Ο σκηνοθέτης Θέμης Μουμουλίδης μιλάει για την εποχή που είναι γεμάτη από Ιφιγένειες, ενώ έχουμε ανάγκη από Αντιγόνες.
Με τον Θέμη Μουμουλίδη συναντηθήκαμε σε ένα καφέ στο Μεταξουργείο λίγο μετά την πρόβα της «Αντιγόνης» που θα κάνει πρεμιέρα στις 28 Ιουνίου στο Θέατρο Αρχαίων Κλεωνών στη Νεμέα και στη συνέχεια θα περιοδεύσει σε όλη την Ελλάδα με ενδιάμεσες στάσεις στην Αττική. Είναι η τρίτη φορά που αναμετριέται με το κείμενο του Σοφοκλή αναζητώντας τις Αντιγόνες που θα αντισταθούν στην παράνοια της εποχής μας. Ο σκηνοθέτης και πρώην βουλευτής μιλά για τους σύγχρονους Κρέοντες που δολοφονούν παιδιά και παίζουν πολιτικά παιχνίδια εις βάρος των λαών. Στην πιο συνειδητοποιημένη ανάγνωση της Αντιγόνης περιγράφεται η εποχή των τεράτων σε έναν νεκροθάλαμο όπου η Ιστορία ξαναγράφεται από την αρχή.
Γιατί επιστρέφετε τρίτη φορά στη σοφόκλεια τραγωδία;
Ηρθε η ώρα να αφήσουμε πίσω την εποχή της Ιφιγένειας και να περάσουμε στην εποχή της Αντιγόνης. Αρκετά θυσιάσαμε τα λάβαρά μας στην αγριότητα ενός συστήματος που δεν μας αντιμετωπίζει ως ανθρώπους αλλά ως πελάτες. Η Αντιγόνη είναι ένα έργο που «αγαπάει» την εποχή μας. Επιστρέφω στην τραγωδία γιατί, πέραν του ότι πρόκειται για ένα από τα κορυφαία κείμενα που έχουν γραφτεί, μας χρειάζεται ως ερέθισμα για να διαπιστώσουμε τη σχέση μας με αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, αλλά κυρίως με αυτά που συμβαίνουν μέσα μας. Η εποχή μας είναι γεμάτη από Ιφιγένειες, ενώ έχουμε ανάγκη από Αντιγόνες.
Ποιοι είναι οι Κρέοντες; Πού τους συναντάμε;
Τα παγκόσμια κέντρα λήψης αποφάσεων που διαχειρίζονται τις τύχες του πλανήτη διαθέτουν αρκετούς εκκολαπτόμενους Κρέοντες. Η εποχή των τεράτων που διανύουμε διαθέτει Τραμπ, Μασκ και φυσικά Νετανιάχου. Στην Αντιγόνη συναντάμε τον πόνο του πολέμου και την αλαζονεία της εξουσίας. Η ανθρώπινη ανεπάρκεια όσων επιλέγουν και η ματαιοδοξία όσων κυβερνούν γεννούν αμετανόητους Κρέοντες. Το θέμα είναι τι κάνουμε ως καλλιτέχνες, ως δημοσιογράφοι, ως σκεπτόμενοι άνθρωποι. Ο καθένας που νιώθει να πνίγεται από την αδικία.
Θα δούμε ένα κλασικό ανέβασμα ή θα ακολουθήσετε μια πιο τολμηρή εκδοχή;
Στην εποχή μας τολμηρό –και για αρκετούς γενναίο– είναι να επιμένεις να κάνεις θέατρο. Στην παράστασή μας, μέσω ενός σκηνικού συνόλου πολιτών, δημιουργούμε μια πορεία συνειδητοποίησης. Μια πορεία από το εγώ στο εμείς. Κάθε στιγμή κάθε πρόσωπο μετατοπίζεται, καθώς η δράση εξελίσσεται και κορυφώνεται με τον κομμό της Αντιγόνης. Ενας νεκροθάλαμος, στο κέντρο του οποίου υπάρχει μια τεράστια μεταλλική επιφάνεια, άλλοτε θυμίζει τραπέζι νεκροτομείου και άλλοτε τραπέζι συνεδριάσεων μιας πολυεθνικής. Προσθέτουμε αποσπάσματα από άλλα κείμενα, όπως για παράδειγμα ένα απόσπασμα από τον μονόλογο του «Φάουστ» του Γκαίτε, για να θυμηθούμε ότι ο άνθρωπος είτε αρνείται είτε είναι ανίκανος να συμφιλιωθεί με τα αρχέγονα ένστικτά του. Αρνείται να δεχτεί τη θνητότητά του και λειτουργεί ως αθάνατος. Στη δική μας Αντιγόνη οι άνθρωποι ξεκινούν ως υποτελές ακροατήριο του Κρέοντα και διαρκώς μετατοπίζονται. Δίπλα στους νεκρούς γεννιούνται η συνείδηση και η ελπίδα. Δίπλα στους νεκρούς αλλάζουν οι άνθρωποι.
Καθημερινά στις οθόνες μας βλέπουμε νεκρά άταφα παιδιά, κι όμως ο κόσμος δεν έχει αλλάξει.
Στην τηλεόραση και στα σύγχρονα μέσα δικτύωσης η βία έγινε κανονικότητα. Η συνείδησή μας βρίσκεται λίγο πριν από την τελική υποταγή. Ο παλαιστινιακός λαός είναι ένας σύγχρονος Πολυνείκης και πάνω στο κουφάρι του παίζονται αδιανόητα παιχνίδια. Ζούμε σε μια εποχή από την οποία δεν λείπουν ούτε τα τέρατα ούτε τα θύματα. Εκείνοι που θα αντισταθούν λείπουν. Οταν δολοφονούνται παιδιά κανείς δεν είναι αθώος. Στην Ιστορία υπάρχουν εκείνοι που αντιστέκονται και εκείνοι που συνθηκολογούν. Και η Ιστορία έχει χώρο για όλους.
Η Ελλάδα σε ποια πλευρά της Ιστορίας ανήκει; Η κυβέρνηση δεν συνυπέγραψε την άρση της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ –Ισραήλ ως μέσο πίεσης στον Νετανιάχου.
Βρισκόμαστε στην αρχή της εποχής των τεράτων. Η κυβέρνηση επιλέγει διά της σιωπής ή της συναίνεσης τη διαδρομή της Ιφιγένειας. Ενα από τα μείζονα προβλήματα της εποχής μας είναι η ανικανότητα των ανθρώπων να πράξουν δίκαια. Ζούμε σε μια Ευρώπη όπου οι τραπεζίτες επικράτησαν των πολιτικών. Ετσι, η πολιτική κινείται δέσμια και όμηρος των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων. Και αυτό βάζει σε μια τερατώδη περιδίνηση την εποχή μας, που βρίσκεται σε vertigo. Η δική τους κανονικότητα έγινε δική μας συνήθεια και φόβος. Ετσι, σιωπηλά δημιουργείται μια πολυταξική κοινωνία με τελικό προορισμό την αμετάκλητη υποταγή. Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία μορφή ουσιαστικής αντίστασης σε αυτό που απελαύνει. Ούτε καν από εκείνους που πολιτικά πιστεύουν πως βρίσκονται στη σωστή πλευρά της Ιστορίας.
Αναφέρεστε στην Αριστερά;
Αναφέρομαι σε όσους ονειρεύονται έναν καλύτερο κόσμο. Και η Αριστερά ονειρεύτηκε με ανιδιοτέλεια έναν καλύτερο κόσμο. Αυτό δεν αλλάζει. Είναι στα ιστορικά πλεονεκτήματά της. Είναι το συντριπτικό ηθικό πλεονέκτημά της που κανείς δεν μπορεί να της αμφισβητήσει. Σήμερα η ευρωπαϊκή Αριστερά μοιάζει να μην μπορεί να «διαβάσει» την εποχή. Μοιάζει να μην έχει συναίσθηση ούτε της πτώσης ούτε της ευθύνης της. Οταν οι προοδευτικοί πολιτικοί οργανισμοί αρνούνται τις υπερβάσεις και τις βαθιές πολικές τομές, τότε οι κοινωνίες μένουν ανυπεράσπιστες. Κάποιοι έπαιξαν ιστορικές παρακαταθήκες και αγώνες στα ζάρια. Κάποιοι επέτρεψαν να λοιδορηθεί η Ιστορία. Ελάχιστοι είδαν ότι ο πόλεμος που γινόταν θα έφτανε και στο σπίτι τους. Λέει ο Σοφοκλής: «Ο άνθρωπος βρήκε μέσα του τη λέξη και τη μίλησε. Βρήκε τη σκέψη την απεριόριστη. Την ανυπότακτη σαν την πνοή του ανέμου. Το πάθος να θεσπίζει νόμους, να οργανώνει πολιτείες». Είναι αισιόδοξο ότι στο τέλος οι κοινωνίες δεν πρόκειται να σταθούν αμήχανες μπροστά στο μέλλον. Η Αντιγόνη θα παραμένει πάντα ένα σύμβολο αντίστασης σε κάθε αδιανόητη κανονικότητα που επιχειρούν να μας επιβάλλουν.
INF0
Πρεμιέρα 28 Ιουνίου
