Ο εκδότης των Ελληνικών Γραμμάτων και ιδρυτής του οίκου Πεδίο Παύλος Παπαχριστοφίλου, που έφυγε από τη ζωή στις 16 Ιουλίου, επέδρασε καταλυτικά στο πεδίο του βιβλίου.
Ο Παύλος Παπαχριστοφίλου αγάπησε τα βιβλία προτού καν μάθει να διαβάζει. Η ζωή του ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτά, καθώς είχε την τύχη να μεγαλώσει σε ένα σπίτι που συνέβαλε στη συλλογική πνευματική καλλιέργεια. Ο πατέρας του Δημήτρης Παπαχριστοφίλου ίδρυσε το 1957 τον ιστορικό εκδοτικό οίκο Ελληνικά Γράμματα, που άφησε βαθύ αποτύπωμα στον εκδοτικό χώρο με επιλογές σπουδαίων τίτλων.
Την εποχή που η ενασχόληση με τις εκδόσεις ήταν κάτι παραπάνω από απλή επιχειρηματική δραστηριότητα, τα Ελληνικά Γράμματα εξέδωσαν την Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια – Λεξικό (τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών), το Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής των Liddell και Scott και την Ιστορία του Ελληνικού Εθνους του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου. Πρόκειται για βιβλία τα οποία άνοιξαν παράθυρα στη μεταπολεμική σκέψη και που ακόμη και σήμερα αποτελούν σημαντικές πηγές αναφοράς.
Έργα σημαντικών Ελλήνων και ξένων συγγραφέων
Ο Παύλος Παπαχριστοφίλου βρέθηκε μαζί με τον πατέρα του στο τιμόνι του εκδοτικού οίκου το 1984, ενώ οκτώ χρόνια μετά τον ανέλαβε εξ ολοκλήρου φέρνοντας αέρα ανανέωσης. Επί σειρά ετών τα Ελληνικά Γράμματα εξέδιδαν βιβλία σημαντικών Ελλήνων και ξένων συγγραφέων όπως ο Ευγένιος Τριβιζάς, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, ο Σωτήρης Δημητρίου, ο Γιάννης Ξανθούλης, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Πίτερ Κάρεϊ, ο Ουίλιαμ Τρέβορ αλλά και ο Ουμπέρτο Εκο, ο οποίος είχε επισκεφτεί την Ελλάδα.
Τότε ήταν που εκδόθηκαν επίσης μερικά σπουδαία πολιτικά κείμενα, μεταξύ των οποίων το δίτομο έργο για τον Χαρίλαο Φλωράκη, το «Αρης, ο αρχηγός των ατάκτων» του Διονύση Χαριτόπουλου και το «Αρης Βελουχιώτης – το χαμένο αρχείο» του Γρηγόρη Φαράκου. Στις πολύ σημαντικές στιγμές του οίκου ήταν η κυκλοφορία της μνημειώδους 24τομης ιστορικής σειράς με τίτλο «Η διαμόρφωση της Ευρώπης» στην οποία εντάσσονται τίτλοι υπογεγραμμένοι από κορυφαίους ιστορικούς όπως ο Ζακ Λε Γκοφ, ο Λεονάρντο Μπενέβολο, ο Μάσιμο Μοντανάρι.
Ο Παπαχριστοφίλου αγαπούσε το διάβασμα αλλά ταυτόχρονα ήταν και επιχειρηματίας που έπαιρνε ρίσκα. Ετσι προέκυψε η συνεργασία με τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη. Τα Ελληνικά Γράμματα μετατράπηκαν σε ΑΕ το 1999, με τον ΔΟΛ να αποκτά δύο χρόνια μετά το 51% της εταιρείας. Η συνεργασία το πρώτο διάστημα απέδωσε θεαματικά, με αποτέλεσμα την έκδοση εκατοντάδων τίτλων ανά έτος. Ωστόσο, το 2007 η εταιρεία πέρασε κατά 100% στον ΔΟΛ και τρία χρόνια αργότερα, εν μέσω οικονομικής κρίσης, τα Ελληνικά Γράμματα έβαλαν λουκέτο – ακόμη και σήμερα δεν ξεχνιούνται οι εικόνες των φορτηγών με τα βιβλία που πήγαιναν για πολτοποίηση.
Όσοι συνεργάστηκαν μαζί του
Τότε ήταν που ο Π. Παπαχριστοφίλου απογοητευμένος από την εξέλιξη είχε δηλώσει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Κάποτε εξαναγκάστηκα να πουλήσω την επιχείρηση και ομολογώ πως σήμερα έχω οργή για την εξέλιξη. Θεωρώ όμως ότι τα Ελληνικά Γράμματα δεν έχουν πει την τελευταία τους λέξη. Δεν μπορώ ακόμη να σας πω κάτι συγκεκριμένο. Πέρα από το επιχειρηματικό κομμάτι και το συναισθητικό, καθώς επρόκειτο για δημιούργημα του πατέρα μου, αυτό που κυρίως με απασχολεί είναι το μέλλον των εργαζομένων».
Με τους εργαζόμενους εκείνης της περιόδου ήρθε σε επικοινωνία το Documento. Ετσι μάθαμε ότι υπάρχει μια κλειστή ομάδα στο Facebook στην οποία παίρνουν μέρος άνθρωποι που εργάστηκαν στα Ελληνικά Γράμματα. «Ξέρετε πολλές επιχειρήσεις που αν πέθαινε ο επιχειρηματίας θα έκλαιγαν όλοι οι εργαζόμενοι; Σήμερα κλαίνε οι πάντες» ήταν ένα από τα σχόλια που ακούσαμε. Οι άνθρωποι που συνεργάστηκαν επί σειρά ετών με τον Παύλο Παπαχριστοφίλου, όπως η Δήμητρα Ρουμπούλα και η Ρένα Χαλά, τον περιγράφουν ως άνθρωπο έξω καρδιά, που άφηνε χώρο στους συνεργάτες του και νοιαζόταν για εκείνους ουσιαστικά. «Παντρευτήκαμε, κάναμε παιδιά, κουμπαριάσαμε μέσα στα Ελληνικά Γράμματα. Αν δεν το έχει ζήσει κανείς, δύσκολα καταλαβαίνει τι ήταν αυτό που βιώσαμε» λέει η Ρ. Χαλά.
Το 2009 ο Π. Παπαχριστοφίλου ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο Πεδίο (από το 2009) που είναι προσανατολισμένος στο πανεπιστημιακό βιβλίο, ενώ για σειρά ετών ήταν πρόεδρος του Συλλόγου Εκδοτών Επιστημονικού Βιβλίου (ΣΕΕΒΙ) με ουσιαστική δράση – επίσης υπήρξε από τα πιο δραστήρια μέλη του ΟΣΔΕΛ, του φορέα για τα πνευματικά δικαιώματα.
Στα χέρια του εμπιστεύτηκαν τα έργα τους πανεπιστημιακοί όπως ο Γ. Μπαμπινιώτης, ο Θ. Πελεγρίνης, ο Στ. Παπαστάμου. Το 2016 άνοιξε και πάλι τα Ελληνικά Γράμματα συνεχίζοντας αυτό που ήξερε πολύ καλά να κάνει. Ανάμεσα στις διεθνείς συνεργασίες του εκδοτικού οίκου με άδειες αποκλειστικής διάθεσης εκδοτικών σειρών στο πλαίσιο της ελληνικής αγοράς περιλαμβάνονται οι Disney, Time Warner, Harper Collins, Dorling Kindersley, Larousse, Hachette κ.ά. Φύση αεικίνητη, τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε και με τον χώρο της διαφήμισης και των τηλεοπτικών παραγωγών.
Η εκδημία του Παύλου Παπαχριστοφίλου προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση και γράφτηκαν πολλοί βαθιά ανθρώπινοι αποχαιρετισμοί στα social media. Κρατάμε για κλείσιμο εκείνον του συγγραφέα Γιάννη Σκαραγκά που αναφέρει μεταξύ άλλων: «Σπανίως θυμώνω με ανθρώπους μου που φεύγουν. Από το πρωί όμως, έχω την ίδια υπερένταση. Γιατί ο Παύλος έφυγε περήφανα και εκνευριστικά πρόωρα. Και γιατί, Παύλο, με την αναχώρησή σου, δεν κλείνει μια ολόκληρη εποχή, αλλά μένει στη μέση. Ολοι οι άνθρωποι αφήνουν τρυφερές αναμνήσεις, εσύ θα μου θυμίζεις πάντα την υπόσχεση της ταχύτητας».
Η πολιτική κηδεία του Παύλου Παπαχριστοφίλου θα τελεστεί τη Δευτέρα 21 Ιουλίου, ώρα 10.00 στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών
Δεν θα ξεχάσω
Όταν φεύγει ένας φίλος, διαπράττει μια πολύ ύπουλη πράξη. Προδίδει όλες τις ανομολόγητες συμφωνίες της ζωή σας. Σε εγκαταλείπει μόνο στο παρελθόν που συνεχίζει να υπάρχει ενώ αυτός λείπει. Πολύ ύπουλη πράξη. Να πρέπει να υπερασπιστείς μόνος τις μικρές ιστορίες, τα «θυμάσαι ρε;», την αποκοτιά που συνδέει τους ανθρώπους πολλές φορές με πιο ισχυρούς δεσμούς απ’ ό,τι η σχεδιασμένη υπευθυνότητα. Να φεύγει ένας φίλος δεν είναι μοναξιά, είναι εγκατάλειψη σε ένα χάος όπου πρέπει να στήσεις με τη μνήμη, καμιά φορά και με την αυθαιρεσία της φαντασίας, κομμάτια που αποτελούν τη δική σου ζωή. Οταν φεύγει ένας φίλος, κλέβει το δικαίωμά σου να ξανασυζητήσεις τα πράγματα, να τα αναθεωρήσεις ίσως. Δεν μπορείς να ξαναπείς ούτε «άντε γαμήσου, ρε μαλάκα» ούτε «ναι, αλλά σ’ αγαπώ». Ο φίλος που φεύγει, αυτός ο φυγάς, σε έχει καταδικάσει να αφήνεις την ιστορία που λες και ξαναλές με τον δικό σου φίλο και να γίνεις ένας αφηγητής της απώλειας. Ο Παύλος Παπαχριστοφίλου έφυγε ύπουλα. Πολλά θυμάμαι αλλά δεν θα ξεχάσω εκείνη την 28η Οκτωβρίου του 2012, όταν η αστυνομία έφτασε στο σπίτι του όπου βρισκόμουν μετά τη δημοσίευση της λίστας Λαγκάρντ και ζήτησε να με παραδώσει για να με συλλάβουν και αυτός απάντησε «μόνο αν συλλάβετε και εμένα». Κώστας Βαξεβάνης
