Ο πολιτικός κυνισμός

Με την κυβέρνηση της ΝΔ και με τους  υπουργούς της  οι οποίοι προέρχονται από μεταγραφή άλλων κομμάτων ο πολιτικός κυνισμός στη χώρα μας κάνει υπερωρίες.

Η αντιμετώπιση της τραγωδίας των Τεμπών αντεπεξέρχεται  από την κυβερνητική πλευρά μ’ έναν πρωτόγνωρο κυνισμό, ο οποίος  ήταν άγνωστος μέχρι τώρα για τον πολιτικό πολιτισμό μας. Ο Όσκαρ Ουάιλντ περιγράφοντας τον  κυνικό έλεγε ότι: «Κυνικός είναι ο άνθρωπος που ξέρει την τιμή των πάντων και την αξία του τίποτα».

Ωστόσο, ο πολιτικός κυνισμός είναι κάτι ακόμη χειρότερο, και αυτό γιατί  είναι η κατάρα των προκαταλήψεων, είναι η κατευθυντήρια μέθοδος της ισοπέδωσης σε ό,τι αντιστέκεται, είναι η νευρωσική ασυνειδησία και το μέγεθος της ανωτερότητας, που λειτουργεί ως εκφρασμένη περιφρόνηση προς τους πολίτες.  

Ο κυνικός πολιτικός λούζεται μέσα στην αντιστροφή όλων των προσήμων. Είναι εκείνος  που επιδιώκει τους δικούς του σκοπούς και γίνεται ο πιο χυδαίος κήνσορας  και τιμητής της αράδας. Θεατρινίζει κυρίως  με ρόλους προβοκατόρικους, θυσιάζει με βία τη λογική και καθοσιώνει τον ηγέτη του με   καρικατουρίστικο τρόπο.  

Η πολιτική φιλόσοφος  Σαντάλ Μουφ έχει υποστηρίξει ότι  «η επέκταση του κυνισμού στο δημόσιο τομέα πρέπει να γίνει κατανοητή ως υποβάθμιση της δημόσιας συζήτησης με απροσμέτρητες συνέπειες». Ενώ ο  Ισπανός αναλυτής, Juan Pagola, τονίζει ότι «οι κυνικές πολιτικές ενέργειες έχουν ως πρωταγωνιστές άτομα που χωρίς αγωνιστική διάθεση, ενεργούν μέσα από μια στρατηγική αναζητώντας έτσι κάποια προσωπική ευκαιρία. Ο πολιτικός  κυνισμός πλαισιώνεται πάντα  από  ένα ηθικό κενό. Και αυτό το κενό είναι  όταν  κάποιος  κοιτάζει μόνο τον εαυτό του και ξεχνά το κοινό καλό». 

Τέλος ο Γερμανός φιλόσοφος και θεωρητικός του πολιτισμού Πέτερ Σλότερντικ με το έργο του «Κριτική του Κυνικού Λόγου», ένα βιβλίο που έγινε  μπέστ σέλερ στη Γερμανία,  προωθεί τη θέση ότι ο κυρίαρχος σήμερα τρόπος πολιτικής  ιδεολογίας είναι κυνισμός, γεγονός που καθιστά την κλασική ιδεολογικο-πολιτική κριτική διαδικασία αδύνατη  ή, θα λέγαμε  πιο συγκεκριμένα, μάταιη.

Το κυνικό υποκείμενο γνωρίζει καλά την απόσταση μεταξύ της πολιτικής υποκρισίας  και της κοινωνικής πραγματικότητας, αλλά παρ’ όλα αυτά επιμένει στην υποκρισία. Η φόρμουλα, όπως προτάθηκε από τον  Πέτερ Σλότερντικ, είναι  επομένως: «Ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν, αλλά το κάνουν ούτως ή άλλως». Η κυνική πολιτική  λογική «δεν καλύπτεται από  αφέλεια αλλά αποτελεί ένα παράδοξο μιας  ψευδούς συνείδησης: γνωρίζει κανείς πολύ καλά την ψευδαίσθηση, γνωρίζει καλά ένα συγκεκριμένο συμφέρον που κρύβεται πίσω από μια πολιτική επιχειρηματικότητα, αλλά εξακολουθεί να μην την αποκηρύσσει». 

 Εδώ σ’ εμάς   στη χώρα των άγριων ενστίκτων  της τσαπατσουλιάς της φτηνής γκροτέσκας  επινοητικότητας, κάποιοι έφτιαξαν  ένα μοντέλο πολιτικού κυνισμού τόσης ακραίας χυδαιότητας, που σκοτώνει την αντοχή και πυροβολεί την ψυχραιμία. Εδώ ο κυνισμός έχει τη δική του εθνική φυσιογνωμία.  Αρκεί  να δει κανείς τον αλαζονισμό πως συμπληρώνεται με τη βαρβαρότητα για να καταλάβει τα αρπακτικά αντανακλαστικά των κυνικών πολιτικών που κάνουν αυτό το πολιτικό ζώο του κυνισμού  πιο θηριώδες και πιο καταστρεπτικό απ’ όλα τα είδη της γης.

Κινούμενοι μέσα  στη δική τους «χωροχρόνωση» του ευνουχισμού η οποία αντιστρέφεται ως επιθετικότητα και μισαθνρωπία εξιδανικεύουν  τα άγρια ένστικτα της αυτοσυντήρησης τους. Έτσι μας πλημυρίζουν με ex ante αφορισμούς και τοξικές ρητορικές, με μηδενιστικές λογικές και ριζικούς ρελατιβισμούς, με δολοφονίες χαρακτήρων (character assassination) και διάδοση ψευδών πληροφοριών, περικλείοντας στα παραπάνω  τη σύζευξη της  χυδαιότητας και της  ωμότητας.  Σαν προσωπικότητες είναι συμπλεγματικοί γιατί αναζητούν  το «δυναμισμό» τους  στο υποστατό ψέμα και στη λαθροχειρία, λειτουργώντας  σχεδόν πάντα  με ζέουσα θυμικά θρασύδειλου.  

Το ερώτημα φυσικά  είναι: Πότε γεννιέται ο πολιτικός κυνισμός;  Όταν η σκέψη πηγαίνει για διακοπές και δεν επιστρέφει ποτέ, όταν η χυδαιότητα καλλιεργείται στην κοινωνία και δε μεταβάλλεται, όταν η αυθαιρεσία θεσμοποιείται και όταν οι παραστάσεις της ζωής συντηρούν τη μονιμότητα της ανοησίας. 

Ο Απόστολος Αποστόλου είναι Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας.