Θα σας πω μια εμπειρία από τη Ζάμπια, που νομίζω είναι πιο εύγλωττη από οποιαδήποτε ανάλυση ή άποψη.
Hταν το 2003, όταν είχα ταξιδέψει για να κάνω ένα ντοκιμαντέρ (Κουτί της Πανδώρας) για το AIDS. Το 20% του πληθυσμού ηλικίας από 15-49 χρόνων ήταν τότε φορείς του AIDS. Βρέθηκα σε μια καλύβα, όπου ένας μάγος, όπως αποκαλούσαν έναν ημίγυμνο τύπο με διάφορα μπιχλιμπίδια και τρίχες από ουρά αλόγου, είχε γονατίσει και τραβούσε με ένα σπάγκο μερικά καθρεφτάκια στο χωμάτινο δάπεδο της καλύβας. Απέναντί του ήταν σκυμμένη μια νεαρή κοπέλα, η οποία τον κοιτούσε με ένα ανατριχιαστικά θλιμμένο ύφος. Ο μάγος ψέλλιζε ακατάληπτες λέξεις και η κοπέλα έμοιαζε να αναπνέει στον ρυθμό που κροτάλιζαν τα καθρεφτάκια καθώς σέρνονταν στο χώμα. Αφού καταγράψαμε σιωπηλοί με την κάμερα την τελετή, ο μάγος με ένα πλατύ χαμόγελο μας εξήγησε πως μόλις εκείνη τη στιγμή ο δαίμονας του AIDS είχε βγει από την κοπέλα και ήταν ελεύθερη.
Την επόμενη μέρα ένας άλλος νεαρός, που δεν είχε καμία εμπιστοσύνη στους μάγους, μας εξήγησε πως έπασχε από AIDS και περίμενε τον θάνατό του όπως χιλιάδες γύρω του. Οταν τον ρωτήσαμε γιατί δεν παίρνει αντιρετροϊκά φάρμακα μας απάντησε πως το εισόδημά του ήταν ένα δολάριο τη μέρα, ενώ η θεραπεία των αντιρετροϊκών στοίχιζε γύρω στα 300 δολάρια τον μήνα. Αφού δεν τα είχε, περίμενε να πεθάνει.
Ο νεαρός δεν πέθαινε από τον δαίμονα του AIDS, αλλά από τον αδηφάγο δαίμονα του κέρδους. Αυτό είχαμε αποδείξει σε εκείνη την εκπομπή. Εκατομμύρια άνθρωποι στην Αφρική πεθαίνουν επειδή οι φαρμακευτικές αρνούνται να σπάσουν την πατέντα του φαρμάκου τους. Υπάρχει θεραπεία, αλλά δεν δίνεται σε όσους δεν έχουν να πληρώσουν.
Την εποχή εκείνη, κράτη όπως η Βραζιλία και η Νότια Αφρική, με μεγάλα ποσοστά φορέων HIV, έσπασαν την πατέντα παράνομα και έδωσαν στους πολίτες τους φτηνά φάρμακα. Το αποτέλεσμα ήταν να οδηγηθούν στα δικαστήρια από τις φαρμακευτικές γιατί τους αφαίρεσαν κέρδη που δικαιούνταν. Οι αγωγές αποσύρθηκαν έπειτα από χρόνια, με συντονισμένη δράση οργανώσεων όπως η OXFAM.
Εχετε σήμερα καμία αμφιβολία πως οι φαρμακευτικές είναι περισσότερο προσανατολισμένες στο κέρδος απ’ ό,τι στον σκοπό που διαφημίζουν; Στο δολάριο απ’ ό,τι στον άνθρωπο; Από τη Ζάμπια και τους μελλοθάνατούς της έως τα ευρωπαϊκά σκάνδαλα αλά Novartis είναι ευδιάκριτο πως το δημόσιο συμφέρον και η υγεία έχουν εκχωρηθεί σε εταιρείες που παίρνουν αποφάσεις τις οποίες δεν δικαιούνται.
Η επιχειρηματολογία πως οι εταιρείες φαρμάκου σώζουν ζωές και ως εκ τούτου ο σκοπός τους παρέχει ένα είδος αυτοαγιοποίησης μοιάζει με φουτουριστικό παραμύθι, στο οποίο η Κοκκινοσκουφίτσα στο τέλος αυτοκτονεί με χάπια από έρωτα για τον λύκο. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα παραμύθι.
Δείτε τι συμβαίνει σήμερα με τις φαρμακευτικές. Τα κράτη και οι κυβερνήσεις τους έχουν δώσει τεράστια ποσά και μέσα για να γίνει η έρευνα για το εμβόλιο, αλλά και για άλλα φάρμακα αντιμετώπισης του ιού. Οι φαρμακευτικές κάνουν το εμβόλιο και στη συνέχεια το πουλάνε στα κράτη, ενώ κρατάνε και την πατέντα. Δεν σταματούν όμως μόνο εκεί. Διαπραγματεύονται κυνικά, εκβιάζουν, θέτουν τους όρους που θέλουν, ενώ οι άνθρωποι πεθαίνουν.
Είναι αδιαμφισβήτητο πως στην κλίμακα των προτεραιοτήτων και των αξιών των εταιρειών η ζωή του ανθρώπου δεν είναι προτεραιότητα αλλά λόγος για να κερδίσουν. Το ίδιο πλέγμα αξιών διέπει και τους πολιτικούς που διαπραγματεύονται μαζί τους.
Ολη αυτή η κατάσταση δεν είναι ούτε εκτροπή ούτε παρέκκλιση. Είναι η φυσική λειτουργία του νεοφιλελευθερισμού και η αποκάλυψη των νόμων της αγοράς.
Οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο υπολογίζουν το κέρδος της εταιρείας ως την ιερότερη αξία στη ζωή. Ακόμη και το παράνομο κέρδος είναι ιερότερη υπόθεση από τον νόμιμο άνθρωπο και τη ζωή του. Είναι ευκολότερο να τιμωρηθεί για παράδειγμα ένας άνθρωπος που διαμαρτύρεται, από το να απαλλαγεί η υφήλιος από τους φορείς του μαύρου χρήματος που είναι οι offshore. Είναι κατακριτέα η συνεύρεση ανθρώπων για να διαμαρτυρηθούν, αλλά αποδεκτή η συνωμοσία κλοπής δημόσιου χρήματος.
Αυτό που κάνει σήμερα η πανδημία είναι απλώς να μεγεθύνει το πρόβλημα στα μάτια του έκπληκτου κόσμου και να του δίνει την ευκαιρία να καταλάβει πως η παράδοση των εξουσιών σε εταιρείες και ανεξέλεγκτες ομάδες καταστρέφει την ανθρωπότητα.
Αν σήμερα, μπροστά στην πιθανότητα θανάτου εκατομμυρίων ανθρώπων, οι φαρμακευτικές επιλέγουν το κέρδος, αρνούνται να παρασκευάσουν εμβόλια προκειμένου να εκβιάσουν και κάνουν ανεμπόδιστα όσα θέλουν, θα σταματήσουν άραγε κάπου ή θα αποκτήσουν μέτρο; Οχι, είναι η απάντηση. Και αν οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις θεωρούν όλη αυτήν τη διαδικασία ως μια αναγκαία και φυσική κατάληξη των νόμων της αγοράς, ποιο νόμο θα θεσπίσουν για να προστατεύσουν τον άνθρωπο; Κανέναν, είναι η απάντηση.
Και αν κάνουν όλα αυτά με διακύβευμα ζωές ανθρώπων, θα αρνηθούν να το κάνουν για κάτι λιγότερο; Για την απονομή Δικαιοσύνης ή για την ισότιμη συμμετοχή στη γνώση;
Ή για να πάμε σε ένα πιο σκοτεινό σενάριο, αν αύριο μια φαρμακευτική μπορέσει να καθυστερήσει τη θεραπεία γιατί έτσι θα ανεβάσει τις τιμές, ποιος θα την εμποδίσει; Οι αρχές και η ηθική της ή ο έλεγχος που το κράτος τον θεωρεί ανεπίτρεπτο;
Ο πλανήτης αυτήν τη στιγμή έχει μετατραπεί στη Ζάμπια που περιέγραψα στην αρχή. Το έγκλημα είναι ορατό, αλλά δεν φαίνεται έγκλημα γιατί κάποιοι έχουν συμφωνήσει να το λένε αλλιώς. Υπάρχει κάποιος που πιστεύει πως μπορεί να μας σώσει ο μάγος με τις χάντρες και τα καθρεφτάκια που βγαίνει στην τηλεόραση και υπόσχεται το θαύμα; Οχι. Χρειάζεται απόφαση πως το σύστημα που λειτουργεί προτάσσοντας άλλες ανάγκες από αυτές που έχει ο άνθρωπος δεν είναι η πατέντα της σωτηρίας αλλά της υποδούλωσης και πρέπει να τελειώσει. Οπως έγινε με τις πατέντες των φαρμακευτικών, για να σωθούν άνθρωποι.
