Με τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης κατάστασης καταπιάνεται ο Παναγιώτης Κολέλης στο νέο του βιβλίο, με τίτλο «Κομμένες γλώσσες» (εκδόσεις ΚΨΜ), ορμώμενος από πραγματικά γεγονότα που σόκαραν την –από τα σύννεφα πίπτουσα για ακόμα μια φορά– ελληνική κοινή γνώμη τα τελευταία χρόνια.
Τα εννέα διηγήματα της συλλογής παραπέμπουν από τη δημόσια δολοφονία του Ζακ, έως την απόκρυψη του θανάτου συνταξιούχου από τους συγγενείς του για να καρπώνονται τη σύνταξή του, και από την συναλλαγή για την αποδοχή της εγκατάστασης μια επιβλαβούς κεραίας, έως την αναλγησία μιας ΜΚΟ που εκμεταλλεύεται τους πρόσφυγες.
Όμως, στην απόπειρα του αυτή, δεν επιλέγει τον κριτικό ρεαλισμό, τη ρεαλιστική περιγραφή – μετάπλαση των γεγονότων, έστω από την σκοπιά της κοινωνικής κριτικής. Ο Κολέλης υπερβάλει τα γεγονότα και μεγεθύνει την πραγματικότητα για να την υπερβεί στα όρια του σουρεαλισμού, χωρίς όμως να χάνει την επαφή του με τις υπαρκτές κοινωνικές αντιθέσεις.
Με αυτό τον τρόπο απορρίπτει την συναισθηματική ταύτιση και πετυχαίνει την πλήρη αποστασιοποίηση του αναγνώστη από τους ήρωες, ο οποίος όχι μόνο δεν τους θαυμάζει, αφού σε κανένα από τα διηγήματα του δεν υπάρχει θετικός ήρωας, αλλά και δεν τους λυπάται, όταν μπροστά στα αδιέξοδα επιλέγουν ένα άδοξο, αντιηρωικό και αυτοκαταστροφικό τέλος.
Οι ήρωές του, ενώ βρίσκονται στην άκρη της κοινωνίας δεν είναι λούμπεν, περιθωριακοί ή ψυχικά ανερμάτιστοι. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας που βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, στα όρια της επιβίωσης και της αξιοπρέπειας. Και το ότι φθάνουν στα όρια του παραλόγου δεν οφείλεται σε κάποια ψυχική ασθένεια, αλλά στην σκληρή και αμείλικτη πραγματικότητα, δείχνοντάς μας ότι το παράλογο κρύβει πάντα μέσα του και μια λογική εξήγηση.
Οι «Κομμένες γλώσσες» αγγίζουν μεγάλα και βαθιά ζητήματα της ανθρώπινης κατάστασης. Αλλά το κάνουν με ένα τρόπο απλό και λιτό, χωρίς μεγάλες κουβέντες, παχιά λόγια και φιλοσοφίες, ώστε να τα προσγειώνουν και τα αποκαθηλώνουν από το βάθρο τους, καθιστώντας τα προσιτά στον «απλό» αναγνώστη.
Και εδώ έγκειται η ιδιαιτερότητα της γραφής του Κολέλη, δίνοντας της ένα ξεχωριστό στυλ και ύφος, ώστε διαβάζοντας κάποιος ένα ανυπόγραφο διήγημά του να καταλαβαίνει ότι είναι δικό του.
Ίσως ο συγγραφέας θα μπορούσε να βυθιστεί περισσότερο στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων του (αποφεύγοντας βέβαια την παγίδα να τους ψυχαναλύσει), ιδιαίτερα όταν αυτοί αποφασίζουν να κάνουν μεγάλες ανατροπές και πράξεις σημαντικές, ωστόσο αν ρόλος της λογοτεχνίας είναι να αλληλεπιδρά με την κοινωνία αναδεικνύοντας τις βαθιές αντιθέσεις της, αλλά και να βγάζει στην επιφάνεια απόκρυφες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης, τότε οι «Κομμένες γλώσσες» είναι μια σημαντική συμβολή στην κατεύθυνση αυτή.
* Ο Βασίλης Τσιράκης είναι συγγραφέας. Το πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο «Ξερολιθιά» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.
