Ο Δάντης στη «Θεία κωμωδία» (ο αρχικός τίτλος ήταν «Κωμωδία», το «Θεία» προστέθηκε στη συνέχεια από τον Βοκάκιο) τοποθετεί τον Βρούτο στο βαθύτερο σημείο του Αδη στο κέντρο της γης, εκεί όπου οι δυο περιπλανώμενοι Δάντης και Βιργίλιος παρατηρούν τον γίγαντα Εωσφόρο να τον τυραννά αιώνια μαζί με τον Κάσσιο και τον Ιούδα.
Και μπορεί ο Δάντης να τον έριξε στα έγκατα της Κολάσεώς του, να τον εμφάνισε ως το απόλυτο κακό, η πραγματικότητα όμως είναι ότι ο Βρούτος ήταν κάθε άλλο παρά διπρόσωπο και ματαιόδοξο υποκείμενο ή ιδιοτελής και αγνώμων εγκληματίας. Ο Βρούτος ήταν απλώς ένας άνθρωπος που βρέθηκε μπροστά σ’ ένα βασανιστικό δίλημμα, όπως θα μπορούσε να βρεθεί οποιοσδήποτε από εμάς. Οι επιλογές του ήταν οι ακόλουθες: ή θα προειδοποιούσε τον «πατέρα» Καίσαρα προδίδοντας τον φίλο και κουνιάδο του Κάσσιο ή θα ακολουθούσε τον Κάσσιο προδίδοντας τον άρχοντα της Ρώμης. Ο Βρούτος λοιπόν πήρε την απόφασή του, σύμφωνα και με τον Σαίξπηρ, με αμιγώς πολιτικά – κοινωνικά κριτήρια. Αποφάσισε δηλαδή να συμμετάσχει στη δολοφονία του ανθρώπου που είχε αναγορευτεί δικτάτορας και καταπατούσε ευθέως τη ρωμαϊκή δημοκρατία (ατελής σίγουρα, αλλά πάντως δημοκρατία). Εκανε λοιπόν αυτό που θεώρησε δίκαιο κατά την άποψή του, παραβλέποντας τη στενή του σχέση με τον Καίσαρα και τα οφέλη από αυτήν. Να σημειωθεί επίσης ότι ο Βρούτος πολέμησε εναντίον του Καίσαρα και στο πλευρό του Πομπηίου, που ήταν ο φονιάς του πατέρα του, στον εμφύλιο μεταξύ των δύο, θέτοντας τα κοινά πάνω από τα προσωπικά. Την ίδια ώρα ο Καίσαρας είχε δώσει ειδική εντολή στους διοικητές του να μη σκοτωθεί σε καμιά περίπτωση ο Βρούτος και εάν μεν παραδοθεί, καλώς, αλλιώς να τον αφήσουν να φύγει ανέγγιχτος, καθώς πίστευε ότι ήταν γιος του.
Παρότι αναγνωρίζω το τεράστιο ειδικό βάρος του Ιούλιου Καίσαρα, θα πρέπει να πω ότι η Ιστορία έχει μάλλον αδικήσει σε έναν βαθμό τον Βρούτο. Χωρίς να ξεπλένω δολοφονίες –τις αφήνω για Φάληρο μεριά αυτές τις δουλειές, έκαστος στο είδος του–, η πράξη του Βρούτου ήταν πράξη ευθύνης έτσι όπως την αντιλαμβανόταν
Δεν γίνεται να έχουν δίκιο και οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι, ο βιαστής και το θύμα, ο φασίστας και ο δημοκράτης, ο καταχραστής και ο αφελής τίμιος, o καταπιεστής και ο καταπιεζόμενος ο ίδιος. Μια πράξη δικαίου. Γιατί το δίκαιο είναι ένα και όλα τα άλλα είναι να είχαμε να λέγαμε και αφορούν περισσότερο σύμβουλους γάμου, ψυχολόγους, δημοσιοσχεσίτες, ανθρωπάκια, δειλούς, ισαποστάκηδες, άτομα με ιδιοτελείς σκοπούς ή εκείνους που θέλουν να τα έχουν καλά με όλους.
Ομως δεν γίνεται να έχουν δίκιο και οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι, ο βιαστής και το θύμα, ο φασίστας και ο δημοκράτης, ο καταχραστής και ο αφελής τίμιος, o καταπιεστής και ο καταπιεζόμενος.
Καθημερινά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με διλήμματα. Καθένας από εμάς. Πολλά από αυτά έχουν προσωπικό κόστος, δεν είναι η κουρτίνα 2 και ο μίστερ Ζονκ. Και εκεί καλούμαστε να διαλέξουμε πλευρά, όχι να παριστάνουμε ανέξοδα τον κυανόκρανο.
Αν βέβαια η σημερινή δήθεν ελευθερία των social media, η καλλιέργεια μιας παραμορφωμένης ή πλαστής εικόνας, οι επιφανειακές κοινωνικές σχέσεις και η ανάγκη για επιβεβαίωση και αποδοχή δεν γίνονται η θηλιά που μας πνίγει.
Οι μόνιμοι παρατηρητές δεν άλλαξαν ποτέ τον κόσμο. Στην καλύτερη περίπτωση είχαν καλύτερη θέα της συντριβής τους.
Ο Αντυ Βρόσγος είναι οικονομολόγος – συγγραφέας
