Με κάτι περισσότερο από 50 χρόνια πολιτικής και ένοπλης δράσης, η απόφαση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) για αφοπλισμό και διάλυση, ύστερα από τη σχετική οδηγία του ιστορικού αρχηγού της οργάνωσης Αμπντουλάχ Οτσαλάν, αν δεν είναι ιστορική, είναι σίγουρα σημείο των καιρών. Το γεγονός ότι η πρόταση για «κλείσιμο» του κουρδικού ζητήματος προήλθε από τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί, τον ηγέτη των Γκρίζων Λύκων, του Εθνικιστικού Κόμματος (MHP), και κυβερνητικού εταίρου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τελικά έγινε δεκτή από τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος έδωσε την έγκρισή του στο σχέδιο. Το 1974, όταν ο Οτσαλάν ίδρυε μαζί με μερικούς άλλους το PKK ως μια μαρξιστική-λενινιστική οργάνωση φοιτητών, δεν ήταν δυνατόν να περιμένει ότι το 2025 θα ήταν ο ηγέτης των Γκρίζων Λύκων αυτός που θα πρότεινε επίλυση της σύγκρουσης με το PKK.
Σύγκρουση δεκαετιών
Βέβαια, κοιτώντας κάποιος την ιστορία του PKK και των Γκρίζων Λύκων διαπιστώνει ότι οι δύο πλευρές δεν έχουν τίποτα κοινό (πέρα από μια ροπή του PKK προς τον –κουρδικό– εθνικισμό), καθώς ουσιαστικά η οργάνωση στοχοποιούσε σε όλη τη μακρά πορεία και δράση της τόσο την αστυνομία και τις ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας όσο και δομές του τουρκικού κράτους.
Στη διακήρυξη ίδρυσης του PKK το 1978, που ακολούθησε το πρώτο συνέδριο σε ένα τεϊοποτείο σε ένα χωριό 280 κατοίκων κοντά στο Ντιγιάρμπακιρ, έγινε ξεκάθαρο ότι η οργάνωση συνδύαζε τις σοσιαλιστικές οικονομικές αρχές με αιτήματα για κουρδική αυτονομία. Το πρώτο χτύπημα ήταν το 1980 στο τουρκικό προξενείο στο Στρασβούργο. Οι εκτιμήσεις σχετικά με τον φόρο αίματος από τη σύγκρουση του PKK και των κουρδικών ένοπλων οργανώσεων με το τουρκικό κράτος κάνουν λόγο για περίπου 40.000 νεκρούς.
Η σύγκρουση αυτή και τότε, όπως και τώρα, αποτελεί κομμάτι των γενικότερων πολιτικών εξελίξεων αλλά και των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή. Είναι ενδεικτικό ότι το PKK επέλεξε για την εκπαίδευση μαχητών του την κοιλάδα Μπεκάα της Συρίας επί των ημερών του Χαφέζ αλ Ασαντ το 1982 και ξεκίνησε τις επιθέσεις εναντίον τουρκικών φυλακίων ασφαλείας το 1984. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 η οργάνωση είχε εξελιχθεί σε κανονικό αντάρτικο με περισσότερους από 10.000 μαχητές. Ο Οτσαλάν διατήρησε τον απόλυτο έλεγχο του PKK, παρά την εξορία του από τη Συρία το 1998 μετά τις απειλές της Αγκυρας για εισβολή και τη σύλληψή του το 1999 στο Ναϊρόμπι της Κένυας με τη συμμετοχή της ελληνικής πλευράς.
Αρχικά καταδικάστηκε σε θάνατο για προδοσία, η ποινή του μετατράπηκε αργότερα σε ισόβια κάθειρξη, ενώ κρατήθηκε σε απομόνωση σε φυλακή υψίστης ασφαλείας στη νησίδα Ιμραλί για περίπου μία δεκαετία, μέχρι το 2009.
Εκτοτε η πορεία του κουρδικού ζητήματος ακολουθεί σε σημαντικό βαθμό τις συνεχείς αλλαγές της στάσης του Ερντογάν και της Τουρκίας σε σχέση με την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Η διαφορά με το παρελθόν είναι ότι η Τουρκία πλέον έχει βρεθεί να παίζει κομβικό ρόλο σε όλες τις μεγάλες συγκρούσεις της εποχής μας και μια «ύφεση» στο κουρδικό ή τυχόν οριστική επίλυσή του θα της εξασφάλιζε την απαιτούμενη σταθερότητα στο εσωτερικό αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο, ώστε να μπορέσει να κερδίσει ακόμη περισσότερα. Το γεγονός ότι η κουρδική πλευρά εν αντιθέσει με το παρελθόν –όταν στόχευε σε ένα εθνικό κράτος, το Κουρδιστάν– έχει υιοθετήσει τη «συνύπαρξη» των κουρδικών κοινοτήτων, με ενισχυμένη αυτονομία στα έθνη-κράτη στα οποία περιλαμβάνονται οι κουρδικές περιοχές (Ιράκ, Συρία, Ιράν, Τουρκία), απλοποιεί την επίλυση του ζητήματος τόσο για τους ίδιους του Κούρδους όσο και για τις κυβερνήσεις των κρατών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης φυσικά της Τουρκίας.
Πρώτο βήμα συμφιλίωσης;
Ο αφοπλισμός του ΡΚΚ θεωρείται απαραίτητο πρώτο βήμα για την έναρξη των συνομιλιών συμφιλίωσης. Το κίνημα επιθυμεί μεγαλύτερη αναγνώριση της κουρδικής ταυτότητας και κουλτούρας στο σύνταγμα της Τουρκίας και τη διδασκαλία της κουρδικής γλώσσας στα σχολεία.
Οι Κούρδοι πολιτικοί έχουν επίσης ζητήσει από την Αγκυρα μεγαλύτερη αποκέντρωση της εξουσίας στις κουρδικές περιοχές. Ολα αυτά και ο βαθμός υλοποίησής τους θα παίξουν σημαντικό ρόλο όχι μόνο για την επιστροφή των κουρδικών περιοχών της Τουρκίας σε μια «κανονικότητα» αλλά και για την εξομάλυνση των σχέσεων της κυβέρνησης Ερντογάν με την κυβέρνηση της Βαγδάτης, αφού η παρουσία των τουρκικών δυνάμεων στο βόρειο Ιράκ, όπου διεξάγονται επιχειρήσεις εδώ και χρόνια εναντίον του PKK, θα μοιάζει όλο και λιγότερο αναγκαία και έτσι το Ιράκ δεν θα κατηγορεί την Αγκυρα για παράνομη εισβολή και κατοχή περιοχών του.
Ταυτόχρονα, θα επικρατήσει σχετική ηρεμία βόρεια των συνόρων της Συρίας. Με δεδομένη τη στενή σχέση της Τουρκίας με τη νέα ηγεσία της Συρίας και τον Αχμέντ αλ Σαράα, το μοναδικό αγκάθι στο πλευρό του Ερντογάν για να κλείσει όλα τα μέτωπα από τα σύνορά της μέχρι το Ισραήλ και παραπέρα είναι η Ροζάβα και η βόρεια Συρία, όπου όμως ο Σαράα βρίσκεται ήδη σε συζητήσεις με τον επικεφαλής των κουρδικών δυνάμεων Μαζλούμ Αμπντί για τη συγχώνευση των SDF σε έναν νέο συριακό εθνικό στρατό, ως μέρος μιας ευρύτερης μεταπολεμικής πολιτικής διευθέτησης.
Διαβάστε επίσης:
«Γιατί δεν πρόκειται να λήξει ο πόλεμος στην Ουκρανία» – Ανάλυση Politico
