύγκρουση με την διοίκηση του μουσείου, σημειώνοντας πως «δεν μπορούμε να πανηγυρίζουμε για τα επιτεύγματα του Μουσείου, όσο αυτά στηρίζονται σε διοικητικές πρακτικές που ακυρώνουν τις αξίες του δημοσίου συμφέροντος, της δικαιοσύνης και του σεβασμού στον άνθρωπο».
«Ακόμη και αν οι εισηγήσεις είναι θετικές από μένα για τα αιτήματα των εργαζομένων, το Διοικητικό Συμβούλιο οφείλει να εξαντλήσει τις νομικές ενέργειες που προβλέπονται για να μην κατηγορηθεί πως δίνει παραπάνω χρήματα από αυτά που πρέπει να δοθούν στους εργαζόμενους», απάντησε ο Ν. Σταμπολίδης στο ειδικότερο ζήτημα της δικαστικής διαμάχης 32 εργαζομένων με το μουσείο, σχετικά με την μη καταβολή του επιδόματος επικίνδυνης και ανθυγιεινής εργασίας επί μία δεκαετία. Οι εργαζόμενοι δικαιώθηκαν πρωτόδικα, ενώ η διοίκηση φαίνεται πως θα προσβάλει την δικαστική απόφαση, όπως προκύπτει και από την απάντηση του Γενικού Διευθυντή.
Αδυναμία πρόσληψης μόνιμου προσωπικού
Το προσωπικό του μουσείου εργάζεται σαν μία κυψέλη, τόνισε ο Ν. Σταμπολίδης, για να φέρει εις πέρας εργασίες απαραίτητες που συχνά οι επισκέπτες δεν γνωρίζουν ή δεν κατανοούν την σημασία τους και τον χρόνο που απαιτούν. Με αφορμή τις αναφορές αυτές, ρωτήσαμε το Γενικό Διευθυντή του μουσείου με ποιον τρόπο και με ποιο χρονοδιάγραμμα σχεδιάζει το μουσείο να προσλάβει μόνιμο προσωπικό για να καλύψει τις 120 περίπου κενές οργανικές θέσεων όλων των κλάδων και ειδικοτήτων, που είναι οι μισές περίπου από όσες προβλέπονται στον Οργανισμό λειτουργίας του και σήμερα καλύπτονται – μερικώς – από συμβασιούχους ή, ακόμη χειρότερα, με εργαζομένους με μπλοκάκι.
Η απάντηση ήταν σαφής: δεν εγκρίνονται τα σχετικά αιτήματα από το υπουργείο Εσωτερικών, μια έμμεση υπόμνηση της απαγόρευση προσλήψεων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένων και των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) όπως είναι το Μουσείο Ακρόπολης, που έχει επιβληθεί στη χώρα.
«Έχουμε ζητήσει άμεσα 6 θέσεις εδώ και δύο χρόνια και δεν έχω απάντηση από το υπουργείο Εσωτερικών», είπε χαρακτηριστικά ο Ν. Σταμπολίδης, προσθέτοντας πως αυτό συμβαίνει παρότι η μισθοδοσία του προσωπικού θα γίνεται από το ίδιο το μουσείο. «Ευτυχώς, για τους αρχαιολόγους έχουμε μια άλλη διαδικασία, μπορεί να το κάνει μόνο του το μουσείο και έχω προχωρήσει προς αυτήν την κατεύθυνση. Έχουμε ήδη έναν και έναν που επίκειται», σημείωσε ο Ν. Σταμπολίδης, ενώ προανήγγειλε και την προκήρυξη ακόμη δύο νέων θέσεων αρχαιολόγων.
Ο Οικονομικός Ισολογισμός
Ρωτήσαμε, τέλος, το Ν. Σταμπολίδη για ποιον λόγο το Μουσείο Ακρόπολης δεν δημοσιεύει ετήσιο Οικονομικό Ισολογισμό, αν και υποχρεούται σύμφωνα με τον νόμο (ν. 4305/2014). Είχε προηγηθεί η διαπίστωσή του για την ανάγκη διαφάνειας και λογοδοσίας στη διαχείριση των οικονομικών από αρχαιοτάτων χρόνων, με αφορμή την παραγωγή από το μουσείο δύο αντιγράφων επιγραφών οικονομικών απολογισμών για την κατασκευή του χρυσελεφάντινου αγάλματος Αθηνάς και του Παρθενώνα για τις ανάγκες έκθεσης στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) στο Λουξεμβούργο.
Η απάντησή του ήταν πως το Μουσείο της Ακρόπολης δεν δημοσιεύει Οικονομικούς Ισολογισμούς, κάνοντας χρήση σχετικού δικαιώματος που του δίνει ο νόμος, χωρίς ωστόσο να διευκρινίσει σε ποιο άρθρο νόμου αναφέρεται.