Ο σκηνοθέτης του φιλμ «Το Παρίσι του Σουλεϊμάν» Μπορίς Λοζκίν μάς μιλάει για την επιτυχία του αλλά και για τον διχασμό που προκάλεσε στη γαλλική κοινή γνώμη.
Η συνέντευξη δόθηκε στο πλαίσιο του 25ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, όπου ο Μπορίς Λοζκίν προσκλήθηκε για να παρουσιάσει την ταινία του. Το «Παρίσι του Σουλεϊμάν» έκανε πρεμιέρα στον κινηματογράφο Δαναό, σε μια αρκετά επεισοδιακή προβολή όπως μας ανέφερε η Λίλιαν Μπικέ, η υπεύθυνη επικοινωνίας της Filmtrade που διανέμει την ταινία στις ελληνικές αίθουσες.
«Αλήθεια, τι συνέβη στην προβολή του φιλμ» ρωτάμε τον σκηνοθέτη, που είναι απόφοιτος της École Normale Supérieure και κάτοχος του agrégation στη φιλοσοφία, με τη διδακτορική διατριβή του να έχει τίτλο «Κρίση και Ιστορία». «Τίποτα σημαντικό ή άξιο λόγου. Δημιουργήθηκε μια ένταση από μια κυρία – μάλλον ακτιβίστρια– που αναφέρθηκε στο ζήτημα της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των μεταναστών, με το οποίο συμφωνώ απόλυτα και τη συγχαίρω γι’ αυτό. Ομως, όταν η ματιά στο καυτό τούτο θέμα γίνεται μόνο από τη συγκεκριμένη γωνία του ακτιβισμού, αναγκαστικά το περιορίζεις και δεν βλέπεις όλες τις παραμέτρους του» λέει ο σκηνοθέτης.
Ελευθερία της έκφρασης
Η ταινία αφορά την ιστορία του Σουλεϊμάν, ενός μετανάστη από τη Γουινέα που εργάζεται ως κούριερ και σε δύο μέρες πρέπει να περάσει συνέντευξη για την αίτηση ασύλου. Ρωτάμε τον σκηνοθέτη για τους λόγους που τον οδήγησαν στην επιλογή αυτής της ιστορίας. Απαντά: «Να ξεκαθαρίσω πρώτα κάτι. Οταν κάνω ένα φιλμ, δεν κάνω ποτέ ιδεολογία, επειδή η ιδεολογία είναι ο χειρότερος εχθρός του αφηγήματος. Η δουλειά μας είναι να διηγούμαστε ιστορίες και οι ιστορίες είναι δύναμη. Η ιστορία του Σουλεϊμάν μπορεί να έχει μια πολύ έντονη πολιτική απήχηση –ειδικά στο Παρίσι ξεσήκωσε έντονες πολιτικές κουβέντες– αλλά πριν από όλα είναι μια ανθρώπινη ιστορία. Δεν νομίζω ότι ένα πολιτικό έργο γίνεται πιο ισχυρό μέσα από τη χρήση πολιτικών λόγων. Και φυσικά δεν είναι δική μου δουλειά να βγάζω πολιτικούς λόγους. Η δουλειά μου είναι να κάνω ταινίες».
Εκτός όμως από την έντονη συζήτηση που προκάλεσε το φιλμ στη Γαλλία, γνώρισε και αναπάντεχη εμπορική επιτυχία, κάτι που δεν περίμενε ο Μπορίς Λοζκίν. Ακολούθησε η θερμή υποδοχή του φιλμ στο Φεστιβάλ των Καννών και τότε σκέφτηκε ότι μάλλον ο «Σουλεϊμάν» θα είχε σοβαρές πιθανότητες να συναντηθεί με το κοινό. «Ξέρετε, όταν φτιάχνω μια ταινία, εκείνο που κυρίως επιδιώκω είναι να δουλεύω απερίσπαστος και ελεύθερος πάνω σε αυτή. Οταν τέλειωσα τον “Σουλεϊμάν”, ήμουν πολύ ικανοποιημένος. Θεωρούσα τον εαυτό μου τυχερό που ζω και εργάζομαι σε μια χώρα σαν τη Γαλλία, όπου δεν μου ασκείται καμιά πίεση ή έλεγχος στο καλλιτεχνικό όραμά μου και γυρίζω απόλυτα ελεύθερος ό,τι θέλω. Καταλαβαίνω όμως ότι είναι μάλλον η τελευταία ταινία που γυρίζω έχοντας απόλυτη ελευθερία».
Οταν του ζητάω να εξηγήσει περισσότερο αυτό που λέει, ο Γάλλος σκηνοθέτης απαντά πως οι προηγούμενες ταινίες που είχε κάνει, παρότι πήραν καλές κριτικές, δεν έκοβαν πολλά εισιτήρια. Αυτό το φιλμ όμως δημιουργεί εμπορικές προσδοκίες και για τα επόμενα φιλμ του, που ακόμη δεν ξέρει πώς θα τις διαχειριστεί. «Και ξέρετε πολύ καλά ότι ο κινηματογράφος κοστίζει» σημειώνει.
Σε τεντωμένο σκοινί
Τον ρωτώ αν είναι καλύτερα να δουλεύει σήμερα ένας σκηνοθέτης στη Γαλλία απ’ ό,τι στην Αμερική του Τραμπ. «Εννοείται, ειδικά με όλα τα παρανοϊκά που ακούγονται αυτή την εποχή. Ομως ο κινηματογράφος και η οικονομία είναι αλληλένδετες έννοιες. Δεν μπορείς να κάνεις σινεμά έξω από την οικονομία. Ακόμη και στη Γαλλία υπάρχουν οικονομικοί περιορισμοί, καθώς και η ιδέα του αξιοκρατικού κριτηρίου για το ποιος πρέπει να στηριχτεί οικονομικά –από το κράτος αλλά και από ιδιωτικούς φορείς– στη δημιουργία ενός φιλμ» λέει.
Η Ευρώπη και ολόκληρος ο πλανήτης ακροβατούν σήμερα σε τεντωμένο σχοινί. Μεταναστευτικό, ρατσισμός και μισαλλοδοξία συνδέονται με την άνοδο της ακροδεξιάς. Οπως λέει ο Μπορίς Λοζκίν, βρισκόμαστε σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Ωστόσο, δεν πιστεύει ότι σήμερα οι κοινωνίες μας είναι πιο ρατσιστικές σε σχέση με το πώς ήταν πριν από 50 χρόνια. «Αλλωστε έχουμε συνηθίσει – κι εσείς εδώ στην Ελλάδα– τις διαφορετικές φυλές ή τους ξένους μετανάστες που ζουν δίπλα μας όλο αυτό τον καιρό. Σήμερα ζούμε σε ανεκτικές κοινωνίες» λέει.
Συζητάμε για την ισχυρή επιστροφή της ακροδεξιάς. Οπως εξηγεί, πρόκειται για τον λαϊκίστικο χαρακτήρα της εποχής που ζούμε. «Βιώνουμε δύσκολες δοκιμασίες που μας οδηγούν σε παλινδρόμηση. Δεν είμαι μάντης για να ξέρω τι θα γίνει αύριο, αλλά συνειδητοποιώ ότι σήμερα δίνεται μια σκληρή πολιτισμική μάχη, στην οποία δημιουργείται ένα κενό εκεί που κάποτε υπήρχε η Αριστερά» σημειώνει. Οπως λέει, παραδοσιακά ο τομέας της κουλτούρας ανήκε σε αριστερούς καλλιτέχνες. Πλέον επιχειρεί να τον καταλάβει η ακροδεξιά. «Αυτός είναι κι ο λόγος που πρέπει να δημιουργούμε ισχυρά πολιτικά έργα, για να εμποδίσουμε τέτοια κατάληξη. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να δημιουργούμε απλώς ακτιβιστικά έργα που ουσιαστικά διευκολύνουν τα σχέδια της ακροδεξιάς» τονίζει ο σκηνοθέτης.
Το σκοτεινό Παρίσι
Το Παρίσι της ταινίας δεν έχει σχέση με τη λαμπερή, εξιδανικευμένη πόλη του φωτός που βλέπουμε σε άλλα φιλμ, καθώς είναι αρκετά σκοτεινό και αφιλόξενο. Στην ερώτηση αν έτσι βλέπει ο ίδιος το Παρίσι, απαντά: «Είναι το Παρίσι όπως το βλέπει ο Σουλεϊμάν, όχι εγώ. Υπάρχει βέβαια το Παρίσι με τα κυριλέ μαγαζιά και τα μοδάτα καφέ, τα θαυμάσια μουσεία και τα γκουρμέ εστιατόρια. Ομως υπάρχει και το σκληρό Παρίσι των μεταναστών και των εργατικών συνοικιών, των περιοχών εκείνων όπου η ωμότητα είναι καθημερινό φαινόμενο».
Ο ήρωας του φιλμ –ο συγκλονιστικός Αμπού Σαγκαρέ υποδύεται τον Σουλεϊμάν– είναι από τη Γουινέα. Στην ερώτηση για ποιο λόγο προέρχεται από εκεί και όχι από το Μάλι ή τη Σενεγάλη, ο Μπορίς Λοζκίν απαντά: «Οταν έκανα τις έρευνές μου διαπίστωσα ότι οι περισσότεροι ντελιβεράδες προέρχονται από τη δυτική Αφρική αλλά όχι από το Μάλι ή τη Σενεγάλη. Εξ ορισμού οι θέσεις των ντελιβαράδων καταλαμβάνονται από τα πιο πρόσφατα μεταναστευτικά κύματα».
Οπως εξηγεί, τα πιο σκληρά επαγγέλματα στο Παρίσι σήμερα είναι γι’ αυτούς που φτάνουν τώρα στην πόλη. Αν για παράδειγμα έρθει ένας από το Μάλι σήμερα στη Γαλλία, θα έχει ένα δίκτυο υποστήριξης (οικογένεια, φίλοι κ.λπ.) από τη χώρα του που θα τον βοηθήσει να κάνει την αρχή σε μια σχετικά πιο εύκολη δουλειά και να μην πέσει στα πιο δύσκολα επαγγέλματα όπως αυτό του Σουλεϊμάν. Η σκληρή δουλειά είναι για εκείνους που δεν έχουν καμία απολύτως βοήθεια.
Κλείνοντας ζητώ να μου πει για ποιο λόγο εγκατέλειψε την ακαδημαϊκή καριέρα του. Απαντά: «Επειδή τελικά δεν μου άρεσε αυτός ο κόσμος. Καλά τα βιβλία και οι μελέτες, αλλά ήθελα να βρεθώ στον πραγματικό κόσμο. Ηθελα να ζήσω την αληθινή περιπέτεια της ζωής, κάτι που δεν θα μου το επέτρεπε ο ακαδημαϊκός βίος. Πάντως, αρχικά εγκατέλειψα την ακαδημαϊκή καριέρα χωρίς να ξέρω ακριβώς τι θέλω να κάνω, επειδή ήμουν θυμωμένος και ένιωθα ότι όλο αυτό που πάω να κάνω –η ακαδημαϊκή καριέρα δηλαδή– ήταν πολύ ψεύτικο. Το σινεμά προέκυψε στην πορεία. Το πάθος μου ήταν και είναι η φιλοσοφία. Τον κινηματογράφο τον αγάπησα αργότερα».
INF0
Το «Παρίσι του Σουλεϊμάν» έκανε την πανελλήνια πρεμιέρα του στο 25ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου της Ελλάδας, ενώ η έξοδός του στις αίθουσες είναι προγραμματισμένη για τις 24 Απριλίου σε διανομή Filmtrade
