Το Documento απευθύνθηκε στον σκηνοθέτη και ηθοποιό Δημήτρη Αγορά για να γράψει την άποψή του σχετικά με όσα συμβαίνουν στον χώρο του θεάτρου εξαιτίας της πανδημίας
Παροπλισµένος επαναστάτης ο υπογράφων. Ενταγµένος στο αριστερό κίνηµα από µικρός, έφαγα όλη την πίκρα της απογοήτευσης για τη χαµένη ουτοπία. ∆ιάσπαση, διχασµός, παραίτηση. Θα κάνω επανάσταση µέσα από την τέχνη, είπα.
∆ηλώνω ηθοποιός εδώ και τριάντα χρόνια περίπου. Εσχάτως και σκηνοθέτης… γιατί όχι; Αλλος ένας! Σε µια χώρα όπου δεν υπήρχε σχολή σκηνοθεσίας θεάτρου εµείς βγάλαµε πολλούς. Ετσι, να σκάσουν οι οχτροί µας. ∆ραµατικές σχολές να δεις. Καµιά τριανταριά! Κάποιες από αυτές –όχι πάνω από πέντε– παρέχουν υποφερτό επίπεδο σπουδών. Οι περισσότερες λειτουργούν σαν ταµειακές µηχανές και δίνουν πτυχία σε όποιον περνά έξω από την πόρτα. Κάθε χρόνο αυτή η φάµπρικα βγάζει περίπου εξακόσια άτοµα στην κρεατοµηχανή του θεάµατος. Σήµερα υπολογίζεται ότι περίπου 15.000 δηλώνουν ηθοποιοί στην αγορά εργασίας.
Ο αείµνηστος δάσκαλός µου Βασίλης ∆ιαµαντόπουλος σε µια συζήτηση κριτικής και αυτοκριτικής µου είπε ότι το θέατρο είναι ένας βόθρος όπου επιβιώνουν οι χοντρές κουράδες κι αν αντέχω ας βουτήξω. Βούτηξα. Τον πρώτο καιρό ανασφάλιστος και απλήρωτος. Για να κάνω µια αρχή… όλοι έτσι έκαναν. Τον τρίτο χρόνο πληρώθηκα για κάποιες παραστάσεις. Οχι για πρόβες… ποτέ για πρόβες. Τριάντα χρόνια απλήρωτες πρόβες (µε σπάνιες εξαιρέσεις). Με τα χίλια ζόρια πήρα τα πρώτα ένσηµα. Τα µισά από όσα έπρεπε. Πήγα στο σωµατείο. Να κάνεις καταγγελία, µου είπαν, και θα σε στηρίξουµε. Τι λες, ρε σύντροφε; Πώς περιφρουρείς το επάγγελµα; Πώς ο νέος ηθοποιός θα καταγγείλει εργοδότες που φτιάχνουν µαύρες λίστες µε αυτούς που µιλάνε; Γιατί είσαι σκληρός συνδικαλιστής µόνο στις κρατικές σκηνές και σκύβεις το κεφάλι στους µεγαλοπαραγωγούς; Γύρισα την πλάτη, όπως οι περισσότεροι που γράφονται µόνο για το πάσο. Οι ηθοποιοί δεν το έχουµε εύκολο το «εµείς». Ο θάνατός σου η ζωή µου.
Τα χρόνια περνούσαν και τα κουτσοκατάφερνα. Πέρασα και από υπόγεια και από κεντρικές σκηνές. Εκανα και τηλεόραση! ∆ούλευα για να πληρωθώ έναν χρόνο µετά την προβολή των επεισοδίων, αν το κανάλι δεν έκοβε τη σειρά. Εβγαλα αλλά και έχασα πολλά λεφτά. Εκανα και δικές µου δουλειές. Αγάπησα το σανίδι µε όλη του τη βρόµα. Μεγάλωσα και µαζί µου µεγάλωσε και το πλήθος των σκηνών. Χίλιες πεντακόσιες παραστάσεις τον χρόνο. Ποιος να τις δει; Ευτελίσαµε το προϊόν. Για να γεµίσουµε τα θέατρα δηµιουργήσαµε στρατιές τζαµπατζήδων. ∆ώσαµε προσκλήσεις µε κάθε τρόπο και παντού. Τζάµπα ψωµί όµως δεν µας έδωσε κανείς. Η ανεργία στο 90%. Τα µνηµόνια κατάργησαν τις όποιες συµβάσεις εργασίας. Το κατάπιαµε και αυτό.
Φτιάξαμε μια κοινωνία που ξεπούλησε τα πάντα υπηρετώντας ένα σύστημα αποτυχημένο. Ο καλλιτέχνης θεωρείται παρίας. Αργήσαμε πολύ, συνάδελφε
Και ήρθε ο ιός! Βαθύ σκοτάδι. Μας κατάπιε ο φόβος. Υπακούσαµε. Μείναµε σπίτι. Και όταν ήρθε η ώρα να βγούµε, το κράτος άρχισε να µοιράζει ψιχουλάκια στον κόσµο αλλά όχι στους ανθρώπους του πολιτισµού. Το κύµα συµπαράστασης στο διαδίκτυο πρωτοφανές. Χιλιάδες αυτοί που έβαλαν το #supportartworkers στο προφίλ τους. «Ολοι στο Σύνταγµα» έπεσε το σύνθηµα και όλοι είπαν ότι θα είναι εκεί. Ξέθαψα κι εγώ το επαναστατικό µου δρεπάνι και ξεκίνησα. Πλησιάζοντας ακούω από τα µεγάφωνα: «Συνάδελφοι, είµαστε χιλιάδες, δεν µας χωράει το Σύνταγµα, παρακαλώ να κρατάτε τις αποστάσεις». Ρε λες; Φτάνω στην πλατεία. Σφίχτηκε το στοµάχι µου. Το πλήθος των συγκεντρωµένων από όλους τους κλάδους του πολιτισµού απείχε παρασάγγας από αυτό που το διακύβευµα απαιτούσε. Τα πηγαδάκια αγνοούσαν τις εκκλήσεις των διοργανωτών για τήρηση των µέτρων ασφαλείας. «Τα πήρες τα 800;». «Εγώ ναι… οι περισσότεροι όχι». «Θα δώσουν άλλα;»… «τι κάνουν τα παιδιά;». Κάποιοι κοιταζόµασταν από µακριά µε έκδηλη στα µάτια την απογοήτευση. Εκανα µια βόλτα να δω ποιοι είχαν έρθει. Αυτοί που ήταν πάντα εκεί. Οι «γραφικοί» που δεν τα παρατάνε.
Γύρισα σπίτι και κοίταξα τη µούρη µου στον καθρέφτη. Τι σηµαίνει άνθρωποι του πολιτισµού, ρε συνάδελφε; Φτιάξαµε µια κοινωνία που ξεπούλησε τα πάντα υπηρετώντας ένα σύστηµα αποτυχηµένο. Ο καλλιτέχνης θεωρείται παρίας και αυτό είναι λογικό. Αργήσαµε πολύ, συνάδελφε. Η πτώση θα είναι εκκωφαντική. Κουνάµε χέρια πόδια µπας και φτάσουµε πιο αργά στον πάτο. Ισως η λύση να είναι εκεί κάτω, συνάδελφε. Η τέχνη δεν µας έχει ανάγκη, εµείς την έχουµε. Το θέατρο επέζησε στα δύσκολα. Στο βουνό από αντάρτες, στα αιµατοβαµµένα τσαντίρια από εξόριστους, στα υπόγεια από κυνηγηµένους. Και θα συνεχίσει να ζει µε αυτούς που δεν ζουν χωρίς αυτό και όχι µε αυτούς που θέλουν ντε και καλά να ζουν από αυτό. Θα ζήσουµε από αυτό όταν µάθουµε το «εµείς». ∆ύσκολο; ∆ύσκολο.
ΥΓ.: Ζητώ συγγνώµη από τους πραγµατικούς εργάτες της τέχνης που δεν τους αφιέρωσα χρόνο στο οργισµένο πόνηµά µου. ∆εν είναι πολλοί, αλλά υπάρχουν για να µας δίνουν ελπίδα. ∆εν δηλώνω αντάξιός τους. Καλή αντάµωση στον πάτο (γουναράδικα τον έλεγαν κάποτε).
